«ТҮркі әдебиеті бастаулары: зерттеу мәселелері мен оқыту әдістемесі»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Жинақ-Түркі бастаулары
| Неігізгі бөлім.
Қарқаралы - тау. Бұл атаудың этимологиясын зерттеген А. Әбдірахманов үш түрлі мағынасы барлығын көрсете келіп, Қарқара (Құс) + лы (сын есім тудыратын ж ұр на Тарихи деректер бойынша, қола дәуірінде Орталық Қазақстандағы тайпалар Нұра, Шерубай – Нұра, Талды - Нұра бойларын, Кент, Қарқаралы тауларының баурайларын қоныстанған. Ең ірі қорғандар деп Кент, Ұлытау, Желітау, Қарқаралыны атасақ болады. «Қарқаралы» сөзінің шығу тарихы туралы көп айтылып та, жазылып та жүр. Пікірлер де әртүрлі, дәлелдер де бірнешеу. Бір аңызда Баян сұлу осы маңда қарқарасын түсіріп алып, жердің осылай аталуына себеп болған дейді. Негізге «Қарқараң» сөзінің алынуы дұрыс сияқты. Бұл белгі ханды, ел билеген көсемдерді басқалардан ерек қылып көрсету үшін пайдаланған, «қарқараң», тәжі мағынасын білдіреді [1,17б.]. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: Қыздың берген қарқарасы түсіп қалып, «Қарақаралы» тау атын қоя сапты. 1868 жылы Қарқаралы Семей облысының құрамындағы уездік қала болып бекиді. Уез орталығының әкімшілік - басқару органы жұмыс атқарған әсем де әдемі «ақ үйде» бүгінде тарихи - өлкетану мұражайы орналасқан. Сөйте келе, Қарқаралы ірі қоғамдық және саяси орталыққа айналды. Сарыарқа. Жер – су аттарының жиынтығы (топонимия ) тұрғысынан біз сипаттағалы отырған «Сарыарқа» деген ұғымға тек ресми экономикалық аудан ретінде енетін Жезқазған, Қарағанды облыстары ғана емес, жалпы Сарыарқа ұғымына кіретін аймақты сөз ететінімізді ескерте кеткеніміз жөн. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: 168 Біраз елі қалады оған ермей, Сағынып Сарыарқаны қайта көшті. Кең ұғымдағы Сарыарқа атауының шығу тегін, оның бұлайша аталу себебін А.Сейдімбеков, «Сарыарқаның алып су айырығы екенін, ағын су атаулы сол қоянжон дөңкстің қос қапталынан төгіле ағатынын көреміз. Мұндай байтақ жонды Арқа демесекте болмайтын да секілді. Басқаша атау көкейге Қонбайтындай, көңілге орнықпайтындай» – деп пайымдайды, «өлкенің мың сан өсімдігінен бастап, тау- тасына дейін сарғыш тартып жатуына» байланысты деп қарайды . Бұл талас тудыратын пікір, өйткені Сарыарқаға қатысты жердің бәрі сарғыш тартып жатады деу, біздіңше дұрыстыққа жатпайды. Мәселен, Целиноград, Көкшетау, Солтүстік Қазақстан облыстарының жерлері қоңыр күз болғанша көгеріп жататыны белгілі. Ал олай болса, Сарыарқа атауындағы сары нені білдіреді? жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|