ҚҰТтықтау республикалық 45minut kz басылымы және барша ұстаздар атынан Балдан Бекболат Төлепұлын мерейтойымен құттықтаймыз. Отбасыңызға берекет, қызметте табы с, шығармашылықта шабыт тілейміз! ҚҰрметті әріптесіміз айгүл табылдықызы!
жүктеу/скачать 11,62 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚҰТТЫҚТАУ Республикалық 45minut.kz басылымы және барша ұстаздар атынан Балдан Бекболат Төлепұлын мерейтойымен құттықтаймыз. Отбасыңызға берекет, қызметте табы с, шығармашылықта шабыт тілейміз! ҚҰРМЕТТІ ӘРІПТЕСІМІЗ АЙГҮЛ ТАБЫЛДЫҚЫЗЫ! Сізді 58 жас мерейтойымен күнімен шын жүректен құттықтаймын! Ұстаз – ұлағатты есім. Шәкірттерін білім нәрімен сусындатып, тәлім – тәрбие беріп, жақсы қасиеттерді бойына дарытып, адамгершілік рухта бағыт – бағдар беруде сіздің еңбегіңіз өте зор. Білім әлемінің шексіз жаңалығын игеріп, дүниеге кірпіш болып қаланған әрбір шәкірттің жүрегіне жол салар үлкен парасат пен мейірімділіктің, биік адамгершілік көзқарастың иесі – ұстаздың, яғни сіздің еңбегіңіз қашанда жоғары. Ұстаз – мемлекет пен қоғам арасындағы алтын көпір тәріздес. Мемлекеттің идеологиясы, қоғамның дәстүрі мен құндылықтары, адамзаттың асыл қасиеттері, ғылым мен өнердің мұралары ұстаздар арқылы ұрпақтан ұрпаққа жол тартады. Ертеңгі мемлекеттің болмысы – ұстаздың бүгінгі тәлімінде. Сізге зор денсаулық, отбасыңызға береке бірлік, қиын да қызықты қызметіңізге шығармашылық табыс, толағай белестер мен жетістіктер тілеймін. Әр сөзі мейірімнен басталатын, Қатайтқан шәкіртінің жас қанатын. Білімнің нәрін сепкен ұстаздардың, Қалайша атамасқа асқақ атын. Ардақтаймыз ұстазды ұлағатты, Жас жандарға мейір нұрын ұялатқан. Өзіңіздей абзал жанды үлгі тұту, Міндеті ғой әркімнің парасатты! Құрметпен: БҚО, Жаңақала аудандық білім беру бөлімінің әдіскері Молдашева Рая Ғылыми жоба «ҚАНТТЫҢ ҚҰНДЫЛЫҒЫ» Ақтөбе қаласы, №53 орта мектебінің 4 «А» класс оқушысы Төлеутаев Рахат Жетекшісі: Кенегесова Ж. М. Зерттеу мақсаты: Қант туралы мәліметтер жинақтап, зерттеу жүргізу. Ел экономикасын көтеруге өз үлесімді қосу.
зерттеу, бақылау, тұжырымдау әдістерімен жұмыс жүргіздім. Зерттеу бөлімі 3 бөлімнен тұрады. Кіріспе бөлімде қант қызылшасы туралы, негізгі бөлімде қанттың шығу тарихы, оның жасалу жолдары, ерекше қолданысы, тамақ өнеркәсібінде пайдалану туралы, қорытынды бөлімде жеткен жетістігім мен ұсыныс-пікірлер қамтылды. 1.Жұмыстың тақырыбы, мақсаты, міндеті айқындалып, зерттеу жұмыстары жүйелі жүргізілді. 2.Барлық материалдар тақырыпқа сай жинақталып, қорытынды пікір жазылды.
Жұмысты баяндау, интернет желісі материалдарын пайдалану, жинақтау, саралау әдістері басшылыққа алынды. Зерттеу жаңалығы: Ғылым жетістіктерін пайдалана отырып, қант қызылшасын өсіру және оны пайдалану.
қамысын өсіруді қолға алу, асханада қолдану. ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ 25 ЖЫЛДЫҒЫНА ОРАЙ ІС-ШАРАЛАР БАСТАЛДЫ Ақтөбеліктер мен қала қонақтары Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығы мерекесіне қанша уақыт қалғанын бақылау мүмкіндігіне ие болып отыр. Уақыт есебін көрсететін алып LED экрандар қаланың бес жеріне орналастырылған. Бұл туралы egemen.kz тілшісі хабарлады. Аптаның кез келген күнінде, күндіз де, түнде де көшелердегі жарық диодтты алып экрандардан еліміздегі ең маңызды тарихи оқиғаға қанша уақыт қалғанын көруге болады. Ақтөбеде еліміздің барлық облыстарында жалғасын табатын «Үлкен ел – үлкен отбасы» атты республикалық жалпыұлттық жоба бастау алды. Ауқымды мерекелік шараға 4 мыңнан аса адам қатысты. Олардың арасында ардагерлер, жастар және мемлекеттік емес ұйымдар мен этноұлттық бірлестіктердің өкілдері болды. Бұдан өзге, Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығында қол жеткізген жетістіктерді кеңінен насихаттап, түсіндіру жұмыстарын жүргізу үшін облыстың аудандарына үгіт пойыздары мен ақпараттық топтар жіберілді. Ақтөбеліктер осындай қадамдар арқылы Тәуелсіздіктің 25 жылдығын асыға күтетіндіктерін және оған тиянақты дайындалатындықтарын айқын аңғартуда. Ата-бабаларымыз сан ғасыр армандаған Тәуелсіздіктің 25 жылдығы еліміздегі іргелі істермен айшықталып, сәт сайын жақындап келеді.
Сатыбалды Сәуірбай. E gemen.kz www.matritca.kz БЕСПЛАТНОЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ТЕХНИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ДЛЯ ВСЕХ Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев объявил о старте с 2017 года нового проекта "Бесплатное профессиональное техническое образование для всех". "Хотел всех проинформировать, что я подписал распоряжение о создании рабочей группы по внедрению
проекта
бесплатного профессионально-технического образования для всех. Возглавлять рабочую группу будет Дарига Нурсултановна (Назарбаева)", — сказал Масимов на заседании правительства. Он выразил уверенность, что поручение, которое было дано главой государства, будет выполнено "качественно и в срок".
Решение о введении в Казахстане единой школьной формы может быть принято уже в январеРешение о введении единой формы для учащихся казахстанских общеобразовательных учреждений может быть принято в январе т.г., сообщил вице-министр образования и науки РК Такир Балыкбаев, сообщает КазТАГ. «Мы сейчас утверждаем положение о единой форме. В январе уже должны утвердить, по- моему. (…) Это относится ко всем общеобразовательным учреждениям, которые соблюдают стандарты наших учреждений. Если это какое-то религиозное, допустим, медресе, то там уже другие условия», - сказал Т. Балыкбаев агентству КазТАГ в кулуарах расширенного заседания комитета по социально-культурному развитию и науке сената парламента РК во вторник.
------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 12 қаңтар 2016 ж | № 01 (151) "КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ОСНОВНОЙ ЗАКОН МОЕЙ СТРАНЫ" Актюбинский строительно-монтажный колледж, город Актобе Таженова Нургуль Дуйсенбиевна, преподаватель «Основы права» Цель: изучение и рассмотрение Конституции РК. Студенты разбиваются на 3 команды. Оснащение: запись на доске: "Я - гражданин Республики Казахстан", интерактивная доска, высказывания великих людей (прилагаются) Ход урока 1. Слово учителя: Здравствуйте, ребята! Тема сегодняшнего урока "Конституция Республики Казахстан- основной закон моей страны". 30 августа 1995 году на республиканском референдуме была принята Конституция нашей республики. И этот день празднуется, как День Коституции нашей страны. Вы как думаете из скольких разделов состоит Конституция? Конституция состоит из 9 разделов: 1. Общие положения (ст.1-9) 2. Человек и гражданин (ст. 10-39) 3. Президент (ст. 40-48) 4. Парламент (ст. 49-63) 5. Правительство (ст. 64-70) 6. Конституционный совет (ст. 71-74) 7. Суд и правосудие (ст. 75-84) 8. Местное государственное управление и самоуправление (ст. 85-89) 9. Заключительные и переходные положение (ст. 90-98) 2. Проблемный вопрос: В каком разделе больше всего статей? Почему? /Во 2 ом разделе "Человек и гражданин". Потому что Конституция защищает и гарантирует права и свободы человека -гражданина РК, регламентирует его обязанности./
принадлежащее к постоянному населению данного государства, пользующееся его защитой и наделенное совокупностью политических и иных прав и обязанностей. Понятие "гражданин" неразрывно связано с понятиями "честь" и "достоинство". Давайте просмотрим 1 раздел. Конституции "Общие положения" (каждый раздел показывается не более 1 мин на интерактивной доске) 4. А теперь блиц- турнир "Мы знаем общие положения Конституции РК" Блиц-турнир: Является ли Казахстан унитарным государством? Что значит "унитарное"? (неделимое) Кто является единственным источником государственной власти? (народ) На основе чего осуществляется государственная власть в РК? (на основе Конституции) Как признаются и защищаются государственная и частная собственность? (равным образом) В чьей собственности находится земля в РК? (в государственной) Какой язык является государственным в РК? (казахский) Назовите символы РК? (Герб, гимн, флаг) Назовите авторов гимна РК.(Ж. Нажимеденов, Н. Назарбаев, Ш.Калдаяков) Назовите авторов герба РК. (.Ж.Малибеков, Ш. Валиханов) Назовите авторов флага РК. (Ш.Ниязбеков) 5. А сейчас посмотрим раздел II Конституции РК "Человек и гражданин" Итак, игра "Публичная лекция". Пока звучит кюй Курмангазы, вы должны подготовить публичную лекцию "Я - гражданин РК, мои права и обязанности", затем представителю каждой команды дается 2 мин. для выступления.
Параметры состязаний: логика выступления: художественность и деловитость речи общение с публикой этичность схема: тезис - аргумент - иллюстрация. 7. Рассмотрим раздел IV "Парламент". И сейчас игра "Да и нет" (каждый команде по вопросу, отвечать надо "да" и "нет")
1. Парламент является высшим представительным органом РК (+) 2. Полномочия Парламента могут быть прекращены досрочно. (+) 3. Парламент состоит из 3-х палат (-) Вопросы 2 команде «Парламент»: 1. Мажилис состоит из ста десяти депутатов (-) 2. Депутат Парламента может одновременно быть членом обеих палат (-) 3. Срок полномочий депутатов Сената - 9 лет (-) 6. Вопросы 3 команде «Народ»: Срок полномочий депутатов Мажилиса - 5 лет (+) Депутат Парламента приносит присягу народу Казахстана (+) Законы РК выступают в силу после их принятия Парламента (-) предписания Президента. 8. Итак, раунд V и раздел 45. "Правительство" Игра "Продолжи фразу" 1. Правительство является коллегиальным органом и во всей своей деятельности ответственно перед :. (Президентом РК, а в случаях предусмотренных Конституцией, - перед Мажилисом Парламента и Парламентом ) 2. Члены Правительства приносят присягу : (народу и Президенту Казахстана) 3. Премьер-министр Республики издает распоряжения, имеющие обязательную силу. (по всей территории Республики). 9. Раздел 6 "Конституционный Совет". Конституционный Совет РК состоит из 7 членов, полномочия которых длятся 6 лет. Чем может заниматься член Конституционного Совета? Необходимо вычеркнуть ненужное. 10. Раздел VIII "Местное государственное управление и самоуправление.". Просмотрев этот раздел, мы проведем
Итак, на кафедру выходит любой участник нашей игры в роли акима нашего района, гражданина РК, жителя планеты Земля, говорит о своих общественных интересах, личной озабоченности всем происходящим в нашем районе, как если бы ему предоставили такую кафедру, с которой можно было бы говорить со всем человечеством о какой-либо проблеме нашего района.
1. "Конституция Республики Казахстан" 2. Калинкина Е.Г. Современные образовательные технологии: дебаты на уроках истории и обществознания // Образовательные технологии на уроках истории и обществознания: теория и практика. - Н.Новгород: НГЦ, 2004. 3.
1999. * * * * * * * * * Ақтобе қаласы №30 орта мектебі Картжанова Амангуль Узакбаевна Сабақ тақырыбы: Ғафу Қайырбеқов. Алғашқы қоңырау. Сабақ тақырыбы: 1.Өлеңмен таныстыру, өлең мазмұнын ашу, өлеңдегі негізгі ойды ұғындыру, оқушыларға қазақтың ұлы ағартушы-педагогы Ы. Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығы туралы мағлұмат беру.
жинақтау, өз ойларын ашық әрі жүйелі айта білу машықтарын дамыту, мәнерлеп оқу дағдысын арттыру.
арттыру, кітапты қастерлей білуге және ұстазды құрметтеуге тәрбиелеу. Сабақ типі: Жаңа сабақ. Сабақ түрі: Аралас сабақ. Сабақ әдісі: дамыта оқыту, ақпараттық технология, сын тұрғысынан ойлау. Сабақ әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру, талдау, жинақтау, топпен жұмыс, мәнерлеп оқыту, қызығушылығын ояту. Сабақ көрнекілігі: Ғ. Қайырбеков, Ы. Алтынсариннің суреттері, сызбалар, кітап, қоңырау, кітап суреттері, ұран, интерактивті тақта, үнтаспа.
Психологиялық сәт. Сабақтың ұраны: слайд. Жақсылардың үлгісі, Жанып турған шамдай. Шешендердің сөздері, Ағып тұрған балдай.
145-147 бет, Ж. Тұрлыбаев «Раиымбек бастауы» мәтінді түсініп оқу, мазмұнын айту. Шығармашылық тапсырма: Раиымбек туралы мәнжазба, тақырып бойынша сурет салу. Үй тапсырмасы: 3-4 баладан ауызша, 4-5 баладан дәптер бойынша сұралап, бағаланады. Мадақтау.
жүрген малдары бар көрініс көрсетіледі. Кенет бәрі тыныштала қалады. Бір кезде күмбірлеген қоңырау үні естіледі.
– Оқушылар өз ойларын жеткізеді. - Қазақтың күйін естідік, қазақ даласын көрдік. Қоңырау үнін естідік.
– Қоңыраудың. - Қоңырау не үшін қажет? – Сабақ басталарда, сабақ аяқталғанда соғылады. Бірінші қыркүйекте, соңғы қоңырауда соғылады, т.с.с.
Мен сіздерге қонырауды бекер көрсеткен жоқпын. Жаңа сабақ. - Бүгінгі тақырыбымыздың аты «Алғашқы қоңырау» деп аталады. Авторы Ғафу Қайырбеков. Бұл өлең ақынның «Дала қоңырауы» атты поэмасынан берілген үзінді.
айтылады. - Ғ. Қайырбеков Қостанай облысы, Торғай қаласында 1928 жылдың 15 тамызында дүниеге келген. Алғашқы жинағы «Құрдастар» 1954 жылы, «Дала қонырауы» поэмасы 1956 жылы, «Жер астындағы жұлдыздар» ---2 --
------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 12 қаңтар 2016 ж | № 01 (151) өлені 1965 жылы жарық көрген. Ғ. Қайырбеков – қазақтың халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті ақын. - Автормен таныстырған соң өленді мәнерлеп оқып беремін. - Өлең мазмұнын баяндау. - Өлендегі жаңа тіркестердің мағынасын ашу.
қалың ел қара қазан сары бала халқы, елі, жұрты отбасы, жанұясы ұрпағы
– Ыбырай. - Алғаш қазақ даласына білім есігін ашқан кім деп ойлайсыңдар? – Ыбырай Алтынсарин. - Ыбырай есімі бізге таныс па? – Таныс. – Олай болса, Ыбырай Алтынсарин – кім? – Оқушылар жауап береді. - Ұстаз, мектеп ашты, жазушы, педагог, ағартушы, т.с.с. Оқушылар жауаптарынан соң тақтада слайд көрсетіледі.
педагог
ұстаз ағартушы
↑ Ыбырай ↓
мектеп философ,
қоғам ашушы
жазушы қайраткері 6 слайд. - Тақтада Ы. Алтынсариннің суреті мен қысқаша өмірбаяны
көрсетіледі. Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы Қостанай облысы, Қостанай ауданы, Арқарағай ауылында дуниеге келген. Ыбырай қазақ балаларына арнап алғаш рет мектеп ашып, ұстаздық еткен. Балаларды оқуға шақырып, оларға арнап көптеген өлең, ертегі, әңгіме жазған. Ыбырай Алтынсарин – қазақтың аса көрнекті ағартушы – педагогы, жазушы, этнограф, қоғам қайраткері. 1889 жылы дүниеден өткен.
оқып шығайық. – Оқушылар тізбектеп, одан соң хормен оқиды. Сергіту сәті - Дәптерімізді ашайық, Қолға қалам алайық. Түп-түзү боп отырып, Көркем етіп жазайық.
Ғафу Қайырбеков. Алғашқы қонырау. Ыбырай Алтынсарин – қазақ даласына тұңғыш білім есігін ашып, алғашқы қоңырау үнін күмбірлеткен ағартушы – педагог.
– Кітапта. – Олай болса, кітапқа байланысты мына тапсырмаларды орындайық. Шығармашылық тапсырма. Топпен жұмыс. 8 слайд. - I топ. Мақал-мәтел. - II топ. Тыйым сөздер. - III топ. Жұмбақ. - Үш топтың жауаптары тексеріліп, бағаланады, мадақтау.
көрініп тұр. Осы кітапқа деген журектеріңнен шыққан сөздеріңді тілекше түрінде жазып, «кітапшаға» жапсырамыз.
147 бет, өлеңді мәнерлеп оқу, мазмұнын түсін. Шығармашылық тапсырма. Ы. Алтынсарин (мәнжазба), «Менің болашақ мектебім» тақырыбына әңгіме. – Бағалау. – Балалар, бүгінгі сабағымыз қазақ даласын дүр сілкіндіріп, қоңыраулатып білім есігін ашқан Ыбырай Алтынсарин аталарына арналғандықтан, болашақта сіздерде осы Ыбырай аталарың сияқты қазақ елін дүр сілкіндіретіндей жаңалық ашатын үлкен ғалым болуларыңа тілек білдіре отырып, өз жаңалықтарыңның алғашқы қоңырауы болыңдар дей келе, бүгінгі көрсеткен білімдеріңізді мынадай әсем қоңыраулармен бағалаймын.
балалар, оқылық» өлеңімен аяқтайық. – Өлеңді хормен орындайды. – Сабақ аяқталды. Сау болыңыздар! – Сау болыңыздар! * * * * * * * * * Сорокина Лидия Николаевна воспитатель высшей квалификационной категории Дошкольного образовательного центра №33 «Нұрсәт» Конспект организованной учебной деятельности по конструированию в средней группе Сорокина Л.Н. ДОЦ №33 «Нұрсәт» Образовательная область: Познание Раздел: Конструирование Тема: «Мосты» Задачи: Продолжать учить детей создавать постройку из готовых геометрических форм (брусков, кирпичиков, призм, цилиндров), анализировать объект, видеть основные части и детали, составляющие сооружение. Упражнять в умении различать и называть геометрические формы: куб, брусок, призма, цилиндр, кирпичик. Развивать конструктивные навыки, пространственное мышление. Воспитывать самостоятельность. Материал и оборудование: готовые геометрические формы, модульная мебель, полотно голубого цвета, маленькие машинки, полоски голубого цвета. Слайдовая презентация: Изображение геометрических форм, изображение мостов, дидактическая игра «Найди закономерность» Ход организованной учебной деятельности Дети сидят на диване в холле. Воспитатель: - Ребята, сегодня утром в нашей группе я обнаружила эту красивую коробку. -Угадайте, что может находится в ней?
Есть коробка у меня, В ней живут мои друзья, Очень они разные Желтые и красные, Зеленые и синие Все дружные и сильные Вместе любят собираться, И в постройку превращаться.
- Ребята, что находится в коробке? Дети: кубики - Эти кубики прислали нам жители городка геометрических форм и приглашают нас в гости. Дорогу в этот город нам укажут геометрические фигуры.
- Дети, посмотрите какие здесь необычные постройки? Вам здесь нравится? Усаживайтесь поудобнее.
- А, сейчас познакомимся с жителями этого города. Я буду рассказывать, а вы будите их находить. Как – то Кубик в лес пошел. Там Кирпичика нашел. Взялись за руки детали. По тропинке побежали. А навстречу- скок – поскок Подбежал к друзьям Брусок. И спросил Брусок детали: «Вы Цилиндра не ведали?» Повернулся Куб бочком: «Я с Цилиндром не знаком», А Кирпичик удивился «Нам на встречу он катился? Ну, теперь пора идти, Надо Призму нам найти. Видел я ее -без дела Она с Конусом сидела»
нужно угадать, какой формы не стало? Дети угадывают спрятанную форму Воспитатель: - А, сейчас посмотрите на экран и найдите закономерность в каждом ряду! Дети на экране находят лишний предмет Воспитатель: - А, сейчас я предлагаю совершить прогулку по городу и рассмотреть удивительные постройке? Давайте подойдем поближе! Воспитатель: - Ребята, здесь протекает река, как нам перебраться на ту сторону?
---3 -- ------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 12 қаңтар 2016 ж | № 01 (151) Дети предлагают несколько вариантов Воспитатель: - Молодцы! Вы находчивые ребята и мы остановимся на постройке моста. Воспитатель: - Какие бывают мосты по назначению? (автомобильные и пешеходные) - Чем они отличаются?
перекинут через реку, другой через дорожное полотно. Мосты не только служат соединением двух берегов, но и украшением архитектуры города.
друг от друга! Дети рассматривают 3-4 вида построенных мостов Воспитатель: - Ребята, а давайте в этом городе построим много мостов. Построим автомобильный мост по которому будут ездить машины, а под ним проплывать корабли.
строится мост! - Сначала необходимо определить, какие детали нам понадобятся! (призмы, кубики, пластины) - Начинаем строить с опоры! Ставлю два кубика, затем на них ставлю еще два. Это одна опора. Она должна быть высокая. На расстоянии ставлю вторую опору. На них я кладу перекрытие – пластины. Скаты ставлю к опоре с одной и другой стороны. Воспитатель: - Ребята вы запомнили последовательность постройки моста? Кто расскажет? Дети рассказывают последовательность постройки Воспитатель: - Ребята пройдите к столам! Через речку, которая протекает у вас на столе, постройте мост! А с помощью машины и кораблика вы сможете проверить ваш мост на прочность! - Приступаем к постройке моста! Самостоятельная деятельность детей
останутся довольны вашими конструкциями. На этом наше путешествие по городу подошло к концу. * * * * * * * * * Астана қаласы №14 МГ мұғалімі: Ергалиева Нағима Уткелбаевна Шоқан Уәлихановтың туғанына 180 жыл толуына арналған «Аққан жұлдыз» атты кеш "Сүйер ұлың болса, Сен де сүй. Сүйінерге жарар ол" (Абай.) Тақырыбы: «Аққан жұлдыз» Мақсаты: Қазақ халқының біртуар перзенті Шоқан Уәлихановтың өмірі мен өскен ортасы, тәрбиесі жайлы тереңірек танысу; Шоқан өмірін үлгі ете отырып, өздерін саналылыққа , еңбексүйгіштікке, өз елін, отбасын сүйе білуге тәрбиелеу. Көрнекілік: кітап көрмесі, слайд – шоу, Шоқан салған суреттері. Барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі 2. Мұғалімнің кіріспе сөзі.
келген. Ондай дана перзенттер біртұтас бір тарихи кезеңдегі халықтың мәдени өлшеміне, рухани биігіне айналып отырған. Сондай адамдардың бірі – ХІХ ғасырда өмір сүрген, кейінгі ұрпаққа рухани-әлеуметтік мұра қалдырған, әлем мойындаған дана ғалым - Шоқан Уәлиханов.
Жан бабам! Ғасырлардан ғасырларға самғаған. Сорғалапсың қараңғыда тұңғиық, Тамғандай - ақ ғарыштағы таңбадан. Асыл бабам, Аққан жұлдыз атанған, Аққан жұлдыз, Лапылдағын от - арман, Аққан жұлдыз, Ағып өткен найзағай, Саналардың сағыныш тауын қопарған, - депақын Еркеш Ибраһим жырлағандай халқымыздың ойшылы, ұлттық мақтанышымыз Шоқан Уәлихановтың қысқа да саналы ғұмырында артына қалдырған сан қырлы ғылыми еңбектері туралы кеңінен мағлұмат беріп, елі, халқы үшін істеген игі істерін мақтан, үлгі ету мақсатында және Шоқан Уәлихановтың туғанына 180 жыл толуына арналған«АҚҚАН ЖҰЛДЫЗ» атты кешке қош келдіңіздер!( баяу күй орындалады) 1-оқушы: Әлемді шолып ой көзбен, Тереңге сүңгіп бойлаған. Қайғыны жазып бойды езген, Толғанған әр кез ойлы адам. Тарихшы елді зерттеген, Сапармен барып Қашқарға! 2-оқушы: Тауларын кезіп Тянь-Шань, Манасын жазған қырғыздың. Жете алмай кеткен сан қыран Нақ жұлдыз еді бұл біздің. Жоңғардың батыс сілемін, Мекендеп қалған мәңгілік. Туған жер жауып кілемін, «Алтынемел» тұр жаңғырып. 3-оқушы: Ғылым оқып, білгенше, Тыным, тыныштық таппаған. Дүние кезіп көргенше Рахат іздеп жатпаған. Құйрықты жұлдыз секілді Туды да көп тұрмады. Көрген, білген өкінді Мін тағар жан болмады. Төрехан: Ия, қазақ сахарасында «құйрықты жұлдыз » атанған Шоқан Уәлиханов есімі мәңгі ұмытылмайды. Шоқанның таланты телегей теңіз, оның ғалымдық өрістері ұлан-байтақ биіктерге серпілтіп жатады.
Құсмұрын бекетінде туған. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол жерде аға сұлтан болған. Өз атасы Уәли де хан болған. Арғы атасы қазақтың ұлы ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық шағы Сырымбет тауының баурайында өткен.
(« Әлди бөпем, әлди-ау» әні естіліп тұрады, бесік тербеткен Зейнепотырады жанына Шыңғыс келіп екеуі сөйлесіп отыр.)
ботам»
Автор сөзі: деп еркелетіп елжіреп отырғанда, даладан Шыңғыс келіп қасына отырады.
Зейнеп: Біздің ұлымыз дүниеге келді. Мен ұлымыздың атын Мұхаммедқанафия деп қойғым келеді. Шыңғыс: Зейнеп, мен сені де, мына дүниеге келген ұлымызды да жақсы көремін. Маған сенің айтқан есімің ұнап тұр. Осылай деп қояйық. Зейнеп: Шыңғыс, бұл ұлымыз болашақта ақылды адам болып өссе екен деймін. Еліне керекті адам болсын. Шыңғыс: Бұл ұлымыз арғы атасы – белгілі хан Абылайдай, өз атасы – Уәлидей еліне белгілі адам болады. Зейнеп: Шыңғыс, ұлымызға Мұхаммедқанафия деп ат қойғанымызбен, мен оны еркелетіп Шоқан деп атаймын. Шыңғыс: Дұрыс айтасың, Зейнеп. Баламыз еліне керекті адам болып, денсаулығы зор болсын. Зейнеп: Әумин, айтқаныңкелсін! Автор сөзі: Міне, соданбөбектің о бастағыМұхаммедқанафияатыбылайқалып, Шоқанатаныпкетіпті. Аяулым: «Тектіден текті туар қайталанбас...» дегендей қазақтың ұлы ғалымы, зертеушісі, географ-саяхатшы - Шоқан Уәлихановтың жеті атасына көз жүгіртсек: Шоқан Уәлиханов (Мухаммедқанафия) Шыңғыс Уәлиұлы – аға сұлтан Уәлихан – хан Абылай (Әбілмансұр) – жүздердің басын қосқан хан Әбілфаиз – Бұқара ханы Есім – хан Жәнібек – қазақ хандығын құрушы Жошы – хан Шыңғысхан – әлемді билеуші хан.
қырағы қыз-келіншектерінің бірі еді. Оның әкесі бала жасынан шешендік өнерімен ел ішінде аты аңызға айналған, кейіннен Сібір қазақтары арасынан алғаш рет сұлтандық әкімдікке қолы жеткен, атақты Шорман би. 6 – оқушы: Шоқанның тағы бір інісі- Мақы (Мақажан)Уәлиханов(1844-1923) суретші болған. Петербургтегі көркемөнерпаздар академиясының шеберханасында суретшілік қызметін атқарған. Мақы Петербургте 11 жыл тұрған. Қазақстанның атақты суретшісі Шота Уәлиханов Мақының немересі. 7- оқушы: Шоқан орта жүз ханы Абылайдың шөбересі. Біз Абылай ханды ақылын, айбарын халқының азаттығы жолында жұмсаған ұлы күрескер және сандаған шайқастарда батырлығымен талайды таң қалдырған ержүрек жауынгер ретінде жақсы білеміз. 8-оқушы: Шоқанның әжесі – Айғаным. Айғаным немересі Шоқанды 5-6 жасынан ертегі, қиссаларды тыңдатты, сұлулықты қастерлеуге, табиғатты сүюге оқуға ынтасын арттыруға көңіл аударған.
әмеңгерлік ғұрпымен өзіне тетелес інісі Жақыпқа қосылады. Айсары Жақыптан Рабиға есімді қызды болады.
мектебінде оқып, арабша хат таныған Шоқан араб, шағатай тілдерін меңгереді. Сахналық көрініс №2. «Шоқанның балалық шағы» (жұпыны киінген балалар ойнап жатыр, әдеміше киінген Шоқан балалардың қасына келіп қарап тұрады)
внимание, в этой игре победа тебе обеспечена. Водящий произносит название той или иной птицы, прибавляя «Ұшты- Ұшты», то есть «летит- летит». Одновременно машет руками. Все играющие повторяют мои движения (это повторяется несколько раз) Но вдруг, я произношу слово: «Корова», если кто- то из вас замахал руками, то ему прийдется нести какое- то шутливое наказание, например,спеть песню, прокукарекать и т. Д (Дети начали играть, первым выбывает Шокан, ему дети дают задание – спеть песню)
лучше о своем любимом барашке? ---4 --
------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 12 қаңтар 2016 ж | № 01 (151) Колька:Расскажи, нам тоже интересно. ( Шокан на ломанном русском языке говорит, а ребята с большим интересом слушают)
Бөленгенбұйрасыпсаңқарағайға. КербезсұлуКөкшетауАрқадағы, ЕртедеқонысболғанАбылайға. Шоқанның ата — бабаларына қоныс болған жер Көкшетауелі. Ән: «Көкшетау» орындайтын Нұржанова Дильназ. Төрехан:1847-1853 жылдары оны әкесі сол кезде Сібірдегі ең таңдаулы оқу орны деп есептелінетін Омбы кадет корпусына береді. Онда әскери сабақтарға қоса жалпы және Ресей жағрафиясы мен тарихы, батыс, орыс әдебиеттері, философия, физика, математика негіздері, шетел тілдері жүрген. Сахналық көрініс №3. «Кадет корпусына келуі» (1847 жыл.Омбы кадет корпусы.Шоқанды жетектеп келген әкесі баласын ертіп жүрген Николай Потанинмен кездесіп қалады)
жеткізбейді.Арада қанша уақыт өтсе де екеуміздің балалық шағымыз кеше ғана болған сияқты. (Достар құшақтарын айқара ашып құшақтасып,әңгімелеседі.Бұл уақытта олардың балалары бір бұрышта ақырын танысып алады.Ақырын музыка ойнап тұрады. Автор музыкамен айтады) Автор:Николай мен Шыңғыс балалық шақтан бері достасып келеді, олардың балалары Шоқан мен Григорий 1835 жылы туылған,қазір олардың жасы 12-де. Кішкентай бала Шоқанға кең жазиралы даладан кейін тұйық кішкентай кеңістік пен оқу орнының қатал әскери тәртібі мен заңдарына үйрену қиынға соқты.Оның орыс тілін білмеуі де өмірін қиындата түсті.Кенеттен, досының пайда болуы – Күннен түскен жарық сәуле сияқты болды.Досы оны түсіне де қорғай да білді.Олар ажырамасдосқа айналды.
Әлемнің төрінде, Жарқырап, жайнаған Жұлдыздай көрінді деп ақын жырлағандай тарихшы, публицист, лингвист, географ, археолог, этнограф, саяхатшы Шоқан Уәлиханов туған халқы үшін көп еңбек етті, оның салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, дінін,тілін және тұрмыстық ерекшеліктерін зерттеді.Бір сөзбен айтсақ, Шоқан – ғұлама.
өнеріндегі зерттеулері. Бұл еңбектер оның өнердің осы саласындағы қазақтың тұңғыш профессионал суретшісі болғанын дәлелдейді. Ол негізінен портрет, пейзаж және халықтың тұрмыс салтын бейнелеумен айналысқан. Одан 150 – дей сурет қалған.
халықтарының бай әдебиет қорын тұңғыш зерттеуші екендігі де ерекше. Оның еңбектері:«Қазақтың халық поэзиясының үлгілері туралы», «Орта жүз қазақтарының аңыз- ертегілері», «18-ғасырдың батырлары туралы тарихи аңыздар», «Едіге мен Тоқтамыс туралы аңыз», «Едіге», «Шона батыр», «Манас» жырын тұңғыш зерттеуі және оның «Көкетай ханның асы» деген үлкен бір бөлімін орысшаға аударуы т. б.
әскери ғылыми экспедицияға қатысып, қырғыз елін жете зерттеп, Ыстық көл аймағының картасын жасасады. Қырғыздар мен Ұлы жүз қазақтарының тарихы, этнографиясы жайлы мәліметтер жинайды, ауыз әдебиетінің нұсқаларын жазып алады.
бойындағы зерттеулерін жүргізген кезде Шоқан пікіріне үнемі ден қойып, ақылдасып отырған. Ыстықкөл сапарында біраз жерлерді бірге аралаған. Семенов- Тянь-Шанскийдің ұсынуымен 1857 жылы 27 ақпанда Шоқан Орыс География қоғамының толық мүшелігіне сайланады. Бұл орыс қоғамы зиялыларының, орыс ғылымының жас ғалым еңбектерін зор бағалағандығы, ғылым мен мәдениетке қосқан үлесін мойындағандығы екенінің дәлелі.
(23 жастағы Шоқан досы Достаевскийге перомен хат жазып отыр) «.......Қымбатты жосым,Федор Михайлович, мен сізге Казань қаласынан хат жолдаймын деп уәде беріп едім, бірақ әртүрлі жағдайларға байланысты хатты Петропавловскден жазып отырмын.Қазір мұнда генерал – губернатурдің келуін күтудеміз.....» (Генерал – губернатор келеді)
және ол басқа кетпесе екен деп ойлаймын.Маған саяхатқа шығып зерттеулер жүргізген өте ұнайды,Сіздің мені Қашқар еліне саяхатқа жібергеніңізді қалаймын.
көңіліне ұнамайтындардың басын алатынын білесің.Дәл осы Қашқарияда белгілі саяхатшы Шлагинтвейттің басын қатыгез ханның кескені.
Әлімбай атын жамылып, елдің ішіне кіріп аламын, сосын ғана ол жердің табиғатын, адамдардың салт-дәстүрлерін, пайдалы қазбаларын зерттеймін.
сақтасын деп тілеймін.Сізге және жұмысыңызға сәттілік, ротмистр Шоқан. 14 – оқушы: Шоқан – саяхатшы.Қашғарияда Шоқан 1858 жылдың 1 октябрінен 1859 жылдың март айының ортасына дейін болған кезде бұл аймақты — Қашғар қаласы мен Алты шаһар елін терең зерттейді. Ол кезде алты шаһар деп солтүстіктен Тянь-Шань, оңтүстіктен Күн-Лунь тауы қоршап тұрған Қашғар, Ақсу, Учтурфан, Янысар, Жаркент, Хотан қалаларын айтады екен. Қоқан ханының Қашғардағы сауда консулы, әрі саяси резиденті, егде тартқан ресми адаммен Шоқанның сыйлас, құрметтес болуы сапар нәтижелерінің өнімді де пайдалы болуына едәуір жәрдемдескен. 15- оқушы: Шоқан – қоғам қайраткері.1863-64 жылдары Шоқан Омбыға барып, Сібір қазақтары үшін жасалып жатқан сот реформасын дайындау ісіне қатысып, бұл реформаның елге тиімді, пайдалы болу жағынан қарастырады. Осы кезде Шоқан "Сот реформасы туралы жазбалар" атты өзінің атақты еңбегін жазды. Ал саяси реформа сол экономикалық реформаларды жүзеге асырудың құралы есебінде жүргізілмек, өйткені әрбір адам және бүкіл адам баласы өзінің өрлеу жолында түпкілікті бір мақсатқа ұмтылады. Ол мақсат – өзінің тұрмысын жақсарту.
Айтылып ақ тілек, Ғылымның шыңында ол, Қанатын жоғары қақты - деп Шоқанды қазақ халқының ғана емес, жалпы ғаламның азаматы ретінде таниды. Келесі кезекті Шоқан туралы айтқан ұлы ғұламалардың естеліктерінен үзінділерге берелік. 16 – оқушы: "Бізден жасы кіші болса да, өзімізбен салыстырғанда, ол үлкен сықылды еді де, біздер оған қарағанда бала тәрізді едік, өзінің бізден артық білетіндігін не біздерден білімі жағынан жоғарлылығын білдіруге тырыспаса да, жай әңгіменің өзінде - ақ, оның білімінің бізден артықтығы танылып қалатын. Жалпы жолдастарына, соның ішінде маған, ол еріксіз "Еуропаға ашқан терезе" сықылды болды" Г. И. Потанин. 17 –оқушы: «Шоқан тұлғасы таусылмайтын сырға бай, ғажайып тұлға ғой. Кейде өзіңмен өзің болып ой кешіп отырғанда, Шоқан өмірде рас болды дегенге сеніңкіремейтінім рас. Келте ғұмырына соншалықты мол еңбекті қалай ғана сыйдырған десеңізші?...»Ш.Айтматов 18 – оқушы: «Шыңғыстың сүйген ұлы Шоқан еді, Империя – патша жұрты тәмам көрді. Өнері топтан асқан жігіт еді, Сұм тағдыр сапар жолда қаза берді », - деп жырлады Ақан сері. Сахналық көрініс №5. «Шоқан мен Саққүлақ шешен» (Жазда ауылына демалысқа келіп жатқан Шоқан Саққүлақ шешенді қонаққа шақырып, бірнеше күн оның тағылымды әңгімелерін тыңдайды. Әңгімелесіп отырып жас Шоқан қонаққа тосын сұрақ қояды) Шоқан: Ақсақал, біреу жолдан адасса, кімнен ақыл сұрайды? Саққұлақ шешен:Шырағым, көнеден сұрайды. Шоқан:Көне адасса, кімнен сұрайды? Саққұлақ шешен: Көне адасса, көргендіден сұрайды. Шоқан:Көргенді адасса, кімнен сұрайды? Саққұлақ шешен:Көргенді адасса, көптен сұрайды. Шоқан:Көп адасса, кімнен сұрайды? Саққұлақ шешен:Көп адасса, көп оқығаннан сұрайды. Шоқан: Көп оқыған адасса, кімнен сұрайды? Саққұлақ шешен: Көп оқыған неге адассын! Әлгінде ғана Сатыбалдының Жаманқұлына күдіктеніп, оның Үмбетәлі жырау туралы дастанын өзің де менен сұрап анықтап алған жоқпысың?
Білім – таусылмайтын кен! Адамның басшысы – ақыл, Жетекшісі – талап, Шолғыншысы – ой, Жолдасы – кәсіп, Қорғаны – сабыр, Қорғаушысы – мінез, Біліп туған бала екенсің, Тумысыңнан дана екенсің,- деп Шоқанға өз батасын берген екен. Аяулым: Науқасы меңдегендіктен Петербургтен елге оралған Шоқан туған халқының екі жақты қанауда езілгенін көріп, 1862 жылғы сайлауда Атбасар округының аға сұлтаны болуға талпынады. «Елдестеріме пайдамды тигізу үшін аға сұлтан болғым келді.Сөйтіп жүргенде ескі өкпе ауруы қайта қозып, Шоқан 1865 жылдың сәуірінде қайтыс болады. Оның сүйегі Алтынемел тауының баурайындағы Көшен тоған деген жерге қойылады. Төрехан: Шоқанның өмірі – ең үлгілі өмір. Ол не бары 30 жасқа келіп қайтыс болды. Сондықтан да шығыстанушылар оның өмірін аққан жұлдызбен, жарық жұлдызбен, дала жұлдызымен теңеп келеді. Шоқан – ғасырларға қызмет ететін ұлы тұлға. Сахналық көрініс №6. «Шыңғыс пен Потанин» (Григорий Потанин қонаққа Шоқанның әкесі Шыңғысқа келеді.Ол 60 жаста, әкесі 85 жаста)
(қазақ үстелі басында Григорийдің бетінен сүйіп,әңгімелесіп отыр) Шыңғыс:Мен сені көрген сәтте өз ұлымды есіме аламын.Мен оны мақтан тұтамын, бірақ ол өмірден ерте кетті. Григорий: Менжиірек келіп, сізді қуантып тұруға тырысамын.Менің анам өмірден ерте кеткенін білесіз, ананың аялы алақаны қажет болған сәттерде сіздің жұбайыңыз Айғаным ханым маған үнеміананың орнын жоқтатқан емес.Сіздерге қайырымдылықтарыныңыз үшін үлкен рахмет!!!! Менің жасым қазір 60- та,сіз 85 жастасыз,дегенмен маған Шоқан әрқашан да бізбен бірге сияқты.Мен әдейілеп Шоқанның зиратына бардым. Шыңғыс: Мен де қартайдым, Шоқанның зтратына бармағалы көп болды.Ол оңтүстіктің тауларында жерленген, ал біз солтүстікте тұрамыз.Барып келудің өзі қартайған адамға қиындау болып тұр.Бірақ оны үнемі есіме алып, оған арнап құран бағыштап тұрамын. (Айғаным бауырсақ толы табақпен келіп, оларға шәй береді.Сахна жабылады)
және Этнография институтына, Республикамыздың бірнеше мектептері мен Алматыдағы №12 қазақ орта мектебіне, кеңшарларға, ауыл-селоларға, көшелерге Ш.Уәлиханов есімі берілген.«Шоқаны бар ел – шоқтығы биік ел». 19-оқушы: 1969 жылы биіктігі 8 метр, тұғыры габбрс тасынан өрілген, Ұлттық Ғылым академия ғимаратының бас корпусына қаратып орналастырылған Шоқан ескерткіші қоладан құйылды. Ал Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі биіктігі 4234 метрлік шыңға да ұлы ғалым есімі берілді. ---5 --
------------------------------------------------- «Республикалық 45minut.kz» газеті – 12 қаңтар 2016 ж | № 01 (151) 20-оқушы: 1985 ж елімізде ұлы ғалымның туғанына 150 жыл толу мерекесі кеңінен аталып өтті. Өнер иелері Шоқан бейнесін сомдап, тұлғаландырды. Соның ішінде Әбілхан Қастеевтің «Шоқан Уәлиханов» атты акварельдік картинасын бөліп атауға болады. Содай-ақ М.Аманжолов, Қ.Оспанов, Ү.Әжиев, М.Зулфұхаровтар шығармашылығынан Шоқан Уәлиханов тақырыбы кең орын алады.
21-оқушы: Театр сахнасында Шоқан ролін тұлғалаған актерлерден Ж.Шаниннің 1955-1957 жылдар аралығындағы ізденістері мен Н.Жантөрин жасаған Шоқанның парасатты да пайымды, ақылды да зерек, сымбатты да сыпайы досқа таза,дұшпанға ымырасыз кейпін анық бере білген. 22-оқушы: Шоқан жайлы алғашқы фильм 1957 жылы түсірілген. 1985 жылы Асанәлі Әшімовтың жетекшілігімен «Шоқан Уәлиханов» атты 4 сериялы телевизиялық көркемфильм жасап шығарылды. Онда Шоқанның 12 жасынын өмірінің соңына дейінгі тағдыры қамтылған. Шоқан роліндегі Сағи Әшімовтың таланты айдан анық көрінді.
мүсіндеу өнерінде Шоқан образы айтулы дәрежеде өз шешімін тапқан. Мысалы: Шоқан Уәлихановтың Алматыдағы ескерткіші.
қадамымызбен Шоқанның Шоқандығы, Ұлының ұлылығын үлкен мақтанышпен жыр етіп отырмын. Ұлы перзентін басына асқақтата көтерген халықтың ғана шоқтығы биіктей түсетінін ұмытпсақ деймін! Шоқаны бар ел – шоқтығы биік ел». Төрехан: Қымбатты оқушылар, Ұстаздар және қадірменді қонақтар! Мектебімізде өздеріңізбен бірге ғұлама ғалым Шоқан Уәлихановқа арналған кеште біз Шоқанды қыр-сырынан таныдық деп білеміз. Шоқан- демократ ғалым, дін зерттеуші, әдебиет зерттеуші, барлаушы, суретші, полиглот, күй зерттеуші, географ, тарихшы, құқықты зеттеуші, этнограф ғалым, саяхатшы,
сарқылмайтын сыр. Халқымыздың ұлы перзенті, өз елінің теңдігі мен өрлеп дамуы, елдік дәрежесі туралы армандап кетсе, ұрпақтары сол армандарды бүгінгі таңда жүзеге асырып, егеменді еліміз дүниежүзілік өркениетті елдердің қатарында тұрғанын мақтанышпен айта аламыз. Еліміздің шоқтығы биіктей түссін, Шоқандай жастар арқылы көркейіп, гүлдене берсін! * * * * * * * * *
жүктеу/скачать 11,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|