Тұрсын ЖҰртбай «Ұраным алаш!»
«Сізге тұтқындалудың қаупі төніп тұр. Осы дәріс үстінде тікелей Мәскеуге ұшыңыз»
жүктеу/скачать 3,34 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Сіз не қарап отырсыз Халық жауы ретінде ұсталғалы тұрған Әуезов Мәскеуге ұшып кетіпті. Масқара ғой, талтүсте халық жауынан айырылып қалғаныңыз!»
- Әуезов қазір не істеп жүр,– деп сұрады. Мен
| «Сізге тұтқындалудың қаупі төніп тұр. Осы дәріс үстінде тікелей Мәскеуге ұшыңыз»,– деген мағынада тілше жібереді.
М.Әуезов депутаттық мандатпен билет алып, асыға ұшаққа отырады. Ұшақ Ақтөбе қаласына қонған кезде Жазушылар Одағының төрағасы Ә.Жаймурзинге Ә.Тәжібаев телефон шалып: «Сіз не қарап отырсыз? Халық жауы ретінде ұсталғалы тұрған Әуезов Мәскеуге ұшып кетіпті. Масқара ғой, талтүсте халық жауынан айырылып қалғаныңыз!»,– дейді. Тура осы сөздің екінші нұсқасын сол кездегі Жазушылар Одағының бірінші хатшысы, осы оқиғаның тікелей куәгері Әбдірахым Жаймурзин: «Мен мұны білмейтінімді, егерде мәселе сондай насырға шапса, бірінші басшыға хабарламай, шешім қабылдамайтынын ескертіп: «Сіз алаң болмаңыз. Москва да кеңес одағының жері және ешкімге айтпаңыз. Бұл партиялық тапсырма. Ал енді сіз бұл хабарды қайдан алдыңыз?»,– дегенімде Әбділдә Тәжібаев трубканы тастай салды. Орталық комитетпен хабарластым. Олар: ондай жаманаттың барлығын, қауіпсіздік комитеті жағынан ұсыныс жасалғанын, мәселе түн ортасына таман шешіліп қалуы мүмкін екенін, ал Әуезовтің жаңа ғана Ақтөбеден Мәскеуге самолеттен ұшып кеткенін, енді оны қайтарудың жолын іздестіріп жатқанын айтты. Мен: Әуезов – СССР Жазушылар Одағының басқарма мүшесі, оны тұтқындау үшін Фадеевтің келісімі керек. Сіздер өте сауатсыз саяси қателік жібергенсіздер. Әуелі одақта шешілуі тиіс еді»,– дедім. Өзім түн ортасында Мәскеуге хабарластым. Фадеевті таба алмадым. Екі күннен кейін Константин Фединнен: «Әуезов – біздің одақтың мүшесі. Біз өзіміз шешетін мәселеге сіздер араласпаңыздар»,– деген хабар келді. Ол бұл пікірін Орталық комитетке де жеткізді»,– деді бізбен әңгімесінде. Оның бұл сөзі кейін естелік ретінде баспасөзде жарияланды. Сол кездегі Орталық комитеттің идеология жөніндегі хатшысы Мұхамедқали Сужиков – қазақ руханиятындағы орыны анықталмаған қайраткердің бірі. Ол өзінің «Мен ол туралы жақсы көзқарастамын» атты Ж.Шаяхметов туралы естелігінде (естеліктің мәтінін сәл кейін назарларларыңызға ұсынамыз) Қ.Сәтбаев пен М.Әуезовті қуғыннан аман алып қалған адамның бірі өзі екенін айта келіп, оны «қазақ халқына жасалған ұмытылмайтын жақсылықтың» қатарына қосады. Ал М.Сужиковтың бұл пікіріне сол кездегі Ғылым Академиясының президенті Д.А.Қонаевтің естелігі мүлдем қарама-қайшы келеді. Д.А.Қонаев: «Бірде мені Орталық комитеттің хатшысы Шаяхметовке шақырды. Мені бөгеліссіз тез қабылдады, ерсілі-қарсылы жөн сұрасқаннан кейін ол: тарих, Тіл және әдебиет институты қандай мәселелермен айналысып жатқанынан мәлімет беруді өтінді. Мен әлеуметтік саламен айналысатын аталған институттардың немен айналысып жатқанына қысқаша тоқталдым. Орталық комитеттің хатшысы: Ғылым Академиясының тарихшылары өзінің жіберген қателерін баяу түзетуде, ал Тіл және әдебиет институты оның жұмысы туралы Орталық комитеттің қаулысын нашар орындап жатыр – деді. Мен қателікті түзетуге қажетті шаралардың барлығы жүзеге асып жатқанын айттым. Маған: Орталық комитеттің шешімі бойынша қазақ эпосы жөнінде өткізілуге тиісті дикуссияға Орталық комитеттің хатшысы қатысуы тиіс екеніне көзін жеткізуімді күткендей көрінді. Шаяхметов: өзінің дикуссияға қатыса алмайтынын, оған Орталық комитеттің идеология жөніндегі хатшысы (М.Сужиков –Т.Ж.) баратынын айтты. Мен кетуге ұмтылғанда Шаяхметов мені тоқтатып: – Әуезов қазір не істеп жүр?,– деп сұрады. Мен: – Оның немен айналысып жүргенін білмеймін, жаңа роман жазып жатқан шығар,– дедім. Хатшы маған: – Сізге, әрине, профессор Бекмахановтың Қазақ ССР-нің тарихын бұрмалағаны және Кенесары Қасымовтың қозғалысын саяси зиянды тұрғыдан көрсеткені үшін оны кеңес соты ұзақ мерзімге соттағаны белгілі ғой. Сонымен қатар мүше-корреспондент Жұмалиев пен басқа да ғалымдар сотталды. Бізге қазір: Әуезовтің өзін-өзі нашар ұстап, ескі қателіктерін қайталап жүргені, Қазақстаннан мүлдем қол үзіп, үнемі Мәскеуде тұрақты тұратыны туралы хабарлар түсіп жатыр. Оны Академиктердің құрамынан шығаруы керек,– деді сөзінің қорытындысында. – Мұны Оталық Комитеттің ғылым бөлімі мен Орталық комитеттің хатшысы Сужиков талап етіп отыр. Олардың өзімен сөйлесіңіз, сонда көзіңіз анық жетеді.
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|