§ 7 Халықаралық туристік ұйымдар және олардың туризм дамуындағы рөлі

Халықаралық туризмнің көптеген мәселелері мемлекетаралық деңгейде шешіледі, сондықтан халықаралық туристік ұйымдарды қалыптастыру қажеттілігі туындады. Туризмнің жалпы саясатының барлық елдерге жарайтын халықаралық-құқықтық реттелу мәселелері (туристік формалдылықтарды жеңілдету, туризм дамуын жеделдететін немесе тежейтін саяси-экономикалық шаралар және т. б.) тек осындай деңгейде шешілуі мүмкін.

Халықаралық туризмнің құқықтық реттелуі ең алдымен Б¥¥ шеңберінде өткізіледі. БҰҰ қарамағында халықаралық туризмнің құқықтық реттелуі мәселелері бойынша негізгі халықаралық конвенциялары әзірленіп, қабылданды. БҰҰтуризм мамандары мәселелері жөнінде, халықаралық туризм статистикасы бойынша бірталай халықаралық семинар мен коллоквиум ұйымдастырған.

Елдердің туристік және көлік ұйымдарының әрекеттерін үйлестіру қажеттілігі 20-шы жылдардың бас шенінде туындады. Осыған орай 1925 жылы Туризмді насихаттау ресми ассоциацияларының   халықаралық конгресі, 1927 жылы Ресми туристік ұйымдардың халықаралық конгресі, ал 1930 жылы Туризмнің ресми ұйымдары мен насихатының халықаралық одағы ұйымдастырылады.

Туризм аясындағы халықаралық ынтымақтастықтың дұрыс әрекетгеспеуі оның дамуын тежей бастаған. Осыған орай 1947 жылы аталған үш ұйымның орнына Парижде Ресми туристік ұйымдарының халықаралық одағы (РТҰХО) ұйымдастырылды. Бұлұйымға үкіметтік ұйымдармен бірге үкіметтік емес, бірақ өздерінің ұлттық үкіметтері оларды ұлттық туристік ұйым ретінде қабылдаған ұйымдары мүшелері болып 116 ел өкілдері кірді.

БҰҰБас Ассамблеясының 1969 жылғы 5 желтоқсан күні қабылданған резолюциясы бойынша үкіметтік емес РТҰХО, үкіметаралық Дүниежүзіліктуристікү_йым(ЮНВТО)болыпқайта ұйымдастырылды. Бұл оқиға халықаралық туризмнің экономикалық, мәдени, әлеуметтік маңызымен бірге оның саяси маңызын атап көрсетті.

Осы резолюцияға сәйкес, 1970 ж. 27 қыркүйек күні ДТ¥ Жар-ғысының жобасы қабылданды. ЮНВТО Жарғысы 51 мемлекет оны ратификациялағаннан кейін 1975 жылы 2 қаңтар күні іске қосылды. Сондықтан ЮНВТО құрылуының ресми мезеті - 1975 ж. 2 қаңтар күні болып есептеледі. Қазіргі таңда ЮНВТО-ға 100 толық және150 ассоциацияланған және қосылған мүшелері кіреді. Соңғы аталғандардың ішінде туристік агенттіктер мен ұйымдар, әуе ком-паниялары, туризмнің ғылыми мекемелері мен орталықтары, қонақ үй торлары мен қоғамдық тамақтандыру корпорациялары, кәсіби дайындық орталықтары және т. б.

ЮНВТО жарғысы ұйымның мақсаттарын, міндеттерін, сипатын, құрылымын және функцияларын бекітті. ЮНВТО негізгі міндеті -«экономиканың дамуына, халықаралық өзаратілдесуге, бейбітшілікке, өркендеуге, нэсіліне, жынысына, тілі мен дініне қарамай барлық адамдарды қүрметтеуге және адам құқықтары мен еріктерін сақтауға үлес қосу мақсатында туризм дамуын қолдау» болып табылады [47]. ЮНВТО Жарғысы ашық болып саналады жәнеонда мүшеліктің толық, ассоциацияланған және қосылған мүшелері дәрежелері ескерілген. Толық мүше статусы барлық егеменді елдер үшін ашық. Ассоциацияланған мүше статусы өзінің сыртқы қатынастары үшін жауапты емес аумақтарға немесе аумақтар топтарына беріледі. Қосылған мүше статусы туризмде арнайы мүдделері бар үкіметаралықжәне үкіметтік емес халықаралық ұйымдарға, және қызметі ЮНВ­ТО мақсаттарына сәйкес осы қызметтерді жүргізуге қабілетті коммерциялық ұйымдарға беріледі.

ЮНВТО жоғарғы басқару органы - екі жылда бір рет жиналатын Бас ассамблеясы болып табылады. Басқару органдарының құрамына Атқару кеңесі мен Секретариат кіреді. Бас ассамблея алты аймақтық комиссияларын: Еуропа, Африка, Америка, Оңтүстік Азия, Таяу Шығыс, Шығыс Азия мен Тынық мүхит аймағының комисси­яларын және Туризм бойынша жоғары халықаралық оқу орталығын тағайындайды.

Комиссияларға мынадай міндеттер артылады:

-  бір стандартқа келтірілген туристік мотивациялардың (түрткілердің) жіктелуін жасау;

- саяхатшылардың әлеуметтік-экономикалық сипаттамаларын жа­сау;

- аудиовизуалды материалдарды даярлау;

- туристер және туризм аясының қызметкерлеріне сауалнама жа­сау;

- секторларды қолдау миссиясы.

Комиссиялардың қызметі БҰҰдаму бағдарламасы арқылы қар-жыландырыл ады.

ЮНВТО Атқару кеңесі әрбір бес толық мүшеге бір адам қағидасына орай Бас ассамблея таңдайтын толық мүшелерден тұрады, және де мұнда эділеттілік географиялық өкілділік принципі орындалады.

Кеңес тұсында бірқатар қосымша органдар: туристік формалдылықтарды жеңілдету комитеті, бюджеттік-қаржы комитеті, қоршаған орта комитеті және бағдарламалар мен координация бойын­ша техникалық комитет өз жұмысын атқарады. ЮНВТО бюджеті мүшелерінің жарналары арқылы қаржыландырылады. Жарна көлемі әр елдің экономикалық даму деңгейі мен осы ел үшін туризмнің маңызына байланысты.

Туризм индустриясы дамуының ЮНВТО шеңберіндегі ортак стратегиясына жету үшін мынадай шаралар қажет болады:

1) туризм индустриясы дамуын жоспарлау;

2)  ЮНВТО мүшелері болған елдердегі туризм мен демалыстың географиялық таралуымен байланысты мәселелері мен мемлекет саясатын талдау;

3) ұлттықжәнеаймақтық жер пайдалану жоспарларын әзірлеу;

4) ресурстар қажеттілігі мен бүкіл адамзат мүдделерін үйлестіруін ескеруімен туризм индустриясы дамуы жәнеаймақтық жоспарлау арасындағы өзара байланыстарды талдау;

5)   туризм индустриясы дамуының экологиялық салдарларынескеру;

6) туризм индустриясы дамуының әлеуметтік салдарларын ескеру;

7) туризмнің даму жоспарларын іске асыру бойынша жалпы стра­тегия мен шараларды әзірлеу.

ЮНВТО елдер мен аймақтардағы туризмнің тұрақты даму жо­спарларын әзірлеу әдістері мен жалпы стратегиясына, туристік іс-әрекеттің нормативтік-құқықтық базасына, туристік инфрақұрылымды тиімді пайдалануына, демалыс алкаптарындағы жер мен меншік күқықтарына, ұлттық парктер мен қорықтарды ұйымдастыруға байланысты саясатқа ерекше назар аударады.

ЮНВТО өз мүшелеріне мынадай екі қызмет түрін көрсетеді:

1) туризмнің халықаралық-құқықтық реттелуі аясында бұл ұйым ез мүшелері арасында тәжірибе алмасу жүргізген кезде қолданылатын заңнамалық құжаттарды сұраптау;

2)  ЮНВТО туризм аясындағы кұжатнама орталығының халықаралық туризм бойынша жаңа баспалардың ақпараттық библиографиялық тізімін шығару.

1980 жылы ЮНВТО Бас ассамблеясы 27 қыркүйек күнін (1970 жылы ЮНВТО Жарғысын қабылдау күні) Дүниежүзілік туризм күні ретінде жариялау шешімін қабылдады.

ЮНВТО жүйелі түрде 6 аймақ елдеріндегі халықаралық туризм да-муын талдайды. Туризм дамуына септігін тигізетін және оны тежейтін факторлар анықталады; шетел туристердің қүдықтарын қорғау және олардың қауіпсіздік мәселелерін шешу жолдары іздестіріледі; туристік қызметтің диверсификациясы аясындағы мемлекетаралық қатынастардың формалары анықталады және туроператорлар мен туристерді қабылдайтын елдердегі серіктестері арасындағы, сонымен қатар, туристік қызмет түгынушылары мен өндірушілері арасындағы байланыстардың күдықтық қамтамасыздану бағыттары анықталады.

ЮНВТО қарамағында ұлттықжәне халықаралық деңгейде турис-тік даму жоспарларын әзірлеу әдістемелігі жасалған.

1979 жылы Торремолинос қаласында (Испания) ЮНВТО Бас Ассамблеясының IIIсессиясы өтті. Онда Туризм хартиясы мен Ту­рист кодексі жобаларын әзірлеу сұрағына ерекше назар аударылған. Аталған күжаттар 1985 жылы Софияда ЮНВТО Бас Ассамблеясының IVсессиясында қабылданды.

Туризм хартиясының Iбабында: «Әр адамның демалыс пен бос уақыт, кезекті ақылы демалыс қүқығы және заң шеңберінде шектеусіз саяхат жасау еркі бүкіл әлемде мойындалады», деп айтылған. Осы құқыққа орай, «мемлекеттер халықаралық туризмің лайықты даму-ын қамтамасыз ететін саясатын іске асыруы қажет, және де барлық қажет етушілер үшін демалысын ұйымдастыруга міндетті» (Туризм хартиясының II бабы).

«Қазіргі және келешек ұрпақтары үшін мемлекеттер туристік ор-таны қорғауға (туристік ортаға адам, табиғат, қоғамдық қатынастар мен мәдениет кіреді және ол бүкіл адамзат игілігі болып есептеледі); саяхаттарғақойылған шектеулерді үнемі азайтып, формалдылықтарды жеңілдетуге арналған құжаттарды пайдаланып, шетел туристердің барған жерлерінің қоғамдық игілігіне қол жетуіне қолдау жасауға міндетті» (Туризм хартиясының IIIжәнеIV бабы).

Халықаралық туризмнің жалпы мәселелерімен айналысатын ең беделді халықаралық туристік ұйымы - ЮНВТО-мен бірге, бірқатар басқа да халықаралық туристік ұйымдар өз жұмысын атқарады.

Халықаралық туризмнің дамуында туризм дамуы мәселелері бой­ынша БҰҰ шеңберінде арнайы дипломатиялық конференцияларды ұйымдастырудың ынталандырушысы болған БҰҰ-ның Экономи-калық жәнеәлеуметтік кеңесі (ЭӘК) маңызды рөл аткарады.

Еуропалық экономикалық комиссия (ЕЭК) мүшелері туристік іс-әрекеттің нақты мәселелерін, оның ішінде қызмет көрсету сферасының дамуы мен жетілдірілуі; операцияларды, арнайы зерттеулерді жәнетуризм нарықтарындағы өзгерістерді ағымдағы бақылау; әуе, кеме мен автокөлік және туристерге қызмет көрсететін компанияларының операцияларын бақылау және саясаттарын қалыптастыру; кедендік формалдылықтар мәселелерін қарастырады.

Осының барлығы статистикалық есептердің біркелкі, ортақ әдістемелігін қажет етеді. Бұл мақсатта ЕЭК Женевада туризм статистикасы бойынша бірінші мәжіліс ұйымдастырды.

1975 жылы Дубровникте (Югославия) ЕЭК ауданындағы туризм индустриясын жоспарлау мен дамыту мәселелері бойынша симпозиум өтті. Онда туризм факторларының жалпы стратегиясының әдістері мен аспектілеріне; туристік инфрақұрылымды тиімді пайдалану саясатына; туризм зоналарындағы жер мен мүлік меншігі құқықтарына; ұлттық парктер мен олардың ку-қық режиміне; қоршаған орта жөніндегі заңнамаға ерекше назар аударылды.

Б¥¥ шеңберінде ЕЭК-мен бірге Латын Америкасы мен Кариб ауда-ны үшін Экономикалық комиссиялар; Батые Азия үшін Экономикалық комиссиялар; Азия мен Тынық мүхит үшін Экономикалық жәнеәлеуметтік комиссия; Африка үшін Экономикалықкомиссия құрылды. Аталған комиссиялар өз аймақтарындағы халықаралық туризмнің экономикалық аспектілерін зерттейді; халықаралық туризм дамуы аясындағы саясат пен аймақтық бағдарламаларды жасау жұмыстарын жүргізеді; туристік индустриясын қаржыландыру сұрақтарымен ай-налысады; туризмді дамыту мақсатында аймақтар мемлекеттеріне техникалық жәрдем корсету үшін қажеттіліктерін анықтайды.

Б¥¥ Экономикалық жәнеәлеуметтік кеңесі жанындағы ту­ризм аясының Статистикалық комиссиясы туризм статистикасы-ның стандарттық анықтамалары мен классификацияларын бекітеді; анықтама мен терминологияның стандартқа келтіру сұрақтары бойынша резолюцияларды қабылдайды; статистика мен туризмнің біркелкі әдістемелігін әзірлейді және т. б.

Дүниежүзілік халықаралық ұйымдар қатарына туризмді қоғамдық қолдау бірлестіктері, ғылыми, журналистік, мамандандырылған және т. б. ұйымдар кіреді.

¥лттық ассоциациялар мен туристік бюро мен агенттіктер одақ-тарын оларға кәсіби және техникалық көмек көрсету арқылы бірік-тіру мен бекіту мақсатында 1966 жылы Туристік агенттіктер ас-социацияларының дүниежүзілік федерациясы (ФУААВ) халықаралық үкіметтік емес ү_йым ретінде құрылды. Ұйым міндеті туристік агенттің барлықкәсіптерінің халықаралық деңгейде экономикалық, заңдық жәнеәлеуметтік аяларындағы беделін көтеру болды. Федерацияның басты мақсаты жұмыс топтарының автоматтандыру, қонақ үй шаруашылығы, көлік, кәсіби дайындық, заңгерлік қолдау, туристерді сақтандыру және т. б. мәселелері бойынша іс-әрекеттерін үйлестіру болып табылады. Әлемнің 80 елінің 80 ұлттық ассоциациялары мен

ұйымдары және 1400-ге жуық жеке мүшелері Федерация мүшелері бо­лып табылады. Олардың ішінде Туристік агенттіктердің дүниежүзілік ассоциациясы (ВАТА), Туристік агенттіктердің америкалық қоғамы (ACTA), Туристік агенттіктердің британ ассоциациясы (АБТА), Экскурсиялар мен турлардың халықаралық асоциациясы (ИСТА), Туроператорлардың халықаралық федерациясы (ИФТО), Неміс сая-хат бюроларының ассоциациясы, Солтүстік елдердің туристік бюро-лары ассоциацияларының одағы, «Томас Кук пен баласы» фирмасы және т. б.

Сонымен қатар, туристік және қонақ үй кәсіпорындарын бірік-тіретін халықаралық трансұлттық кәсіпорындар қатарына Кемпинг пен караванингтің халықаралық федерациясы (1932 ж.), Халықаралық қонақ үй ассоциациясы (1946 ж.), Конгрестер мен конференциялардыңхалықаралық ассоциациясы (1964 ж.) және т. б. кіреді.

Халықаралық туристік альянс бірлестігі (алғашқы атауы «Туристік ассоциациялардың халықаралық лигасы», 1898 ж., болтан) құрамына туристік клубтар мен автомобиль ассоциациялары кіреді. Лиганы құрастырушыларының арасында екі ресейлік ұйым болған: Саяхатшылардың орыс клубы және Орыс одағы. «Интурист» БАҚ 1959 ж. бастап альянстың косылған мүшесі болды. ¥йымның ба­сты мақсаты туризмнің барлық түрлерін, ең алдымен автомобильдік туризмді дамыту болып табылады. Бірлестік мүшелері автотури-стерге қызмет корсету бойынша семинарлар мен мэжілістерді ұйым-дастырумен, кедендік формалдылықтарды жеңілдету, жолдар мен трассаларды жабдықтау, заң көмегі және сақтандыру сұрақтарымен айналысады. Альянс неше түрлі анықтамалық ақпарат, оның ішінде: мүше болған клубтардың іс-әрекеті жөніндегі ақпарат, клубтың шетел туристеріне көрсетілетін қызметтер тізімдері-анықтамалары, автомо­биль жолдарының сүлбалары және т.с.с. баспадан шығарады.

Әуе көлігінің халықаралық ассоциациясы (ӘКХА) - барлық әуе көлігінің жұмысын үйлестіретін дүниежүзілік ұйым. Оның міндеттері - әуе билеттері мен жүк квитанцияларын бір стандартқа келтіру, тіркеу мен есеп беру жұмыстарын үйлестіру, әуе билеттері бағаларын тұрақты деңгейде сақтап түру.

Азаматтық авиацияның халықаралық ұйымына 80-нен астам ел өкілдері кіреді. Ол азаматтық авиацияның барлық аспектілерінің дамуын реттейді.

Ертіп жұруші гидтердің халықдралық ассоциациясы 1961 жылы туристерді ертіп жүретін гидтердің (туристік эскорт) кәсіби шебер-лігін арттыру мақсатында дүниеге келген. ¥йым міндеті - осындай қызметкерлерге заңдық жәрдем беру жәнемүдделерін қорғау болды. Ассоциация мүшелері қатарына 45 ел өкілдері, 2 мыңнан астам адам кіреді.

Мамандандырылған халықаралық туристік бірлестіктер қатарына әлеуметтік туризм ұйымдары, мысалы, 1936 жылы құрылған Әлеуметтік туризм бойынша халықаралық бюро (БИТС) кіреді. БИТС жарғысында бекітілген үш бағытта өз жү_мысын іске асырады:

1) әлеуметтік туризмді және оның мәселелерін зерттейді;

2)  әлеуметтік туризм мәселелерімен айналысатын ұйымдар мен мекемелер арасындағы байланыстарды жетілдіреді;

3) әлеуметтік туризм аясында ұсыныстар енгізіп әртүрлі шаралар-ды өткізеді.

Әлеуметтік туризм ұйымдарына Дүниежүзілік кәсіподақтар ұйымының әлеуметтік туризм бойынша кәсіподақтық комитеті негізінде 1982 жылы құрылған Әлеуметтік туризм мен демалыс бой­ынша халықаралық ассоциациясы да жатады (ӘТДХА). ӘТДХА -үкіметтік емес ұйым, оның негізгі міндеті - кәсіподақ мүшелерінің туризмге, мәдениет пен демалысқа деген құқықтарын қорғау.

Халықаралық туристік ұйымдар федерациясы 1950 жылы Фран-цияда бірқатар туристік жастар ұйымдарының мұрагері ретінде пай-да болған, ЮНЕСКО-да кеңесші статусына ие. 40-тан астам елдің 200-ге жуық туристік жастар ұйымдары, оның ішінде Туризм мен жастар алмасуының халықаралық бюросы, Халықаралық студент-тер одағының Саяхаттар бюросы және басқалар, аталған Федерация мүшелері болып есептеледі.

Бұл бірлестіктердің жұмыс бағыттары мынадай: жастар топ-тарының алмасуын, гид-басқарушылар курстарын ұйымдастыру; жастар семинарлары мен халықаралық жүздесулерді өткізу; жас саяхатшыларға жеңілдіктер мен басымдықтарды ескеретін арнайы бағдарламаларды ұйымдастыру.

Жастар туризмінің өсу қарқыны (жылына 15-20%) әлемдік туризм көлемінің өсуінен (жылына 4-5%) әлдеқайда жоғары, оның білім беру функциясы мен географиясы кеңеюде. Осыған орай, жастардың туристік ұйымдарының іс-әрекеті өзара үйлестіруді қажет етеді.

Туризмнің ғылыми сарапшыларының халықаралық ассоциа-ция-сы (АИСТ) мамандар арасындағы байланыстарды қолдайды, туризм-нің ғылыми орталықтарына жәрдем береді, ғылыми конференцияла-рын ұйымдастырады және т.с.с. міндеттерді атқарады.

Саяхаттар мен халықаралық туризм мәселелерімен айналыса­тын журналистер мен жазушылардың ұлттық ассоциациялары мен одақтарын біріктіретін Туризм журналистері мен жазушыларының халықаралық федерациясы (ФИЖЕТ) 1954 жылы құрылған.

Халықаралық трансұлттық туристік ұйымдар мен бірлестіктермен қатар аймақтық халықаралық туристік ұйымдар мен бірлестіктер бар.

Еуропа аймағында мынадай туристік бірлестіктер жұмысын атқарады.

Еуропада туризмді қолдау мен дамыту тобы 1983 жылы Еуропалық туристік комиссия инициативасы бойынша Еуропадағы туристік бай­ланыстарды кеңейту мақсатында құрылды. Бұлтоп туристік инду­стрия секторларының техникалық өзара әрекеттесу, кооперация жәнеынтымақтастық органы болып табылады. Топ құрамына Еуропалық әуекомпанияларының ассоциациясы, Еуропалық туристік комиссия, Халықаралық автомобильдік ассоциация, Халықаралық қонақ үй ас­социациясы жәнебасқалар мүше ретінде кіреді.

Сонымен катар, Еуропада Скандинав туристік агенттіктер ассоциа-цияларының федерациясы (1939 ж.), Еуропадағы мәденимұра мен табиғи ескерткіштерді қорғау бойынша үкіметтік емес ассоциация-ларының халықаралық федерациясы (1963 ж.), Жаяу туризмінің еуропалық ассоциациясы (1969 ж.), Рекреация мен демалыстың еуропалық ұйымы (1972 ж.) және т. б. бар.

Азия аймағында Азия мен Тынық мүхит елдері үшін туризм аясы-на арналған кәсіби мамандарын даярлау, аймақ елдеріндегі туризмді дамыту, туризм сферасындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында 1950 жылы Азиялық туризм институты ашылған. Аймақта басқа да ұйымдар бар: Азиялық-Аустралиялық қонақ үй және мейрамханалық ассоциациясы, АСЕАН мүшелері елдеріндегі туризм ассоциациясы, Азия елдерінің студенттік туристік ассоциаци­ясы, Азия мен Тынық мүхит елдерінің туристік ұйымы және т. б.

Америка аймағындағы бірлестіктердің қатарында Саяхаттар мен автоклубтардың америкааралық федерациясы, Латын Америкасының  туристік ү-йымдарының конфедерациясы, Кариб туризм ассоциация-сы және баскдлары өз жұмысын атқарады.

Африка аймағының бірлестіктері: Африкалық туристік ассоци­ация, Африкадағы туризмді дамыту ұйымы және т. б. Араб айма-ғының ұйымдары: Араб туристік одағы, Туристік агенттіктері ассоциацияларының араб федерациясы жәнет. б.

Елдердің көпшілігінде ұлттық туристік ұйымдары (¥Т¥) бар. Кейбіреулері, мысалы, Франция мен Испанияда, үкімет қүра-мына кіреді, басқалары үкіметке тәуелсіз, бірақ үкімет оларды каржыландыру арқылы қолдайды (мысалы, ¥лыбританияда).

АҚШ саяхаттар мен туризм әкімшілігін федералдық үкімет крлдайды, бірақ маркетинг пен даму міндеттері бөлек штаттарға артылған. Бұлұйым жыл сайын 17,5 млн долл. көлеміндегі федералдық несиелерімен және жеке меншік секторының 20 млн. долларлық серіктестік жарналарымен қаржыландырылады. Аталған ұйым ЮНВТО-да АҚШ-тың өкілі болып табылады.

Әдетте туристік мемлекеттерде, әсіресе аралдық елдерде, туризм министрліктері құрылады. Дегенмен, кейбіреулерінде Экономика министрлігіне бағынатын туризм бойынша мемлекеттік департа­мент, немесе сыртқы сауда департамент^ немесе Жастар, спорт пен ойын-сауық шаруалары бойынша министрлігі шеңберіндегі туристік бөлімі болады. Билігі орталықтандырылмаған мемлекеттерде туризм жергілікті әкімшіліктерге бағынады. Туризмді дамыту міндеттерін федералдық үкімет пен аумақ билігі өз арасында бөліп атқаратын да жағдайлар болады.

Кейбір елдерде туристік ұйымдар өзінің жарғысы бар жеке ұйымдар болып саналады. Бұлұйымдардың өмірі нарықтағы сұранысқа байланысты. Мулдай жағдайда ¥Т¥ коммерциялық іс-әрекетін қалай жүргізу керек? Шынында да, ¥Т¥ салық салусыз қаржыландырылатындыгынан оған эділетсіз бәсекелестік жөнінде жала жабуы мүмкін. Осыган орай, кейбір елдер ¥Т¥ қолдау үшін жеке меншік секторына арнайы салықтарды енгізді.

¥Т¥ құрылымы оның міндеттеріне байланысты. ЮНВТО ұсыныстарына орай, ¥Т¥ міндеттері мынадай:

- туризм бойынша үкімет мүдделерін халықаралық аукымда қорғау; қатысушы елдер арасындағы туристік ағымдарды арттыру мақсатында екі және көп жақтық келісімшарттарға түру; туристік  нарықтың маркетинг зерттеулерін бірігіп жүргізу; ұлттық туристік ре-сурстарды жетілдіру; техникалық және қаржылық ынтымақтастықты орнату; кедендік бақылауды өзара жеңілдету; полициялық және қаржылық реттелу; технологиялық мәмілені (мысалы, қонақ үйлер мен қысқы спорт орындарында) қолдау;

-   туристік  қызметтерді  ұлттықжәне  халықаралық  ауқымда

ұйымдастыру;

- туризмді жоспарлау және дамыту (туризмді дамыту жоспарын

құрастыру);

- туризмге қатысы бар кәсіпорындардың жұмысын реттеу және бақылау (қонақ үй шаруашылығының құқықтық қамтамасыздануы және оның жұмысын реттеу, қадағалау, іс-әрекет қүқығын растайтын лицензияларын тексеру);

- статистиканы, шолуларды, нарық зерттеулерін (пікірлерді зерт-теу, тұтынушылардың іс-қылықтарын зерттеу) баспадан шығару;

- туристік өнімдерді басқа елдерде сату (шет елдерінде ақпарат пен сатуды камтамасыз ету үшін туристік агенттіктерді қүру; брошю-раларды, парақшаларды, жолдамалар мен арнайы туристік ақпарат

шығару);

-  кедендік және шекаралық бақылауды жеңілдету, бір қалыпқа келтіру немесе тіпті жоюга багытталған әрекеттер;

-  қонақтарды қабылдау мен туристік ақпаратпен қамтамасыз-дандыру құрылымдарын қалыптастыру;

- туризмдегі кәсіптік дайындықты қамтамасыз ету (курстар, семи-нарлар, оқу бағдарламалары);

- елдің туристік ресурстары мен мызғымас мұрасын (ескерткіштер, тарихи орындары) қоргау мен сақтап қалу, мәдениет пен өнерді қорғау

науқандары;

- қоршаған ортаны қоргау (табиғатты, демалыс саябақтарын, жа-

ратылыс ресурстарын қорғау науқандары).

Осындай міндеттерді орындау мақсатында ЮНВТО туризм даму-ын қадағалаудың төрт үкіметтік функцияларын: маркетинг, туристік іс-әрекетпен дамудың үйлесуі, жоспарлау, құқық мәселелері мен қаржыландыру функцияларын анықтады.

Маркетинг қызметі ¥Т¥ үшін өте маңызды және көптеген функ-цияларды орындайды. Бу_л қызмет ұйымның маркетинг стратеги-ясын қалыптастырады және елдің туристік өнімін жарнама мен паблисити құралдары арқылы нарыққа өткізеді. Сонымен қатар, өзіне тән қызмет түрлеріне (жүздесулерді, көрмелерді және т.с.с. ұйымдастыру) ие бизнес-туризміне қызмет көрсетеді. Даму бөлімі үйлестіруші және стратегиялық рөл ойнайды. Жоспарлау бөлімі жобаны унемі басқарады және ұзақ мерзімді дамуын жоспарлайды. Әкімшілік бөлімі туризмнің құқықтық қамтамасыздануы мен қаржы мәселелерімен айналысады.

Көптеген елдерде ¥Т¥-мен байланыс жасау, өз секторының мұқтаждықтарын қорғау мен одан әрі дамыту мақсатында, кәсіби коммерциялық емес ассоциациялар құрылуда. Әдетте олар консультативтік кеңестер - туризм кеңестері түрінде у_йымдас-тырылады. Халықаралық ауқымда олар мемлекеттік емес мамандан-дырылған халықаралық ұйымдарға:

- Туристік агенттіктер мен туроператорлардың дуниежүзілік ассо-циациясы (ТАДА);

- Турагенттіктердің халықаралық кеңесі (ТХК);

-   Турагенттіктер ассоциацияларының эмбебап федерациясы (ТАӘФ) біріктіріледі.

Бұл ұйымдардың басты мақсаттары елдер мамандары арасындағы алмасу мен байланыстар, ғылыми орталықтарда туристік саясатты бірлесіп, қалыптастыру және өз мүдделерін халықаралық ұйымдарда белсене қорғау.

Туристік секторға халықаралық инвестициялар халықаралық ұйымдардан да, жеке меншік секторынан да тартылады. Әлембанкі (Халықаралық қайта құру мен даму банкі - ХҚЦБ) шетелдік бас не-сие берушісі болып есептеледі. Оның негізгі мақсаты - дамугяы елдерді олардың инфрақұрылымының дамуын у_зақ мерзімді қаржы-ландыру арқылы тиісті өмір деңгейіне жеткізу болып табылады. Туризмді тікелей қаржыландыру бұл банктің басымдық бағыты бол-маса да, экспорттық несиелерді қолданып, ол біріккен жобаларды қаржыландырады.

Еуропа одағы туризмді 1975 жылы құрылған Аймақтық еуропалық даму қоры арқылы қаржыландырып, одактың нашар дамыған елдеріне көмек көрсетеді.

Еуропа туризмін каржыландыратын ұйымдардың арасында делдалдық қызметтерді көрсететін Еуропалық инвестициялық банкін (ЕИБ) атау қажет. ЕИБ Ла-Манш астындағы туннелдің, Париждегі Диснейлендтің құрылысын, Германиядағы Франк-фурт, Гамбург пен Мюнхен және ¥лыбританиядағы «Стансед» әуежайларының кеңейту жұмыстарын қаржыландырған.

Әлем банкі ұзақ мерзімді несие берсе, Халықаралықдаму ассоци-ациясы қысқа мерзімді несие береді, ал Халықаралық қаржы қоғамы жобаларға үлестік түрде қатысады.