«ТҮркі әдебиеті бастаулары: зерттеу мәселелері мен оқыту әдістемесі»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Жинақ-Түркі бастаулары
- Бұл бет үшін навигация:
- Шідерті
- Қорытынды .
| Шідерті.
(Шидерти) - жер. (Жезқазған обл. Ақадар ауданы). Бұл атау моғол тілінде цэвэр, - «таза, тамаша, көркем» сөздерінің дыбыстық өзгеріске түскен түрі, ол қосымша – ті (сын есім тудыратын жұрнақ). Демек, «Шідерті» - «таза, тамаша, жер» деген мағынаға жуық. «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырында: Таман жолдың мәнісін оймен тапты, Жанындағы шідерті түсіп қалып, «Шідерті» деген өзен содан қапты. Шідерті – деп аталатын Қазақстанда екі өзен бар: бірі - Қарағанды, Павлодар облыстарындағы, екіншісі - Орал облысының Жымпиты ауданында. Бұлардың екеуі де Өлеңті, Шідерті атауларының бір - бірімен тығыз байланысы бар. Атаулар лексикалық құрамы мен тілдік қабаттары жағынан да бірнеше топқа бөліп құралады. Сонымен қатар сол атаулардың құрылысы мен тұрақтылық сипатында айтарлықтай айырма бары байқалады. Тарихи тұрғыдан зер салып байқағанда, елді мекендер атауларына (қала, село) қарағанда су, өзен, көл, тау атауларының көбіне тұрақты, өміршең келетінін көреміз. Мәселен, Семей – Семипалатинский, Ертіс - Иртыш т.б. Қорытынды . Жалпы топонимдердің, оның ішінде ойконимдердің де қандай да болмасын қоғам өмірінде алатын орны айрықша. Ең алдымен, олар біздің күнделікті тіршілігімізде адрестік қызмет атқарады. Бір қаладан екінші 172 қаланы, бір ауылдан екінші ауылды, таудан тауды, судан суды географиялық атауларсыз ажырату мүмкін болмас еді. Көптеген белгілі атаулардың да халықтық мұрасының да халықтық этимологиясы болады. Бұл сияқты халық мұрасының да ғылым үшін маңызы зор. Уақыт озған сайын олардың бірі қолданыстан шығып, ұмыт болып жатса, екіншісі жаңадан дүниеге келіп, тілімізге, күнделікті өмірімізге араласып жатады. ӘДЕБИЕТТЕР : 1. Әбіласан Ә. Көне сөздер құпиясы. – Алматы: Ғылым, 1995. – 185 б. 2. Сейдімбеков А. Күңгір - күнгір күмбездер. – Алматы: Жалын, 1981 3. Марғұлан Ә. «Тамғалы тас» жазуы. – Алматы, 1987 4. Бердібай Р. Эпос – ел қазынасы. – Алматы: Рауан, 1995. – 350 б. 5. Қоңыратбаев Ә, Қоңыратбаев Т. Көне мәдениет жазбалары. – Алматы: Қазақ университеті,1991. – 400 б жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|