Тукибаева куралай базарбековна

жүктеу/скачать 2,07 Mb.

бет	25/49
Дата	04.10.2024
өлшемі	2,07 Mb.
	#146834

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 49

Байланысты:
tukibaevoj-k-b-phd-povtor-s-sp

Туристік салада жұмыс істейтін қызметкерлер саны мен инновацияларды енгізумен жұмыс істеген қызметкерлердің жалпы санын сипаттайтын көрсеткіш неғұрлым көп болса, аймақтың туристік саласының кадрлық әлеуеті соғұрлым жоғары болады. Әсіресе, туристік кадрлардың біліктілігін арттыру еңбек өнімділігін ұлғайтуға, туристік нарықтың жай-күйі туралы өзекті ақпарат алуға ықпал етеді.

Жалпы өңірлік өнім – аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының жалпылама көрсеткіші болып табылады.

Өнер, ойын-сауық және демалыс саласындағы негізгі капиталға инвестициялар – туризмге салынатын инвестициялар туристік сала мен ел экономикасын дамытудың, отандық және шетелдік азаматтардың туристік қызметтерге қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін кең мүмкіндіктер беретін заманауи бәсекеге қабілетті туристік кешендер құру мен туристік өнімдер ұсынудың қажетті факторы болып табылады.

Орналастыру орындарының саны мен олардың көрсеткен қызметтер көлемі және турагенттер реестрі – туристерге қызмет көрсетуде орналастыру орындары мен турагенттіктер маңызды рөл атқарады, өйткені, орналастыру орындары туристік пакеттің ажырамас бөлігі болып саналса, турагенттіктер және туроператорлар – туристер мен дестинация арасындағы маңызды көпір болып табылады, олардың көмегімен туристік маршруттар және әрбір аймақ дайындаған турөнім сатылады, сәйкесінше, ел экономикасына айтарлықтай қаражат түседі.

Туристік ақпараттық орталықтар − туристердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға әсер етеді және ондағы қызмет көрсету сапасының жоғары деңгейі туристер мен облыс, қала тұрғындары арасында туристік тартымдылықты одан әрі арттыруға ықпал етеді және қосымша туристік ағынды қалыптастыруға үлкен септігін тигізеді. Туристік ақпараттық орталықтар туристік саланың даму стратегиясында және туристік өнімдер мен брендтерді дамытуға ықпал ететін құнды статистикалық деректерді жинауды жүзеге асырады, мысалы, олар ресми статистикалық жинақтарға енбеген көптеген маңызды көрсеткіштер мен сауалнама нәтижелерін қамтиды. Алайда, бүгінгі таңда Қазақстандағы туристік ақпараттық орталықтардың нарықта нақты ұстанымы жоқ және қызметін монетизациялау бойынша жұмыс атқарылмайды, басым жағдайда ақпараттық қамтамасыз етумен шектеледі.

Турмаршруттар саны. Туристік маршруттардың дамуы – туристер географиясын кеңейтуге және дестинацияның кірісін арттыруға, аз танымал жерлерді кешенді турөнімге қосуға, дестинацияның жалпы тартымдылығын арттыруға, туристердің ұзақ демалуына және сәйкесінше олардың шығындарын арттыруға, жаңа туристерді тартуға және тұрақты қонақтар санын көбейтуге, туристік өнімнің тұрақтылығын арттыруға ықпал етеді. Сондықтан, туристік маршруттардың бәсекелестік артықшылықтарын, ерекшеліктері мен бірегейлігін сақтай отырып, жаңа инновациялық элементтермен толықтыру маңызды. Сонымен қатар, турөнімді құрудың, дамытудың және жылжытудың барлық деңгейлерінде инновацияларды енгізумен қатар, туристер арасында бұрын-соңды танымал болмаған экскурсиялар мен турмаршруттарды инновациялық деңгейде жандандыру маңызды мәселе болып табылады.

Инновация саласындағы белсенділік деңгейі мен инновациялық қызмет саласында басқа ұйымдармен ынтымақтасатын кәсіпорындар саны – бұл көрсеткіштер туристік саланың инновациялық даму бағыты мен жаңа сапалы деңгейге шығуына мүмкіндік береді. Мысалы, инновациялық белсенділік инновациялық процесс арқылы көрінеді және экономикалық өсу мен өмір сүру сапасын арттырудың қажетті шарты болып табылады.

Инновацияға жұмсалған шығындар мен өз қаражатынан инновацияларға арналған шығындар. Жаңа әзірлемелерге инвестициялар неғұрлым көп болса, табыс соғұрлым жоғары болады деген тұжырым қалыптасқан. Теориялық тұрғыдан алғанда, R&D&I шығындары мен компанияның коммерциялық табысы арасында сенімді корреляция байқалмайды, жалпы R&D&I-ға қаражатты мұқият және ұтымды сала білу өте маңызды. R&D&I-ды ұйымдастыру — сауатты маркетингтік стратегияның бөлігі болып табылады.

Бұл көрсеткіштерді жекелеп ранжирлеу кестесі (Қосымша Д)-да келтірілген. 1.2 бөлімшеде келтірілген ранжирлеу әдістемесіне сәйкес, 22- кестеде Қазақстан аймақтарының көрсеткіштер бойынша рангтері мен жиынтық балл келтірілген, сонымен қатар, олардың жиынтық балы мен рангтері 18-суреттегі диаграммада көрсетілген.

Кесте 22 – Қазақстан аймақтары туристік саласының инновациялық дамуы бойынша 2020-2021 жылдардағы көрсеткіштер бойынша ранжирлеу

Аймақтар	Х₁		Х₂		Х₃		Х₄		Х₅		Х₆		Х₇		Х₈		Х₉
Аймақтар	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21
Алматы қ.	10,0	10,0	10,0	10,0	3,9	3,8	1,0	1,8	5,4	5,4	10,0	10,0	10,0	10,0	10,0	10,0	9,3	5,2
Астана қ.	6,2	6,2	4,7	4,2	7,5	4,0	,8	0,5	2,8	2,7	7,0	8,0	5,0	5,0	6,7	7,3	4,9	5,1
ШҚО	3,7	3,7	4,0	3,3	7,3	3,6	0,5	1,1	10,0	10,0	0,5	0,5	5,0	5,0	1,6	1,2	5,1	4,6
Алматы обл.	3,9	3,9	2,7	1,7	5,9	3,6	2,3	1,6	9,5	9,6	0,6	0,4	10,0	10,0	2,9	1,6	10,0	10,0
Қарағанды	4,1	4,1	5,3	5,1	6,9	3,7	0,4	0,2	3,6	3,3	1,6	1,5	5,0	5,0	1,4	1,4	2,5	4,9
Ақмола	3,3	3.3	2,3	1,1	8,6	7,6	0,4	0,2	4,9	5,2	0,3	0,4	10,0	10,0	3,6	3,7	9,7	2,5
Түркістан	1,9	1,9	1,7	0,5	10,0	1,2	10,0	10,0	2,1	2,5	0	0	5,0	5,0	0,4	1,2	2,1	6,6
Ақтөбе	1,0	1,0	0	1,7	6,8	0	0,3	0,1	0,5	0,5	0,8	0,9	5,0	5,0	0,3	0,4	0,6	3,3
Атырау	0,9	0,9	2,6	1,9	2,7	10,0	0,7	1,1	0,6	0,6	0,6	0,5	0	0	1,6	0,3	0,5	0
Павлодар	1,9	1,9	2,9	1,8	4,9	0,7	0,2	0	0,8	0,7	0,6	0,6	5,0	5,0	0,4	0,3	0,6	2,0
Жамбыл	0,8	0,8	1,5	0,1	7,6	4,4	0,5	0,3	2,3	2,3	0,2	0,2	5,0	5,0	0,2	0,2	0,8	3,4
Қостанай	1,2	1,2	2,9	1,7	8,8	3,0	0,8	0,4	1,3	1,3	0,7	0,8	0	0	0,2	0,2	1,4	3,0
СҚО	0	0	1,5	0,2	6,8	3,1	0,1	0	0,8	0,8	0	0	0	0	0	0,1	0,8	1,2
Шымкент қ.	0,4	0,4	2,4	1,2	7,5	3,6	0	0,1	0,7	0,9	1,0	1,0	5,0	5,0	1,9	2,1	2,2	3,2
Маңғыстау	0,7	0,7	2,1	1,0	3,4	1,9	0,4	1,2	0,4	0,4	0,4	0,3	0	0	2,3	2,5	1,5	1,8
БҚО	2,2	2,2	1,5	0	6,4	2,1	0,8	0,5	0	0	0,8	0,6	5,0	5,0	0,8	0,8	0	2,0
Қызылорда	0,7	0,7	1,5	0,1	0	2,2	0,1	0,1	0,8	0,8	0,1	0	5,0	5,0	0	0	0,2	2,7

21-кестенің жалғасы

Аймақтар	Х₁₀		Х₁₁		Х₁₂		Х₁₃		Х₁₄			∑ балл, жыл	∑ балл, жыл	∑ балл, жыл	Ранг
Аймақтар	20	21	20	21	20	21	20	21	20	21		20	21	20-21	1
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11		12	13	14	15
Алматы қ.	1,5	1,4	10,0	10,0	8,5	7,5	6,5	6,3	9,7	4,4		105,7	95,5	201,3	2
Астана қ.	0,5	0,4	2,0	5,3	8,0	10,0	5,7	8,3	10,0	9,0		76,9	75,9	152,8	3
ШҚО	3,9	3,8	2,5	4,6	8,3	7,2	7,7	5,1	9,3	4,6		69,4	58,4	127,8	4
Алматы обл.	7,6	7,6	0,7	2,1	4,6	3,5	2,0	0,8	1,4	0,3		64,1	56,6	120,7	5
21-кестенің жалғасы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10		11	12	13	14	15
Қарағанды	0,2	0,2	3,5	5,4	8,2	9,4	3,6	10,0	5,7		10,0	52,1	64,3	116,4	6
Ақмола	4,7	4,2	1,0	1,7	1,8	0,7	2,6	3,9	1,5		1,1	54,6	45,7	100,2	7
Түркістан	0,7	0,6	0,4	1,0	6,3	6,3	1,1	0	0,3		0	42,1	36,7	78,8	8
Ақтөбе	0,5	0,7	1,0	2,1	6,2	8,8	4,1	7,2	7,4		5,7	34,5	37,5	71,9	9
Атырау	0	0	0,1	0,7	5,0	5,9	10,0	4,9	4,4		4,7	29,8	31,6	61,4	10
Павлодар	5,2	5,2	1,8	1,2	3,7	0	3,6	1,6	6,0		1,8	37,7	22,8	60,5	11
Жамбыл	2,6	2,5	0,1	0,2	9,3	4,8	0,8	0,5	1,0		0,3	32,7	24,8	57,5	12
Қостанай	1,6	1,5	0,9	1,3	10,0	8,1	1,0	1,0	1,8		1,1	32,6	24,6	57,2	13
СҚО	1,6	1,9	1,0	1,7	9,8	7,3	2,3	3,4	3,5		3,0	28,2	22,6	50,9	14
Шымкент қ.	0,9	1,4	0,6	1,0	1,4	2,2	0,4	0,2	0,2		0,3	24,7	22,5	47,2	15
Маңғыстау	10,0	10,0	0,5	0,4	2,4	1,3	0	0	0		0,1	24,0	21,5	45,5	16
БҚО	1,5	1,4	0	0	0	2,0	0,7	1,1	1,2		1,1	20,8	18,9	39,7	17
Қызылорда	0,5	0,4	0,2	0,1	7,7	7,2	0,2	0,3	0,3		0,2	17,4	20,0	37,4	18
Ескертулер: 1. Х₁- Туристік салада жұмыс істейтін қызметкерлер. 2. Х₂- Инновацияларды енгізумен жұмыс істеген қызметкерлердің жалпы саны. 3. Х₃- Жалпы өңірлік өнім. 4. Х₄- Өнер, ойын-сауық және демалыс саласындағы негізгі капиталға инвестициялар. 5. Х₅- Орналастыру орындарының саны. 6. Х₆ - Турагенттер реестрі. 7. Х₇- Туристік ақпараттық орталықтар. 8. Х₈- Орналастыру орындары көрсеткен қызметтер көлемі. 9. Х₉- Облыстар бойынша қызмет көрсетілген кіру және ішкі келушілер саны 10. Х₁₀- Турмаршруттар саны. 11. Х₁₁- Инновациялық қызмет саласында басқа ұйымдармен ынтымақтасатын кәсіпорындар саны. 12. Х₁₂- Инновация саласындағы белсенділік деңгейі. 13. Х₁₃- Инновацияға жұмсалған шығындар. 14. Х₁₄- Өз қаражатынан инновацияларға арналған шығындар Ескерту – Әдебиет негізінде құрастырылған [128]

Сурет 18 – Қазақстан аймақтары туристік саласының инновациялық дамуы бойынша 2020-2021 жылдардағы көрсеткіштердің жиынтық балы

Ескерту – Автормен құрастырылған

Қосымшадағы деректер, жиынтық кесте мен диаграммадан көріп отырғанымыздай туристік саланың инновациялық дамуы бойынша бірінші орында Алматы қаласы, екінші және үшінші орындарда Астана қаласы мен Шығыс Қазақстан облысы, соңғы 17-ші орында Қызылорда облысы орналасқан. Алдыңғы қатарлы облыстар мен қалалар өздерінің даму деңгейлерін барлық дерлік көрсеткіштерден жоғары орынды иемденуімен, ал даму деңгейі баяу аймақтар барлық көрсеткіштерден төмен орынды иеленуімен сипатталады.

Қазақстан Республикасы аймақтарының туристік саласының инновациялық даму дәрежесін жоғарыда ранжирлеу әдісі негізінде алынған нәтижелердің жиынтық балл бойынша «201,3-127,8 балл − жоғары», «120,7-71,9 балл − орта», «61,4-37,4 балл − төмен» деп топтастырып көрсетуге болады (23-кесте).

Кесте 23 – ҚР аймақтарының туристік саласының инновациялық даму деңгейі

ҚР аймақтарының туристік саласының инновациялық даму деңгейі	Аймақтар	Жиын-тық балл	Топтастырудың мазмұны
1	2	3	4
I топ. Туристік саланың	Алматы қ.	201,3	Инновациялық салада мемлекеттік қолдау мен инвестиция тарту деңгейі жоғары.
I топ. Туристік саланың	Астана қ.	152,8

23-кестенің жалғасы

1	2	3	4
инновациялық даму деңгейі жоғары аймақтар	ШҚО	127,8	Инновациялық инфрақұрылым дамыған, инновациялық жобаларды қаржыландыру көздері, венчурлық компаниялар мен бизнес-періштелер бар. Инновацияларды енгізумен жұмыс істеген қызметкерлердің жалпы саны жоғары, алайда, туристік саладағы инновациялық қызмет саласындағы қызметкерлердің еңбегін ынталандыру қарастырылмаған. Жергілікті атқарушы органдармен, инновациялық орталықтармен, ұлттық туристік ұйымдармен, жоғары оқу орындарымен бірлесе отырып инновациялық жобалар жүзеге асырылады, стартап-конкурстар, стартап-уикендтер, хакатондар өткізіледі. Туристік саланы инновациялық бағытта дамыту мүмкіндігі жоғары, бірақ, осы саладағы инновациялық қызметті жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау функциялары іске қосылмаған.
II топ. Туристік саланың инновациялық даму деңгейі орташа аймақтар	Алматы обл.	120,7	Инновациялық өнім және қызметтер бойынша аймақты нарықтық қамтамасыз ету мүмкіндігі, инновациялық жобаларды қаржыландыру көздері, венчурлық компаниялар мен бизнес-періштелер, инновациялық инфрақұрылым бар, алайда, инновациялық орталықтармен туристік салада бірлескен инновациялық жоба лардың жүзеге асырылу мүмкіндігі төмен, стартап-конкурстар, стартап-уикендтер, хака- тондар басты назарда емес. Туристік саланы инновациялық бағытта дамыту мүмкіндігі орташа. Туристік саладағы инновациялық қызметті жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, туристік саладағы инновациялық қызмет саласындағы қызметкер- лердің еңбегін ынталандыру қарастырылмаған.
	Қарағанды	116,4
	Ақмола	100,2
	Түркістан	78,8
	Ақтөбе	71,9
III топ. Туристік саланың инновациялық даму деңгейі төмен аймақтар	Атырау	61,4	Инновациялық өнім мен қызметтерді дамыту үшін мемлекеттік, жеке сектордың, шетелдік инвесторлардың қаржы ресурстарын көп қажет етеді. Туристік саланың инновациялық дамуына алғышарттар жоқ, инновациялық бағытта даму мүмкіндігі төмен, стартап-конкурстар, хакатондардың, инновациялық орталықтармен туристік салада бірлескен инновациялық жобаларының үлесі төмен. Туристік саладағы инновациялық қызметті жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, инно- вациялық қызметпен айналысатын қызмет керлердің еңбегін ынталандыру қарастырылмаған
	Павлодар	60,5
	Жамбыл	57,5
	Қостанай	57,2
	СҚО	50,9
	Шымкент қ.	47,2
	Маңғыстау	45,5
	БҚО	39,7
	Қызылорда	37,4
Ескерту – Автормен құрастырылған

23-кестедегі мәліметтерге сәйкес ҚР аймақтарының туристік саласының инновациялық дамуы бірқатар мәселелерді шешуді қажет етеді. Әрі қарай, диссертациялық жұмыста Қазақстандағы туристік саланың инновациялық дамуын SWOT-талдау әдісі негізінде анықтау жүзеге асырылады (24-кесте).

Кесте 24 – Қазақстан Республикасындағы туристік саласының инновациялық дамуына SWOT-талдау

SWOT-талдау

жүктеу/скачать 2,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 49