«Туризм, бастапқы әскери дайындығы, дене мәдениеті және спорт» кафедрасы

2025 жылға дейін Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың бір жолы - халықтың бос уақытына бағдарланған спортты жандандыру, балалармен және жастармен жұмыс істеу әдістерін жетілдіру. Саламатты ұрпақ – ұлт болашағының нағыз іргетасы іспетті. Сондықтан да балалар мен жасөспірімдерді дене шынықтырумен және спортпен барынша қамтуды қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдайлар жасауды жандандыру қажет.  

Қазақ «үлгі болар ағаның ізін бас та, жолын қу, болам деген баланың бетін қақпа, белін бу» дейді. Спортқа әуес баланың бетін қақпай, таңдаған спорт түріне жол сілтеу – ата-ана алдындағы бір парыз. Жас жеткіншектің қалаған спорт түрінің үйірмесіне қатысқаны дұрыс. Себебі, ата-ана таңдауымен спорт түрін таңдаған бала уақыт өте келе барлығына бір-ақ қол сілтеуі мүмкін.

Баланы спорт үйірмесіне апарғанда жасына да мән берген дұрысырақ. Бұған таңдаған спорт түріне қарай да ескерген дұрыс. Кейде ата-аналар балаларын спорт үйірмелеріне кешірек беріп жатады. Ал ол кезде жас жеткіншекке жаттығуларды еркін меңгеріп кету қиынырақ соғатын болады.

Соңғы жылдары спорттық бал билері өте танымал және әлемнің көптеген елдерінде кең таралған. Біздің еліміз де ерекшелік емес, өйткені мыңдаған балалар, жасөспірімдер мен ересектер бал билерімен айналысқысы келеді. Сондықтан бал билеріне спорттық мәртебе берілді. Кез – келген спорт сияқты, бал билері адамның физикалық дамуына оң әсер етеді-денені қатты, күшті, сау, арық, әдемі, пластикалық, икемді етеді.

Бал билері сонымен қатар моральдық-ерік, эстетикалық қасиеттерді тәрбиелейді: шыдамдылық, табандылық, мақсатқа жетуге деген ұмтылыс, өзіне деген сенімділік, басқа бишілер мен жаттықтырушыны құрметтеу сезімі, камарадия сезімі, серіктес алдындағы жауапкершілік.

Кез-келген спорт сияқты, бал билерінің де өзіндік спорттық ұйымдары бар. Ең маңызды ұйым - "IDSF" Федерациясы, ол оған кіретін ұйымдардың қызметін жалпы бақылауды жүзеге асырады.

Инновациялық көзқарасты іске асыру әрекеттерінің бірі балалардың дене және би қасиеттерін жетілдіру жөніндегі эксперименттік бейімделген технологияларды әзірлеу кезінде іске 7-11 жыл22 балаларды бал биіне үйрету жөніндегі бағдарламалар. Бағдарлама орнықты дене кемелдігіне қол жеткізуге бағытталған және толыққанды денсаулық сақтау және оның табысты орындалуын қамтамасыз ету, спорттық бал билеріндегі білім беру міндеттері бар.

Бағдарлама бойынша оқу материалын меңгеру 7-11 жастағы балаларға арналған «Спорттық бал билері» көлемi бойынша шағын практикалық жаттығулармен игеріледі.

Спорттық бал биінің оқу бағдарламасын берудің қадамдық процесі қағидатына негізделген материалды қол жетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін нәтижелердің тұрақтылығы және үдемелі дамуы. Қадам шеңберiнде оқу материалын беру оқу рәсімінің жекелеген дербес, бірақ өзара байланысты, шама бойынша оңтайлы бөліктермен қамтамасыз етіледі. Оқыту материалының қадамы үш негізгі буынды қамтиды: ақпарат, кері байланыспен операция және бақылау. Қадамдық оқу рәсімдерінің бірізділігі ол тармақталған оқыту бағдарламасы. Топтық биді дұрыс орындалған жағдайда оқу пәні бойынша жаңа ақпарат берілуі тиіс, ал егер орындалу дәлдігіне қол жеткізілмесе, жеке консультациялар және жеке үй тапсырмалары бастапқы қадамдарды пысықтау мақсатында қосымша қадамдар ұ сынылады.

Осы әзірлеменің қисынына сәйкес қозғалыс іс-қимылдарының нақты тобын, өзінің құрылымы және би қимылдарына ұқсас жүйке-бұлшық ет күшінің сипаты болып табылады. Бұл би қасиеттерін жетілдіруге және ритмикалығын, қозғалыстарды үйлестіруді, білім алушылардың икемділігін, дәлдігін, қозғалыстардың орындалу дәлдігін (тармақталған бағдарлама бойынша 1) нөмірімен кадрлар, оларсыз би қозғалыстарын оқытуды жүзеге асыруға міндетті. Бұл алгоритм балаларды балдық билерге оқыту кезінде тиімді болып шықты және осылайша қосымша білім беру кезінде эксперименттік жүйеде пайдалану үшін ұсынуға болады.

Әр елде (аймақта, облыста, қалада) бал биінің спорт студияларын ұйымдастыруға және жұмыс істеуге жауапты құрылымдық бөлімшелер құрылды. Сондай-ақ, Әлемдік және өңірлік деңгейдегі жарыстар өткізіледі. Арнайы ережелер, сондай-ақ төрешілер дәрежесінің жүйесі бар.

Кез-келген спорт түрі сияқты, бал билерінің де өзіндік ерекшеліктері бар:

• 
  спорттық бал билерінде басқа спорт түрлерімен (мәнерлеп сырғанау) салыстырғанда жас шектеулері жоқ (5-тен 50 жасқа дейін);
  
• 
  жарқын және өте әдемі костюмдер;
  
• 
  эстетикалық мәдениет және талғампаздығы түрі.
  

Көптеген қозғалыстарды, комбинацияларды жетік меңгеру үшін тек дұрыс оқыту әдістемесі болған жағдайда ғана мүмкін болады. Би қимылдарын оқыту практикалық көрсету, түсіндіру, есеп бойынша орындау, элементтерді өз бетінше орындау, музыканы орындау арқылы жүзеге асырылады. Байқау барысында жас спортшылардың физикалық дайындығы біркелкі өзгермейтіні анықталды. Төзімділікті жақсарту шеберліктің жасына және өсуіне байланысты.