Тобы: 1701-20 Сөзжасам және уәждеме
жүктеу/скачать 144,37 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -Атау
- Ғалымдардың ойлары
- «дүрс-дүрс».
| -Уәждеме қазақ тіл білімінің қалыптасып келе жатқан саласы.Жалпы тіл біліміндегі зерттеу еңбектерінде уәждеме мәселесін ең біріншщі сөз еткен ғалым В. Фон Гумбольд.
-Шығу тегі бойынша «мотивация» - «уәжділік» грек философиясынан бастау аладыКөне замандағы ғалымдар тілдің табиғаты туралы көшелі ойлар айтқан.Кейін үлкен ілім ретінде номиналистік ілім қалыптасқан. -Уәждеменің негізгі зерттеу нысаны-атау.``Уәж``қазақ лебізінде дәлел мағынасанда жұмалады. -Тіл білімінде қарастырылатын уәжділік-атау сөз бен сөзді белгіліеп тұратын шындық өмірдегі,табиғаттағы заттар мен құбылыстар арасындағы байланыс. -Атау-мағына мен дыбыстық жамылғыштың тұтасуы деу жөн.Атау-тек белгілі дыбыстардың жиынтығынан құралмайды,сонымен бірге адам жаны мен сезімі арқылы пада болған ойдың тікелей көрінісін таңбалайды. Ғалымдардың ойлары: Орыс тіл білімінде уәж,уәжділік туралы алғашқы ойларды айтқан А.А. Потебная атаудың белгілерін анықтау-сөздің ішікі мағыналық формасын айқындау деген сөз дей отырып,атаудың екі жағын көрсеткен. Ф.де Соссюр таңбаның уәжділігі туралы құрылымдық тұрығыдан терең зерттеулер жүргізген.Жеке адам белгілі бір тілдік ұжым қабылдаған таңбаға ешқандай өзгеріс енгізе алмайтынын ескере отырып,таңбаланатын зат не құбылыс пен оны таңбалаушы тұлғаның арасында уәж жоқ деп есептеген. Мурзин Л.Н. Тұжырымы бойынша,уәжділік – тек сөз тудыра алатын, басқа сөздермен жасалған атаулардың белгісіне,қасиетіне,іс-әрекетіне және басқа құбылыстарға қатысына байланысты анықталады Белгілі ғалым К.Аханов “уәж” ұғымын “дәлел” деп көрсеткен.Автордың көрсетуінше,”зат немесе құбылыс тілде сөзбен айтылғанда өз бойында бар я өзіне қатысты айырқша белгісі бойынша аталады. Ол белгі күңгірттеніп кетеді де, әлгі сөздің этимологиясы мен шығу тегі арнайы зерттеу нәтижесінде ғана айқындалады Профессор Э.Д.Сүлейменованың жетекшілігімен шыққан “Тіл білімі” атты сөздікте: “Мотивация, уәждену тіл арқылы аталған заттың немесе құбылыстың белгілерін бейнелеу актісі”-деп көрсеткен Н.Уәлиев өзінің (Фразеология және әдеби норма” деп аталатын еңбегінде мотив терминін уәж деп атайды дафразеологиядық бірліктердің уәждік сипатын ашады.Кейінгі зерттеушілердің дені осы терминді қолдайды. Уәждеме кешеніне мыналар енеді -Әлемдік ақиқат болмыстың онтологиялық қасиеттерін атайтын атаулар уәжділігі. -Сөздің ішкі формасы туралы және атаудың уәжділігін семантикалық бағытта зерделеу. -Уәжділікті сөйлеу барысындағы қызметіне қарай зерделеу яки коммуникативтік-функционалдық бағытта қарастыру. Уәжділіктің типтері Дыбыстық уәж Морфологиялық уәж Семантикалық уәж Дыбыстық уәжділік -Таңбаның дыбысталуы мен айналамыздағы әртүрлі дыбыс дыбысталуының ұқсастығына негізделген атаудың мәні.Мәселен,құс- тың «дүрс-дүрс».Дыбыстық уәжділік еліктеуіш сөздер мен еліктеуіш сөздер арқылы жасалған атауларға тән. Морфологиялық уәжділік -Атаудың мағынасы мен ішкі мазмұны тілде бұрыннан қалыптасып,қабылданған тұлғалардың мағынасы негізінде уәжделеді.М.у-атаудың лексикалық мағынасының оны құрайтын морфемалардың мағыналарында толық немесе жартылай көрінуі.Мыс: бидай-бидайық,бидайдас; жүктеу/скачать 144,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|