В.Г. Белинский тұжырымдауынша, өмір жазатын әріптердің мәні тәрбиеші мен жазы құралына және сол тақтаның өз саласынан байланысты деп жазды. Мұнда ол тәрбиенің ролін аса дәріптеді.
Тәрбиенің тиімділігі оның мақсатты, жүйелі және білікті жүргізілетіндігінде. Тәрбиешінің мақсатқа сай, жүйелі ықпал ету алдын-ала жоспарланған мақсатқа сәйкес, тұлғалық қасиеттердің қалыптасуына әкеледі.
Іс-әрекет деп адамның бүкіл айналысатын, шұғылданатын істерінің барлығын айтады. Адамның өз қолымен жасап көрмеген іс-әрекетті оның санасында із қалдырмайтын.
Іс-әрекет бағыттарына қарай мынадай түрлерге бөлінеді:
- танымдық іс-әрекет;
- қоғамдық іс-әрекет;
- спорттық іс-әрекет;
- көркем өнерлік іс-әрекет;
- техникалық іс-әрекет;
- қолөнерлік іс-әрекет;
- гедоникалық іс-әрекет.
Жеке тұлға туралы теориялар. Жеке тұлға теориясы - бұл адам бойынша болатын ойлар мен гипотезалар жиынтығы.
Бұл теорияны негізгі екі функцияны атқарады: олар мінез-құлықты түсіндіреді және алдын-ала болжайды. Жеке тұлға теориясы адамның жеке басындағы мінез-құлықты зерттеп қалыптасқан жүйесіне түсініктеме береді.
Психодинамикалық теория. З.Фрейдтің (1856-1939 ж.ж.) психодинамикалық теориясы адамның мінез-құлқын психоаналитикалық қарым-қатынас арқылы негізделген.
Жеке тұлғаның Эго теориясы (Эрик Эриксон). Бұл теория бойынша, қоғамға және жеке адамдарға, олардың барлық өмірі бойында жеке басының қалыптасуы тепе-теңдік теориясына негізделген.
Эриксон теориясының артықшылығы - биологиялық жетілу жолдарының адам өмірінің барлық кезеңінде толастамайтынын, оның философиялық, психологиялық, тарихи, ғылыми, т.б. Әлеуметтік үрдістермен байланыстылығын анықтайды.
Джулиана Роттердің әлеуметтік - ілім теориясы. Әлеуметтік ілім теориясын Джулиана Роттер қоршаған ортаны зерттеу арқылы басқа адамдармен қарым-қатынас түрлерінің әлеуметтік әсерін қабылдаудың нәтижесі деп түсіндіреді.
