Уалиханова баян сапарбековна

59 
 
Пәннің  міндеті:  5В130100-«Жалпы  медицина»  мамандығына  сәйкес 
қолданылатын  физикалық  факторларды  диагностикалық  мақсатта  қолданудың 
физикалық және биологиялық негізімен таныстыру және олардың биологиялық 
денелерге  әсер  ету  механизмдерін  қарастыру,  осындай  факторлар 
қолданылатын 
заманауи 
медициналық 
техникалардың 
жұмыс 
істеу 
принциптерінің  физикалық  негізі  мен  құрлысын  оқып  үйрету.  Студенттер 
медициналық  құралдардың  схемасын  талдауды,  оларды  жұмысқа  дайындауды 
меңгереді, заманауи медициналық құралдардың даму бағытымен танысады.  
 
Кесте 7 - Дәріс,тәжірибелік сабақтардың тақырыптық үлгі жоспары 
 
№  №  Дәріс, практикалық/семинар сабақтарының 
тақырыптары мен мазмұны 
 
сағат саны 
Дәріс 
прак/сем 
СӨЖ 
1 
2 
3 
4 
5 
1. 
Ішкі  аурулар,  хирургиялық  және  балалар 
аурулары 
диагностауда 
қолданылататын 
физикалық факторлар (дыбыс, толқын, тұрақты 
және  айнылыма  ток,  кедергі,  потенциал, 
импеданс,  иондаушы  сәуле  және  т.б.)  туралы 
түсініктер,  олардың  физикалық  сипаттамалары 
және қолдану.  
Ұлпаның 
физикалық 
қасиеттері: 
поляризациялануы, 
электр 
өткізгіштігі, 
кедергісі  және  оның  жиілікке  тәуелділігі 
(дисперсиясы). 
Физикалық 
факторлардың 
биологиялық  денелерге  әсері  және  оны 
медициналық мақсатта қолдану 
 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
2 
Гемодинамиканың  физикалық  негізі.  Күре 
тамыр  және  көк  тамыр  арнасындағы  қан 
қозғалысының заңдылықтары.  
Қан  қысымын  өлшеу.  Коротков  әдісі. 
Тәуліктік қан қысымының мониторингі. 
 
 
1 
 
 
1 
3 
Дыбыс 
және 
ультрадыбысты 
диагностикада  қолданудың  физикалық  негізі. 
Дыбыс  туралы  түсінік  және  оны  сипаттайтын 
физикалық шамалар.  
Аскультация мен перкуссия туралы түсінік 
және  оларды  диагностикада  қолданудың 
физикалық негізі. 
Ультрадыбыстың физикалық сипаты, оның 
адам  ағзасына  әсері  және  оны  диагностикалық  
мақсатта қолдану.  
УЗД  құралының  құрылысы  мен  жұмыс 
істеу  принципі.  УЗД  құралындағы  датчиктер, 
олардың ерекшеліктер.  
 
 
2 
 
 
2 
 
 
3 

60 
7 - кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
4 
Төменгі  жиілікті  (низкочастотный-НЧ) 
токты  диагностикада  қолданудың  физикалық 
негізі.  
Адам  ағзасының  импедансы  және  оның 
жиілікке тәуелділігі (дисперсиясы).  
Қан  тамырлар  жүйесін  диагностикалау. 
Реография 
әдісінің 
физикалық 
негізі,  
қолданылатын медициналық құралдар.  
 
 
1 
 
 
2 
 
 
3 
5 
Иондаушы 
сәулелерді 
диагностикада 
қолдану. 
Иондаушы 
сәулелерді 
диагностика 
қолданудың физикалық негізі. Иондаушы сәуле 
әсерінің сандық сипатамалары.  
Доза туралы түсініктер. 
 
Радионуклидтік 
диагностика.  
Сцинтилляциалық гамма камера АГАТ-В (
60
Со) 
құралының  құрылысы  мен  жұмыс  істеу 
прициптері және қолдану.  
Дозаметрлік  құралдар. 
 
 
 
2 
 
 
 
2 
 
 
 
3 
6 
Магниттік 
резонанстық 
томография 
құралы. 
Магниттік 
 
резонанстық 
томографияның физикалық негізі.  
Магниттік  резонанстық  томографияның  
хирургиядағы 
маңызы. 
«ОБРАЗ» 
(РФ) 
магниттік резонанстық томографтың құрылысы 
мен қолдану.  
Магниттік  резонанстық  томографияларды  
физика  техникалық  мүмкіндіктері  сәйкес 
таңдау.  
Магниттік  резонанстық  томографияны 
қолданудағы сақтық шаралары. 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
7 
Диагностикалау 
қызметіне 
қажетті 
медициналық  техникалардың  қазіргі  заманда 
және болашақта дамуы. 
 
Қазіргі  заманда  және  болашақта  жаңа 
диагностикалық  құралдары  жасау  мен  оның 
дамуы.  
Физикалық  факторларды  пайдалану  мен    оны 
медициналық  техникаларда  қолданудың    жаңа 
бағыттары. 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
8 
 
 Нанотехнологиялық 
құралдар; 
радионуклидтермен, 
иммундық 
ферменттермен, 
флюоресцентік, 
люминесцентік  интерференциялық  әдістерімен    
биологиялық 
сұйықтар 
мен 
ұлпаларды 
микроталдауды  автоматты  түрде  орындайтын  
және компьютерлік өңдеуді іске асыратын және 
қамтамасыз ететін медициналық техникалар. 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 

61 
7 - кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
9 
Наномедицина 
ұғымы. 
Физика 
ғылымында 
медицина 
мәселелерін 
жеңілдететін жаңалықтар. 
 
1 
 
1 
 
1 
 
Барлығы  
15 
15 
15 
 
Медицинадағы  заманауи  мәселелерді  қамтитын  бағдарламадағы  сұрақтар 
мазмұны,  оларды  шешу  барысында,  студенттерді  жалпы  халықтық  құндылық 
пен  білімге  жетелейді.  Практикалық  тапсырмалар  студенттерді  мәселені 
шешеуге үйретуге бағытталған. Сонымен қатар,  жағдайды талдай алу қабілеті, 
бақылау, материалды жүйелеу, гипотеза құру, сонымен қатар жобалау әрекетін 
өз  бетінше  құру  қабілеті  қалыптасады.  Жобалауға  үйрету  жеткілікті  түрде 
өзекті болады, себебі диагноз қоюдың өзі жобалау әрекетіне жатады. 
Жобалау  әрекетін  оқыту,  студент  осы  іс-әрекетке  жігерленген  болса 
табыстырақ  болмақ.  Сондықтан  сабақтың  әр  кезеңінде  студент  үшін  өзекті 
мәселе қойылады.  
Физикалық заңдылықтарға тоқталып өтейік. 
Дыбыс. Физикадан белгілі, дыбыс дегеніміз – газ тәрізді, сұйық және қатты 
заттардағы серпімді тербелістер мен толқындардың таралуы. 
Ультрадыбыс  деп  есту  әсерін  тудырмайтын,  жиілігі  20  кГц-тен  жоғары 
серпімді  тербелістер  мен  толқындарды  айтамыз.  Көбіне  мұндай  тербелістерді  
электр  тербеліс  генераторы  арқылы  өндіреді,  ол  магнитострикция  немесе  кері 
пьезоэлектрлік  әсері  құбылысына  негізделген.  Магнитострикция  құбылысы  – 
айнымалы магнит өрісінің әсерінен ферромагнитті өзекшенің тербелуі, ал  кері 
пьезоэлектрлік  әсер  –  айнымалы  электр  өрісінің  әсерінен  пьезоэлектр 
пластиналарының  тербелуі.  Екі  жағдайда  да  өзекшемен  немесе  пьезе 
пластинкамен қоршалған ортада көлденең ультрадыбысты толқындар тарайды, 
әсіресе ол резонансты жиіліктерде қатты байқалады. 
Ультрадыбысты  медицинада  пайдалану  оның  заттарға  механикалық, 
физико-химиялық, биологиялық және жылулық әсер етуіне негізделген. 
УД-толқындарының  механикалық  әсері  заттардың  микроқұрылымының 
деформациясымен  байланысты,  яғни  толқын  әсерінен  дене  құрамындағы  
молекулалар тербеліске түседі. 
УД-толқындардың  интенсивтілігі  артқанда  заттардың  құрылымының 
бұзылуы байқалады. Бұйректегі тастарды майдалайтын УД-емдеу аппаратының 
жұмысы  толқындардың  осы  қасиетіне  негізделген.  Ал  сұйықтарда  бұл 
кавитация тудырады, яғни сұйық ортада газ немесе сұйық буымен толтырылған 
микроқуыстар  пайда болуы. Олар бір-біріне жақындандасып, үлкен қысыммен 
соқтығысады. 
Бұл 
процесс 
ортаның 
иондануына, 
молекулалардың 
дисоциациялануына,  сондай-ақ  жылудың    пайда  болуына  алып  келеді.  УД-
толқындарының  әсерімен  вирустар,  бактерияларды  өлтіруге  болады. 
Сондықтан  оны  стерилизациялауда  пайдаланады.  Ал  УД-ның  аз  ғана  қуаты 

62 
әсерінен  жасуша  мембранасының  өтімділігі  артады  да,  ұлпадағы  зат  алмасу 
процесі күшейеді.  
Медициналық  практикада  УД-толқындары  диагностикалық  және  емдік 
мақсаттарда қолданылады. 
УД  зерттеу  (УДЗ)  ультрадыбыстың  әр  -  түрлі  тығыздықтағы  ұлпалармен 
бөлініп тұрған шекарадан шағылу құбылысына негізделген. 
УЗИ-құрылғысы  үздіксіз  және  импульсті  режимдегі  УД-толқындарын 
шығаратын  пьезоэлектрлік  генератордан,  биологиялық  денеден  шағылған  УД 
толқындарын  қабылдайтын  пьезоэлектрлік  датчиктен,  оның  сигналдарын 
өңдейтін  микропроцессордан,  кескінді  бақылайтын  монитордан  т.б.  көптеген 
қосымша  бөліктерден  тұрады [151].  
УД-толқындары  сондай-ақ  қан  ағыны  жылдамдығын  өлшеуде  де 
қолданылады. Бұл әдіс Доплер эффектісіне негізделген. 
Доплер эфффектісі деп – бір-біріне қатысты қозғалыс кезіндегі негізгі УД 
толқын мен оның шағылысқан толқыны арасындағы жиіліктің өзгеруін айтады. 
Жиіліктің  әр-түрлі  болуына  қарай  зерттелген  дене  қозғалысыынң 
жылдамдықты  анықтауға  болады.  Доплерография  әдісінде  қозғалыстағы 
эритроциттен  шағылған  ультрадыбыс  жиілігі,  датчиктен  шыққан  негізгі  сәуле 
жиілігінен  өзгеше  болады.  Негізгі  толқынмен  салыстырғанда,  шағылған 
ультрадыбыстың  жиілігінің  артуы  немесе  кемуі  қан  ағыны  бағытына 
байланысты  (датчикке-қарай  немесе  оған  қарсы).  Қан  ағыны  жылдамдығы 
қаншалықты  үлкен  болса,  шағылған  ультрадыбыс  жиілігі  соншалықты  үлкен 
жиілікке  өзгереді.  Осы  мәліметтерді  салыстыра  отырып,  УДЗ  құралының 
микропроцессоры қан ағыны жылдамдығын есептейді [154]. 

жүктеу/скачать 1,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: