У рм а и іе в б. А. Критериалды бағалау

- 
сөзбен бағалау (оқушымен жеке сөйлескенде, ата-аналар 
жиналысында);
жекелей 
түрде 
алғанда 
мектептің 
ішкі 
тэртібімен 
қарастырылған басқа формаларда.
Психологиялық жэне педагогикалық зерттеулерде бағалаудың 
эр түрлі жақгары мен қасиеттері көрсетілген: мазмүны, орны, 
қызметі, оқьпуш ы ның бағалау барысындағы қызметінің құрылымы 
жэне тағы сол сияқгы. Алайда, бағалаудағы келесі мэселелер 
шеттеп қалған: нақты көрсеткіштер бойынша бағалаудың бірыңғай 
жүйесін 
жасау, 
бағалаудағы 
субъективтілік, 
бағаны 
қоюда 
мүғалімнің жэне оқушының жеке ерекшеліктері, қарым-қатынасы. 
Егер бүл мәселелерді жэне сүрақтарды шешпесе, онда жеке түлғаны 
дамьпу бағьггындағы міндетгерді орындауға қол жеткізу өте қиын 
болары сөзсіз.
Педагогикалық бағалаудың фукциялары. Ең алдымен бағалау 
жүйесінің қазіргі таңдағы функцияларын анықтап алайық:
Нормативтік функция. Бекітілген эталон бойынша нақты 
оқушының жетістіктерін бір жағьшан белгілеу болса, енді бір 
жағьшан жекеленген оқушьшардың, мектептегі сыныптардың, 
олардың үлгерімдерінің деңгейлерін, 
мүғапімнің жүмысының 
сапасын (соңғы онжылдықтарда қалыптасқан тэжірибе бойынша) 
зкімшілік тарапынан қадағалау болып табылады. Бірінші жағдайда 
нәтижеде оқушы оқу орнын бітіріп шығуы үшін толық қүқыққа ие 
болады.
Ақпараттық-болжам жасау функциясы. Білім беру үрдісінің 
барлық қатысушылары арасыңда мазмүнды байланысгың негізгі 
сәттерін, оқушьшардың мазмүндық жэне эмоционалдық рефлексия- 
сьш, сонымен қатар мүғалімнің педагогикалық рефлексиясын 
көрсетеді. Себебі, ең алдымен бағалау нақгы сыныпты алғанда білім 
беру үрдісінің барлық сүрақгары дұрыс шешілгендігі, сыныптағы эр 
бір окушының жағдайының қалыпты екендігі туралы ойлауға 
мүмкіндік береді.

Бұл бағыттар бойынша жұмыстар бұрыннан орындалып келеді. 
1981 жылы жекеленген атомдарды тасымалдауға мүмкіндік беретін 
туннельдік микроскоп жасалды.
Туннельдік 
эффект 
потенциальдың 
өткелмен 
оқшауланған 
бөлікке микробөлшектің классикалық қозғалыс обылысынан өтудің 
кванттық құбылысы. М икроскопты ойлап табудың неғізінде өте 
үшкір инені қолдану жатьф. Бүл ине зерттеуге алынған беттің 
үстімен сырғып отырады. Иненің үш ының жэне беттің арасы 1 
нанометрден кіші. Бүл жағдайда электрондар иненің үшынан осы 
аралық арқьшы бетке қарай бағытталады.
Алайда, беткі қабатты зерттеуден басқа, микроскоптың жаңа 
түрлерін ашу жэне жасау нанометрлік өлшемі бар элементтерді 
жасаудың түбегейлі жаңа жолын ашып берді. Атомдардың орын 
ауыстыруы, немесе оларды алып тастау және берілген нүктеге түсіру 
бойынша, сонымен химиялық үрдістерді белгілі бағытга жүргізу 
бойынша ғажайып нәтижелер алынды.
Содан бері технология өте мэнді дамып жетілдірілді. Қазіргі 
уақытта бүл жетістіктер күнделікті қолданылуда: кез-келген лазерлік 
дискілердің өндірісі, эсіресе Б У Б -л ер д і өндіру нанотехникалық 
бақылау әдістерінсіз пайдаланьш жасау мүмкін емес.
Нонахимия 
— 
бүл 
нанодисперстік 
заттардың 
жэне 
материалдардың синтезі, нанометрлік өлшемдері бар денелердің 
химиялық 
өзгерістерін 
ретгеу, 
наноқұрьшымдық 
химиялық 
деградациясының 
алдын 
алу, 
нанокристалдарды 
пайдаланып 
ауруларды емдеу тәсілдері.
Төменде 
нанохимиядағы 
зертгеулердің 
бағыттары 
санап 
көрсетілген:
наноманипуляторлардың 
көмегімен 
атомдардан 
ірі 
молекулаларды жинақтау әдістерін жасау;
- 
механикалық, электрлік жэне магниттік әсерлердің барысында 
атомдардың молекулаішілік орын ауыстыруларын зерттеу; шектілігі 
өте жоғары сүйықгықтардың ағысында наноқүрылымды денелерді 
синтездеу; фракгальдық, каркастық, түгікш елік жэне бағаналық 
наноқүрылымдарды бағыттай отырып жинақтаудың эдістерін жасау;
ультрадисперстік 
затгардың 
жэне 
наноқүрылымдардың 
физикалық-химиялық 
эволюциясының 
теориясын 
жасау; 
наноқүрылымдардың 
химиялық 
деградациясын 
алдын 
алудың 
тэсілдерін жасау;
15

әр оқушыда өзіндік деңгейлер қалыптаса бастайды. «Білімі» күшті 
оқушылар эр уақытта жоғары бағаланып отырады, жэне нәтижеде 
оларда өзіндік жоғары бағалау туындайды да олар сапалық жағынан 
дамуы тежеледі. Мысалы, эр уақытта «өте жақсы» баға қойылған 
оқушы басқа мүғалімнен төмен баға алып қалуы сияқты мысалдар 
бар. Немесе сыныптың басқа мүғалімнің сабақ өтуіне немесе 
топтың басқа оқытушының сабақ жүргізуіне қарсылық көрсетуі, 
сыныптың мүғалімғе үйреніп қалуы және басқа мүғалімді «қажет 
етпеуі» сияқты жағдайлар педагоғикалық тәжірибеде жиі кездеседі. 
Ал ендігі кезекте, білімінің деңгейі төмен оқушьшарды мүғалімдер 
жэне педагогтар төмен бағалайды да, 
олар осы деңгейге 
қалыптасып қалады.
Оқуш ының 
оқу 
қызметінің 
табыстылығын 
бағалаудың 
мәселесі 
бойынша басты 
тенденңия 
ол 
бағалаудың басты 
функциясының айқын болуында. Ол функция оқушының білімі 
және білігі қалыптасуының шарты ретінде бақылаумен байланысты. 
Яғни, білім мен білік қалыптасқандығын бақылау. Сондықган да 
бақьшау сонымен қатар оқушының ынта қою жэне психикалық 
танымдық үрдістерді дамыту қабілеттерін қалыптастырудың негізі 
ретінДе бола алады.
Оқушылардың 
оқу 
жетістіктерін 
критерийлер 
бойынша 
бағалау үрдісін үйымдастыру барысында оқушылардың оқу- 
танымдық 
қызметінің 
төмендегідей 
психологиялық 
жэне 
педагогикалық ерекшеліктері ескерілуі керек:
- өзбетінше білімін, біліктілігін жэне дагдыларын жетілдіруге 
ж эне жаңа жетістіктерге үмтылуға дайын болуы керек;
- өзінің жетістіктерін нақты бағалай алуы керек;
- өзінің алдына қойылған міндеттерін түсіне алуы керек;
- окуш ының жеке білім алу бағытын таңдауға жэне оны 
қүрастыруға үмтылуы;
- оқу жэне өз бетінше дайындалу сабактарының барысында 
оқу-танымдық белсенділікке ұмтылуы;
16

- сыныптастарымен қарым-қатынас жасауға ұмтылуы;
- оның құрбы-құрдастарының алған бағаларына көңіл аударуы, 
яғни оның өзара бағалауға ұмтылуы;
- теориялық жэне критерийлік ойлауының қапыптасуы;
- талғампаздығы;
- ақпаратгы қабылдау барысында ынтасының тұрақтылы; бір 
мақсатқа бағытталуы.
Оқушының жұмысындағы кемшіліктерді анықтау, олардың 
себебін жэне сипаттарын айқындау бақьшаудың педагоғикалық- 
психологиялық негіздері болып табьшады. Мұндағы мақсат - осы 
кемшіліктердің алдын-алу. Мұғалімге осы білімдер оқушыда қалай 
(немесе қандай жолмен) жэне қаншалықты игерілгендігі туралы 
білу қажет. Тексеру - бұл оқушының білімін бекіту, нақтылау, 
ойлану жэне жүйелеудің түрі. М ұғалімнің тарапынан тақырып 
бойынша қойылған сұраққа жауап беріп жатқан жолдастарын 
тыңдап, оқушылар оның алдында гана өздері берген жауаптарын 
қайталайды. Тексеру неғұрлым жақсы ұйымдастырылса, білімнің 
бекітілуі де соғұрлым жақсы болады. М ұғалімнің осы орайда 
мақсаты — материалдың толық игерілуі. Ал ол үшін білімді арнайы 
әдіс бойынша тексеру керек. Тек сонда ғана білім толық және терең 
игерілгеніне 
көзіміз 
анық 
жетеді. 
Ал 
сыныптың 
барлық 
оқушыларының тақырып бойынша деңгейін анықтау өз алдына 
талдауды қажет ететін жеке сүрақ. Бұл мэселенің шешімі тест 
сұрақтарын бірнеше нұсқада жасаумен байланысты.
Бағалау жүйесін дамьггудағы қазіргі бағьптар анықталған 
критерийлермен оқушының жеке жетістіктерін салыстырумен 
байланысты 
болып 
отыр. 
Ал 
критерийлер 
өз 
кезегінде 
құзыретгілікгермен жэне жаңаша білім беру парадигмасымен 
байланысты. 
Осы 
бағыгтарды 
ескере 
отырып 
білім 
беру 
стандарттары жасалады. Мұндай бІлім беру стандарттары білім 
беру 
ұйымдарының 
педагогикалық 
тәжір
критериалды жүйесін енгізу үшін белгілі бір та
' 7

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: