Туындыларын

Исалар  қаталдығын,  имансыздығын  бетке  басар  Қасым 
ж ү р егін д егі  ж асы ры н  күш тің   бар  болмысы  осы  ғана. 
Дегенмен Қасым ойының ж иі-ж иі әке-шешеге бүрылуында 
ав т о р л ы қ   ой,  ж а зу ш ы л ы қ   ш еб ерл ік   ж а т қ а н   сияқты . 
С о н д а й -ақ   ж а з у ш ы н ы ң   а й т а р   ойы   Қ асы м н ы ң   іш к і 
сезімталдығы, ішкі қайғы-мүңымен баяндалып отырады. Өң 
мен түстегі күй-жайынан да ж азуш ы  аңсары аңғарылады. 
Өңінде  таяқ  жеп,  қысым  көретін  бақытсыз  жетім,  түсінде 
бақытты.  Әке-шеше,  әжесі  тірі  кездеріндегідей  еркелетіп, 
мәпелейді.  Қасым түсін оның тағдырының үзаққа бармай- 
тынын оқырманға меңзейтін ж азуш ы  тәсілі деп үғу керек. 
Қасым  жалғыз.  Мейірім  түсінде  ғана,  ол  қабірде  жатыр. 
Ш ағын әңгімені реалистік сипатта ж азуш ы   осылай шебер 
қиюластырады. Ж ауы здық пен мейірімділік тартысы бүгін 
де  әр  адамды  түрткілеп,  мейірім  мен  қатігездікті  қатар 
қойып, “Қай жолдасың?” — деген сүрақ қоятындай. Әңгіменің 
бір  қасиеті,  маңызы  да  осында  ж атқан  сияқты.  Міне,  осы 
мәселелерді, жазуш ының суреткерлік шеберлігі мен әңгіме 
негізіндегі терең ойды оқушыға түтастай қалай жеткіземін 
деген мақсат айналасында мүғалімге біршама іздену қажет.
Ең алдымен мүғалім әңгімені үйде алдын-ала оқып келуді 
тапсырады. Ол үшін төмендегідей көмек-нүсқау беріп, әңгіме 
мазмүнын игертуді мақсат етеді:
—  Ж аз  кешінің  табиғат  көрінісі.  Үш  салт  аттының 
баяндалуы.
—  Әнші  ж ігіттің   м үң л ы -зар л ы   әні.  Қаш ы п  келе 
ж атқан бейшара  бала.
—  Әнші  табиғатпен  ж алғасы п,  табысып  ән  салса, 
баланың табиғатты ж ат сезінуі, оның оған жаттай болып 
сезілуі.
— Қасымның жетім қалу тарихы. Зары, мүңы.
— Иса мен Қадишаның қолына баруы.
— Ағайынның зәбірі, қорлауы.
—  Қасымның  айықпас  қайғыға  үшырауы.  Сезімтал 
баланың іш кі зар-мүңы.
— Қасымның түстері. Түстегі бақыт.
— Иса зәбірінен қаш ып шығу.
— Баланың шошынуы. Аянышты өлімі.
— Үш жолаушының өлікке тап болуы.
С абақтың  кіріспесінде  осы  ж оспар  бойынша  әңгіме
мазмүнын меңгерту жүмысы жүргізіледі. Мүғалім ішінара 
түсіндірмелі оқу арқылы әңгіме мазмүны тереңіне оқушыны 
жетелейді.  Табиғат көрінісі, Қасымның іш кі монологтары, 
түсі, қашып келе жатқан кездегі түн табиғаты мен шошыну 
кезіндегі елестерді әрі түсіндірмелі оқу, әрі әңгімелеу тәсіл-
4 8

дерімен оқушыға жеткізеді. Мазмұнын меңгертуден кейін, 
талдау жұмысы басталады. Мұғалім төмендегі кестені көрне- 
кілік әрі дидактикалык материал ретінде іліп қояды да, сол 
бойынша жұмыс жүргізеді.

жүктеу/скачать 3,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: