Ту хабаршысы

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
246 
  единовременное  определение  прав  доступа  к  подсистемам  и  к  информации,  в  них 
содержащейся (роль пользователя); 
  фиксация  времени  работы  пользователя,  используемых  информационных  ресурсов, 
вносимых изменений. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Рис. 2
. Идентификация пользователей 
 
Регламент  предоставления  доступа  в  систему  должен  нормативно  закреплять  обязанности 
пользователя,  в  том  числе  и  по  сохранению  идентификационной  информации,  что  позволит 
закрепить личную ответственность за работу в информационных системах. 
В  общей  структуре  АСУ  коммуникационные  функции  целесообразно  закрепить  за  системой 
электронного документооборота (СЭД).  
Такое  решение  обосновано  тем,  что  СЭД  полностью  включает  в  себя  всех  пользователей, 
работающих со всеми информационными системами. Это позволит создать единое информационное 
пространство  университета,  объединенное  общими  регламентами,  описывающими  порядок 
проходящих бизнес-процессов, утвержденными администрацией учреждения. 
Система  электронного  документооборота  осуществляет  свои  транспортные  функции  по 
отношению  как  к  бизнес-процессам,  заложенным  в  ней  в  качестве  шаблонных,  так  и  к 
информационным  потокам,  синхронизирующим  информацию  в  подсистемах  в  соответствии  с 
утвержденными протоколами обмена информацией. 
Аналитическая  подсистема  как  ключевой  элемент  АСУ  в  своем  функционале  при  обработке 
информационных потоков учитывает три основных направления деятельности: 
  предоставление администрации учреждения статистической и аналитической информации, 
необходимой для принятия управленческих решений; 
  предоставление обязательной статистической и аналитической информации; 
  формирование на основе готовых шаблонов, а также с помощью «конструктора отчетов», 
количество которых с каждым днем увеличивается. 
Построение  любой  технологически  сложной  системы,  на  наш  взгляд,  надо  начинать  с 
построения коммуникационной инфраструктуры, в качестве которой в системе управления ресурсами 
выступает СЭД. 
Одной  из  наиболее  используемых  проектных  технологий  при  разработке  АСУ  является 
технология  клиент-серверных  баз  данных,  которая  является  фундаментом  при  работе  над  любыми 
проектами автоматизации управления ресурсами. 
Этапы внедрения автоматизированных систем по методу внедрения приложений (таблица 2). 
 

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
247
Таблица 2. Этапы внедрения автоматизированных систем 
 
№  
 
Наименование этапа 
Результат этапа 
1 
Определение 
Определяются  совокупные  бизнес-требования  заказчика.  Впоследствии 
они  могут  уточняться  и  видоизменяться,  но  появления  новых  бизнес-
требований не происходит. 
2 
Анализ операций 
Бизнес-процессы  зафиксированы  и  определено,  как  они  будут 
реализованы.  Так  же  точно  определено,  какие  бизнес-требования  не 
могут быть удовлетворены с помощью стандартной функциональности и 
какая дополнительная разработка необходима. 
3 
Проектирование 
решения 
Производится  создание  детальных  спецификаций  для  дополнительной 
разработки  (функциональный  и  технический  дизайн)  и  разработка 
сценариев тестирования. 
4 
Разработка 
Все 
разработки 
завершены, 
приемочные 
тесты 
проведены, 
пользовательская документация разработана. 
5 
Переход к эксплуатации 
Завершается 
обучение 
конечных 
пользователей, 
производится 
конвертация данных и система вводится в эксплуатацию. 
6 
Эксплуатация системы 
Начало  фазы  поддержки  системы.  В  это  время  выявляются  и 
исправляются все недочеты по работе системы. 
 
Поскольку ход работ по развертыванию системы строго разделен на отдельные задачи, это дает 
возможность отслеживать прогресс проекта в терминах фаз внедрения и контролировать успешность 
хода проекта. В случае возникновения проблем при реализации проекта они четко локализуются по 
месту и причине появления, что позволяет вовремя принимать меры по устранению этих проблем [7]. 
В процессе принятия решения о создании системы автоматизированного управления ресурсами 
нельзя забывать о сопутствующих внедрению рисках: 
  Описание  нерегламентированных  бизнес-процессов,  правила  протекания  которых  не 
находят отражения в нормативных документах, что ведет к созданию новых регламентов, что, в свою 
очередь,  может  привести  к  изменениям  в  организационной  структуре  и  системе  управления  в 
различных областях деятельности учреждения за счет исчезновения дублирующих информационных 
цепочек и оптимизации штатного расписания. 
  Сопротивление  персонала.  Здесь  основными  причинами  являются  консерватизм  и 
опасения  сотрудников,  связанные  с  тем,  что  внедрение  автоматизированной  системы  управления 
ресурсами  приведет  к  увеличению  нагрузки  и  к  личному  неудобству,  по  причине  прозрачности  их 
действий  при  наличии  системы  жесткого  мониторинга  действий  со  стороны  администрации 
учреждения. У администрации должно быть понимание неизбежности возрастания нагрузки на этапе 
работ  по  внедрению  системы,  но  сокращение  бумажного  документооборота  ускоряет  бизнес-
процессы  и  повышает  качество  работы,  что  поднимает  конкурентоспособность  и  эффективность 
учреждения, а все это требует большей собранности, компетенции и ответственности исполнителей. 
  Недостаточные  полномочия  руководителя  проекта  внедрения.  Все  риски,  описанные  в 
пункте  сопротивления  персонала,  также  актуальны  и  по  отношению  к  топ-менеджменту.  Часто 
возникает  ситуация  недостаточности  полномочий  руководителя  проекта  для  преодоления 
конфликтной ситуации с руководителем равного, а иногда более высокого уровня. 
  Неэффективность  системы,  возникшая  в  результате  несогласованности  протоколов 
информационного взаимодействия с другими системами. 
На  начальном  этапе  создания  системы  для  предупреждения  рисков,  возникающих  при  ее 
реализации, руководство учреждения должно жестко декларировать следующие положения: 
  Переход  на  автоматизированную  систему  управления  неизбежен  на  всех  уровнях, 
несмотря на сопротивление персонала, независимо от причин, которыми это вызвано. 
  Опасения  в  потере  конфиденциальности  информации  беспочвенны  при  использовании 
современных  программных  продуктов  и  при  соблюдении  правил  безопасности  личных  средств 
доступа к информационной системе [1]. 

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
248 
  Все  распоряжения  руководителя  группы  по  внедрению  системы  управления  ресурсами  в 
рамках его полномочий являются обязательными для руководителей всех уровней, без исключения. 
  Все  работы  проходят  в  строгом  соответствии  с  принятой  стратегией  и  с  разработанным 
проектом. 
Комплекс  действий  по  выбору  стратегии  и  методики  внедрения  с  соблюдением  всех 
требований,  предъявляемых  к  разработке  технологически  сложных  программных  продуктов,  к 
которым, безусловно, относится система управления ресурсами, приведет к созданию эффективного 
инструмента,  способного  поддерживать  реализацию  всех  задач,  стоящих  перед  современным 
учреждением. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.  Батищев  Р.  В.  Разработка  методического  обеспечения  комплексной  оценки  эффективности  и 
обоснование требований для систем защиты информации в системах электронного документооборота: Автореф. 
дис. ... канд. техн. наук. Воронеж: Воронеж. гос. техн. ун-т, 2002. 16 с. 
2.  Бойков  Д.  И.,  Васильев  В.  М.  Система  планирования  ресурсов  предприятия (ERP) в  учреждениях 
высшего  образования:  Материалы  международного  форума  «Формирование  современного  информационного 
общества — проблемы, перспективы, инновационные подходы». СПб., 2012. С. 27-36. 
3. Костин А. С. О концепции внедрения ERP-систем // Труды Института системного анализа РАН. М.: 
Институт системного анализа РАН. 2008. С. 174-184. 
4. Методика внедрения готовых приложений Oracle Application Implementation Method (AIM). ©Oracle™ 
5.  Мещеряков  В.  Российский  рынок ERP: 1С  растет  быстрее  всех. CNews. .http://www. 
cnews.ru/news/top/index.shtml?2011/09/19/455890. 2011. 
6.  Саидов-Лебединский  О.  Пособие  по  освоению  методики  внедрения  готовых  приложений  на  основе 
методики Oracle AIM. http://dev.vemikov.ru/krisis/item/76--oracle-aim.html. 2009. 
7. Топорец А. Ю. Проектирование корпоративных информационных систем класса ERP для управления 
сетью  территориально  распределенных  филиалов:  Автореф.  дис. . канд.  техн.  наук.  М.:  Моск.  гос.  ин-т 
электроники и математики, 2003. 19 с. 
8. Универсальный конструктор отчетов 
http://www.1c-bitrix.ru
/products/intranet/ features/reports.php1 
  
REFERENCES 
1. Batishchev R. V.
 
 Development of the methodical providing of complex estimation of efficiency and ground 
of requirements for the systems of defence of information in the systems of electronic circulation of documents : 
avtoref. dis. ... kand. tekhn. sciences. Voronezh: Voronezh. state . техн. ун-т, 2002. 16 p. 
2. Boykov D. I., Vasilyev V. M.  System of planning of resources of enterprise(ERP) in establishments of higher 
education : Materials of international forum "Forming of modern informative society is problems, prospects, innovative 
approaches". Spb., 2012. С. 27-36. 
3. Kostin A. S. About conception of introduction of ERP- of the systems // Labours Institute of analysis of the 
systems of WOUNDS. М.: Institute of analysis of the systems of WOUNDS. 2008. С. 174-184. 
4. Methodology of introduction of the prepared appendixes of Oracle Application Implementation 
Method(AIM). ©Oracle™ 
5.  Мещеряков of В. the Russian market of ERP : 1С grows quicker than all. CNews. .http://www. 
cnews.ru/news/top/index.shtml?2011/09/19/455890. 2011. 
6. Saidov-Lebedinskiy O. Manual on mastering of methodology Oracle AIM. http://dev.vemikov.ru 
/krisis/item/76--oracle-aim.html. 2009. 
7. Toporets A. Yu. Planning of the corporate informative systems of class of ERP for a management by the 
network of the territorial up-diffused branches : avtoref. dis. ... kand. tekhn.sciences. М.: Моsk. state . in-t of electronics 
and mathematics, 2003. 19 p. 
8.Universal designer of reports of http://www.1c - bitrix.ru/products/intranet/ features/reports.php1 
 
Жаксыбаева Н.Н., Усатова О.А. 
Автоматтандырылған басқарма жүйесі  білімдегі инновация сияқты   
Түйіндеме. 
Мақалада  Қазақстан  Республикасының  білім  мекемерінің  автоматтандырылған  басқару 
жүйесі қарастырылған.  
Қарастыру  барысында:  коммуникациялық,  қолданбалы,  идентификациялы  аналитикалық  ішкі  жүйелері 
зерттелді.  АБЖ  ендіру  барысында  туатын  тəуекелдер  қарастырылды,  олар:  персонал  қарсыласуы,  жүйенің  
тиімсіздігі, жобаны енгізу жетекшісінің өкілділігінің жетіспеуі жене т.б. Автоматтандырылған басқару жүйесін 

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
249
енгізу этаптарының анализі заманауи білім мекемелерінің алдында тұрған мəселелерді өндеу үшін құралдардың 
əсері күмəнсіз екендігіне көз жеткізді.  
Негізгі сөздер: 
автоматтандырылған басқару жүйем, ішкі жүйенің, қуралдардың жері. 
 
Жаксыбаева Н.Н., Усатова О.А. 
Автоматизированная система управления как инновация в образовании 
Резюме.
  В  статье  рассмотрена  автоматизированная  система  управления  образовательного  учреждения 
Республики  Казахстан.  Были  изучены  такие  подсистемы  как:  коммуникационная,  прикладная,  аналитическая 
идентификационная.  Рассмотрены  сопутствующие  внедрению  АСУ  риски:  сопротивление  персонала, 
неэффективность системы, недостаточные полномочия руководителя проекта внедрения и т.д. 
Анализ  этапов внедрения автоматизированных систем показывает, что  эффект инструмента реализации 
задач стоящих перед современным учреждением образования несомненен. 
Ключевые слова: 
автоматизированная система управления, подсистемы, риски, эффект инструмента. 
 
Zhaxybayeva N.N., Ussatova O.A. 
Automated control system as an innovation is in education 
Summary.  
The article describes the automated control system  of education lnstitution of the Republic of 
Kazakhstan. Where Studied such as subsystem: communication, applied, analytical, identifacation. Considered risks 
associated implemenation of the ACS: resistance of personnel. Uneffectiveness of the system, insufficient plenary 
powers of leader of project of introduction etc. 
The analysis  of the stages of introduction of CASS shows that  effect of instrument of realization of tasks 
standing before modern establishment of education undoubted. 
Key words:
 automated control system, subsystem, risk, effect of instrument. 
 
 
 
ƏОЖ 655 (574) 
 
Ж.Е. Ибраева,  Д.Е. Аширепбаева,  Н.М. Сарыбаев 
(Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті. 
 Алматы, Қазақстан Республикасы) 
 
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒА СƏЙКЕС ДАМЫҒАН КƏСІПОРЫНДАРДЫҢ ТАПҚАН ПАЙДАСЫНА  
ƏСЕР ЕТЕТІН ЖАҒДАЙЛАР 
   
Аңдатпа.
  Бұл  мақалада  дамыған  кəсіпорындардың  тапқан  пайдасына  əсер  ететін  жағдайлар 
қарастырылған. Полиграфиялық кəсіпорындардың экономикалық тұрақтылығы ішкі жəне сыртқы факторларға 
байланысты. Ішкі факторлар өнеркəсіптік жəне өнеркəсіптік емес болып бөлінеді. Өнеркəсіптік емес факторлар 
көбінесе  коммерция,  табиғатты  қорғау  жəне  басқа  осыған  ұқсас  əрекет  түрлерімен  байланысты  болады. 
Сонымен қатар, полиграфиялық кəсіпорынның пайдасына əсер ететін жүйелі қорытындылау факторлары – өнім 
өндіру факторлары, экстенсивті жəне интенсивті факторлар болып табылады. 
Негізгі сөздер:
 полиграфиялық кəсіпорын, табыс, ішкі жəне сыртқы факторлар, өнім, ресурс, өндіруші, 
еңбек. 
 
Экономикалық  көрсеткіштердің  өзгеруі  кез  келген  уақытта  əртүрлі  жағдайлардың  əсеріне 
байланысты. 
Əртүрлі  жағдайларға  себеп-салдарды  жатқызсақ  болады.  Ол  болып  жатқан  экономикалық 
үрдістердің  жүргізуші  күші  екені  рас.  Себебі,  ол  сайып  келгенде  кəсіпорынның  жеткен  жетістігінің 
өсуіне,  не  болмаса  төмендеуіне,  экономикалық  көрсеткіштердің  дамуының  нақты,  абсолютті 
өлшеміне мүлтіксіз əсер етеді. 
Полиграфия  кəсіпорнының  əлеуметттік-экономикалық  жағдайы  жеке  себептердің  əсерінен 
емес,  сол  кəсіпорын  жұмыс  істеп  жатқан  ортаның  себептерінің  жиынтығынан  қалыптасады.  Кез 
келген кəсіпорындардың шығарған өнімінен түскен пайдасына Отандық экономикалық əдебиеттерде 
көп көңіл бөлінген. Бірақ, авторлардың басым бөлігі өздерін қызықтыратын аймақты сандық өлшем 
түрлерімен  математикалық  жолмен  шектелген.  Біздіңше  бұл  шектеу  ауқымды  кемшілік  болып 
саналады,  себебі  түскен  табысты  жүйелі  түрде  басқару  жəне  дамыған  кəсіпорын  болу  бүкіл  іс-
əрекеттердің қозғаушы себептерінің зерттеуінсіз мүмкін емес жəне де оларды кəсіпорын жұмыс істеп 

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
250 
тұрған  əлеуметтік  ортадан  бөлек  алып  қарауға  болмайды.  Себеп-салдардың  бір-бірімен  байланысы 
жəне  олардың  басқару  жүйесімен  тығыз  байланысы  болу  қажет.  Сондықтан,  кəсіпорынның  дұрыс 
бағытта  дамуына,  оны  дамытушы  қозғаушы  əрекеттерді  топтастырып,  жүйелендіру.  Экономикалық 
жағдайларға  əсер  ететін  себеп-салдардың  топтастырған  түрлері  экономикалық  əдебиеттерде  əр 
бағытта көрсетілген жəне оларды ерекше белгілері бойынша топтастырған.  
Полиграфиялық  кəсіпорындардың  экономикалық  тұрақтылығын  бағалау  үшін,  біздің 
ойымызша, алдымен ішкі жəне сыртқы факторлардың əсерін бөліп қарау керек.  
Кəсіорын  мен  ұжымның  бірлесіп  жұмыс  істеу  деңгейі,  оның  көрсеткіштері  ішкі  факторлар 
болып  табылады.  Кəсіпорынның  айналысатын  жұмысына  байланысты  емес,  бірақ  оның  табысының 
өсуіне, істеп жатқан кəсібінің пайдалы екенін білдіретін-сыртқы факторлар. 
Сонымен  қатар,  ішкі  факторлар  өнеркəсіптік  жəне  өнеркəсіптік  емес  болып  бөлінеді. 
Өнеркəсіптік емес факторлар көбінесе коммерция, табиғатты қорғау жəне басқа осыған ұқсас əрекет 
түрлерімен байланысты.  
 
                                                                          Факторлар 
                                                           
 
      
 
Басқарылмайтын                                                                      Басқарылатын 
Сандық                                                                                      Сандық 
Сапалы                                                                                      Сапалы 
                                                                                                   
 
 
Қалыпқа  келтіруші                                                                                              Қалыпты  жағдайды  бұзатын 
    
 
Дəлелді факторлар                                                                             Жеке фактор 
 
                                                                                                   
Қалыпқа  келтіруші                                                                                                Қалыпты  жағдайды  бұзатын 
 
Полиграфиялық кəсіпорынның пайдасына əсер ететін жүйелі қорытындылау факторлары. 
Пайданың өсуінің негізі – өнім өндіру факторы. Оның құралы-еңбек қаржысы, еңбек түрі жəне 
еңбектің өзі. Осы факторларды тиімді пайдаланудың арқасында, өнім өндіру үрдісі жылдамдатылады. 
Өнім өндіру əрекеттері нақты бір өнімнің пайда болуына ықпал жасайды, бірақ оның шығарылу құны 
əртүрлі  болатыны  белгілі.  Еңбек  құралдары  өздерінің  құнын  дайын  өнімге  бірте-бірте  аударса,  ол 
еңбекті тудырып отырған заттар мен тірі еңбек өзінің құнын бірден аударады.  
Əр  элементтерге  терең  талдау  жасай  келе,  екі  топ  айқындалады.  Олар – экстенсивті  жəне 
интенсивті факторлар. 
Экстенсивті  факторларға  өндірістік  ресурстардың  көлемі  (мысалы,  жұмысшылар  санының 
азаюы немесе көбеюі, негізгі фондтың құны, материалдық құндылықтардың көлемі), оларды уақытқа 
қарай  пайдалану  (жұмыс  уақытының  өзгеруі,  қондырғылардың  жұмыс  ауысымының  коэффициенті 
т.б.),  сонымен  қатар  өндірісте  пайдаланбайтын  ресурстар  (дұрыс  жасалынбаған  заттарға  кеткен 
шығын т.б. шығын түрлері). 
Интенсивті  факторларға  ресурстарды  пайдаланудағы  жоғары  көрсеткіштер  немесе  осыған 
жағдай  тудыратын  жұмысшылардың  квалификациясын  жоғарылату,  құрал-жабдықтардың  жоғары 
өнімділігі, тауар айналымын жақсарту, шығарған өнімдерді тез жəне тиімді өткізу жəне пайда түсіру. 
Бұл факторлар бір-бірімен тығыз байланысты, сонымен қатар бір-біріне тəуелді. 
Жұмыс  істеп  тұрған  кəсіпорынның  пайда  түсіруінің  негізгі  факторларына  шығарылатын  өнім 
көлемінің  ұлғаюы,  оның  шығарылу  құнының  төмендеуі,  сапасының  жоғарылауы,  өнім  түрінің 
молаюы, негізгі капиталды тиімді пайдалануы, еңбек өнімділігінің жоғарылауы жатады. 

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
251
Кəсіпорынның  жұмысын  құрылтайшылардың,  акционерлердің,  басқарушы  əкімшіліктің 
көмегімен жақсарту үшін, пайда түсіретін əрбір факторға талдау жасау қажет.  
Мысалы, сапалы өндірілген өнімді өткізу төмендегі факторларға байланысты: 
- өткізетін өнімнің көлемі; 
- өткізілген өнімнің құрылымы; 
- əр өнімнің қандай деңгейде өткізілуі; 
- кейбір өнімнің шығарылу құнының өзгеруі; 
- заттардың бағасы жəне қызмет көрсету тарифы; 
- өткізілген өнімнің сатылу бағасы. 
    Кəсіпорын  табысын  басқарудың  ең  негізгісі  болып  екіге  бөлінетін  факторлары  бар.  Олар –  
кəсіпорынның  менеджментіне  бақылауға  бағынатын  жəне  бақылауға  бағынбайтын  түрлері.  Мұндай 
жол  кəсіпорынды  ашып,  өз  қаражатына  жүргізіп  отырған  кəсіпкермен  (жеке  тұлға  немесе  заңды 
тұлға) келісіледі.  
   Жұмыс істеп тұрған кəсіпорынға тəуелді жəне оның жұмыс өнімділігінің өсуіне ықпал ететін 
факторларға: капиталды тиімді пайдалану, өнімнің көлемі мен сапасының өсуі, оның құрылымының 
өзгеруі,  тапсырыс  берушілерге  қызмет  көрсету,  еңбеккерлердің  еңбек  өнімділігі,  несие  жəне  қаржы 
тəртібін  қадағалау  т.  б.  Мұндай  бөлінуді  жоққа  шығармай,  нарықтық  қатынас  жағдайында  тəуелді 
жəне тəуелсіз факторлардың рөлі күшейеді. 
Факторлардың  негізгі  жəне  негізгі  емес  болып  бөлінуі  нақты  емес.  Əрбір  нақты  жағдайда 
кəсіпорынның  табысты  болуына  түрлі  факторлардың  қосындысы  əсер  етеді,  сондықтан  “негізгі 
фактор” деп алынған анықтаманы жанама деп айтуға болады. “Негізгі факторларды” санмен өлшеуге 
болады деген пікір мүлдем қате.  
Шет  мемлекеттер  теориясы  мен  тəжірибесінде  кəсіпорынды  басқару  мəселесі  бойынша 
менеджмент  тарапынан  бақылауға  болатын  жəне  болмайтын,  басқарылатын  жəне  басқарылмайтын 
болып  бөлінетін  факторлар  орын  алады.  Бұл  факторлардың  бөліну  түрлері  отандық  экономикалық 
əдебиеттегі  тəуелсіз  жəне  тəуелді  бөлінуге  ұқсас  болып  келеді.  Келесі  классификациялық  белгіні 
факторлардың  объективті  жəрежесіне  сай:  объективті  жəне  субъективті  болып  бөлінеді.  Көптеген 
авторлар  факторлардың  тəуелді  жəне  тəуелсізі,  объективті  жəне  субъективті  факторларына  ұқсас 
деген  пікірде.  Біздің  ойымызша, «объективті» - деген  сөзде  басқа  мағына  жатыр.  Атап  айтқанда, 
субъективті  фактор  кəсіпорынды  басқару  ісімен  байланысты  болу  керек,  яғни  кəсіпорынның 
менеджментімен  байланысты  болу  керек.  Сонымен  кəсіпорынның  пайда  табу  деңгейі  ондағы 
еңбектердің  классификациялық  дəрежесіне  байланысты.  Субъективті  факторларға  қатысы  жоқ 
жағдайлардың  барлығын  объективті  деп  айтуға  мүмкіндік  бар.  Объективті  факторды  əлеуметтік-
экономикалық орта тудырды.  
Кəсіпорынның  экономикалық  жағдайын  тұрақтандыратын  жəне  тұрақсыздандыратын 
факторларға  бөлінеді.  Полиграфиялық  кəсіпорындардағы  тапқан  пайданы  басқару  факторлары 
қызығушылық  тудырады.  Жұмысына  əсер  ететін  факторларға  мемлекеттік  салық,  структуралық, 
инвестициялық жəне баға саясаты, табиғаттық, географиялық т.б. кіреді. Кəсіпорынның менеджмент 
тарапынан басқарылмайтын факторларға төмендегілер кіреді: 
 -    заңмен қорғалған кəсіпкерлік іс; 
- тұрғындардың талабына сай төлемге қабілетті болу; 
- шаруашылық орта; 
- инфляциялық үрдістер; 
Полиграфиялық  кəсіпорынның  көп  пайда  келтіретін  жəне  менеджмент  тарапынан  тексеруге 
келетін факторларды төменгі топтарға бөлуге болады: 
- материалдық-техникалық; 
- экономикалық; 
- ұйымдастырушылық; 
- əлеуметтік. 
Сонымен,  экономикалық  теорияның  дамуына  қарай  «пайда»  деген  түсінік  əр  уақытта 
жаңартылып, нақтыланып отырған. Əр көзқарас «дұрыс» не «кемшілігімен» болған, бірақ əрқайсысы 
«пайданы» өз тұрғысынан талдаған.  
 
 

жүктеу/скачать 43,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: