Уалиханова баян сапарбековна

93 
құралдарын толық меңгермеген, алған білім, білік, дағдысын практикада толық 
көрсете  алмайды.  Іс-әрекеттері  жүйеленбеген,  толық  тұжырымдай  алмайды. 
Студенттер кәсіби қызметінің міндетін шешу тәжірибесін сирек талдайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 9 - Медициналық жоғары оқу орны студенттеріне физиканы кәсіби 
бағытта оқытудың жалпы құрылымы 
 
Компоненттер 
мотивациялық 
мазмұндық 
Іс-әрекеттік 
Өлшемдері 
Деңгейлері 
Болашақ мамандығы туралы білімі мамандығына 
деген қызығушылық қалыптасады 
Жаратылыстану ғылыми пәндері білімі, оларды 
практикада қолдану қабілеті, кәсіби сапаны 
қалыптастыру 
Теориялық және практикалық біліммен толық 
қаруланған білікті маман 
Төменгі деңгей 
Орта деңгей 
Жоғары деңгей 
Көрсеткіштер  
-  кәсіби даярлығын 
жетілдіруді саналы түрде 
сезіну; 
-  кәсіби жетілуінің 
ынталануы; 
-  кәсіби дайындығын 
арттыруға қажет білім, 
білік, дағдыны меңгеруге 
қызығушылықта болуы; 
-  педагогикалық 
технологиялар негізінде 
оқытылатын базалық 
пәндердің, кәсіби 
даярлығын жетілдіруге 
қажеттілігі мен маңызын 
түсіну. 
-  болашақ  дәрігердің  іс-
әрекетінің 
объектісі 
туралы білімі; 
-  науқастың іс-әрекеттің 
бақылаудағы  дәрігердің 
білімділігі 
мен 
шеберлігі туралы білімі; 
-  заманауи 
медициналық 
техникалардың 
теориялық 
және 
практикалық 
мәні, 
түрлері  және  пайдалану 
ерекшеліктері 
туралы 
білімі. 
-  алған 
білімі 
негізінде  кәсіби  іс-
әрекетін 
ұйымдастыру білу; 
-  кәсіби 
процесті 
басқара білу; 
-  кәсіби 
іс-әрекетін 
жобалау,  жоспарлау 
және 
кәсіби 
тапсырмаларды 
шешу 
жолдарын 
табу; 
-  ғылыми-зерттеу  іс-
әрекетімен 
шұғылдану білігі. 

94 
Төменгі  деңгей,  студенттер  кәсіби  іс-әрекетінің  мәнін  жете  түсінбейді, 
олардың  компоненттерін,  ерекшеліктері  мен  мазмұнын  толық  білмейді. 
Физикалық білімді кәсіби іс-әрекетіне ұштастыра алмайды.  
Бұл  деңгей  студенттердің  физиканы  оқу  үрдісінде  кәсіби  біліктілігін 
қалыптастыруға дайын еместігін көрсетеді.  
Аталған сызба бізге медициналық жоғары оқу орны студенттеріне физканы 
кәсіби  бағытта  оқыту  процесінің  деңгейін  зерттеп  білуге,  қағидалар  жүйесін 
айқындауға, аталған педагогикалық шарттарын ашуға мүмкіндік береді. 
Педагогикалық  -тәжірибенің үшінші кезеңі – бақылау кезеңі. Бұл кезеңде 
даярланған 
әдістеменің 
тиімділігіне 
бақылау 
жүргізілді. 
Тәжірибе 
қорытындысында  эксперименттік  топтың  медициналық  жоғары  оқу  орны 
студенттеріне  физиканы  кәсіби  бағытта  оқытудағы  бастапқы  және  соңғы 
деңгейін салыстыру арқылы сандық, сапалық талдау нәтижелеріне қорытынды 
жасалынды. 
Бақылау кезеңіндегі қойылған міндеттер: 
- педагогикалық  -  тәжірибелік  жұмыстың  барысында  алған  тәжірибе 
мәліметін талдау; 
- мәліметтерді  зерттеудің  мақсаты,  міндеті  мен  болжамымен  салыстыру, 
тексеру; 
- медициналық  жоғары  оқу  орны  студенттеріне  физиканы  кәсіби  бағытта 
оқыту үшін даярланған әдістемені практикаға енгізу; 
- алынған нәтижелерді математикалық, статистикалық өңдеуден өткізу; 
- медициналық  жоғары  оқу  орны  студенттеріне  физиканы  кәсіби  бағытта 
оқыту деңгейіндегі соңғы өзгерістер, жетістіктерін жүйелеу, өңдеу; 
Аталған  жұмыстарды  орындау  үшін  тәжірибеге  қамтылатын  топтар  мен 
студенттердің саны белгіленді. 
Үшінші  кезеңде  ұсынған  әдістемені  кешенді  тексеру  орын  алды,  яғни: 
студенттердің  жаңа  әдіс  бойынша  оқытуға  дейін  және  кейін  білім  деңгейін 
анықтау;  студенттердің  физика  бойынша  тапсырмалар  мен  тест,  есептерді 
шеше білуі; алған білімін кәсіби қызметте қолдану дағдыларын игеру мақсатын 
қоя  білуі;  берілген  тақырыпқа  сай  шешу  алгоритмін  құра  білуі;  медициналық 
техникалардың физикалық принциптерін білуі болып табылады. 
Педагогикалық  –  тәжірибелік  жұмысты  жүргізу  үшін  эксперименталдық 
(ЭТ)  және  бақылау  (БТ)  тобы  анықталды.  Тәжірибе  Қ.А.  Ясауи  атындағы 
Халықаралық  қазақ-түрік  университетінде  55  студент,  оның  27-і  бақылау 
тобында (БТ), ал 28-і эксперименттік топта (ЭТ) болды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 10 - Өлшеу шкаласының классификациясы 
Өлшеу шкаласы 
Атаулар 
шкаласы 
Ранг шкаласы 
(реттік шкала) 
Интервалдар 
шкаласы 
Қатынас 
шкаласы 

95 
Эксперименттік  және  бақылау  топтарының  бастапқы  және  соңғы  күйлері 
туралы  мәлімет  өлшеу  жүргізумен  анықталады.  Кез-келген  өлшеу  белгілі  бір 
шкаламен жүзеге асады, ал таңдап алынған шкала алынатын мәліметтер типіне 
қарай  алынады.  Шкала  дегеніміз  –  критерийлер  бойынша  алған  бағасының 
көптеген  мүмкін  мәні.  Шкала  типтерін  сызбадағыдай  бөліп  қарастырамыз 
(сурет 10). 
Педагогикалық  бағалауда  –  білім  алушылардың  білімі  мен  біліктілігін 
бағалау  шкаласы  кең  қолданыста.  Мектеп,  жоғары  оқу  орны бағасы  – бағалау 
мен  тәрбиелеу  функцияларын  орындайтын  оқыту  практикасы  үшін  ыңғайлы 
аппарат. Практикалық тапсырмаларда бақылау жиынтығы (ондық, жүздік жеке 
сипаттаманың  өлшеу  нәтижесі)  болады,  сондықтан  берілген  мәліметерді 
жинақы  сипаттау  мәселесі  туындайды.  Ол  үшін  –  сипаттама  статистикасы, 
яғни,  түрлі  көрсеткіштер  мен  графиктер  көмегімен  нәтижені  сипаттауды 
қолданамыз. Оған қоса, сипаттама статистикасының көрсеткіші статистикалық 
критерийлерде  де  қолданылады,  яғни,  эксперименттік  және  бақылау 
топтарының сипаттарының шынайылығын анықтау үшін қолданылады. 
Біз тәжірибеде қатынас шкала арқылы өлшем жүргіздік. Градация саны аз 
кезінде  ақпараттық  көрсеткіш  гистограмма  болып  табылады.  Егер  градация 
саны  аса  көп  болса,  онда  ақпараттық  көрсеткіш  мода  мен  медиана  болады. 
Мода дегеніміз – іріктеме (выборка) элементінің максимал санына ие болатын 
өлшеу  мәні.  Мысалы,  білім  алушылардың  дұрыс  шығарылған  тапсырмалар 
саны  зерттелінсе,  онда  мода  оқушылар  үшін  дұрыс  шығарған  тапсырмалар 
саны  максимал  мәніне  тең  сан  болады.  Ал  медиана  дегеніміз  –  іріктеме 
элементтерінің  оң  және  сол  жағындағы  бірдей  сандарға  ие,  зерттеу  белгісінің 
мәні. Алынған нәтижені дәл сараптау үшін келесі градация пайдаланылды: 16-
20 дұрыс жауап – жоғары деңгей, 8-15 дұрыс жауап – орташа деңгей, 0-7 дұрыс 
жауап – төмен деңгей. Максимал тапсырмалар саны – 20.  
Эксперименттік  және  бақылау  топтарының  физиканы  кәсіби  бағытта 
оқытудың  алғашқы  және  эксперименттен  кейінгі  деңгейлерін  анықтау 
нәтижелері 12 - кесте мен 11 – суретте көрсетілген. 
 
Кесте  12  -  Медициналық  жоғарғы  оқу  орны  студенттерінің  физиканы  кәсіби 
бағытта  оқытудағы  экспериментке  дейінгі  және  кейінгі  салыстырмалы 
көрсеткіштері 
 
Кәсіби бағытталу 
компоненттері 
Деңгейлер  
Экспериментке дейін 
Эксперименттен кейін 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
Мотивациялық 
Жоғары 
Орташа 
Төмен  
3 
15 
9 
5 
10 
13 
4 
17 
6 
12 
8 
7 
Мазмұндық 
Жоғары 
Орташа 
Төмен 
5 
12 
10 
7 
9 
12 
3 
13 
11 
11 
10 
7 
Іс-әрекеттік 
Жоғары 
Орташа 
Төмен 
5 
4 
16 
3 
6 
19 
8 
10 
9 
5 
15 
8 

96 
Бұл  кестеде  студенттерді  кәсіби  бағытта  оқыту  көрсеткіштерінің 
бірқалыпсыздығын  көруге  болады.  Мотивациялық  компонентте  студенттердің 
жарты  бөлігі  орташа  деңгейді  көрсетті.  Ал  іс-әрекеттік  компонентте 
экспериментке  дейін  төмен  деңгейді  көрсетсе,  эксперименттен  кейін  едәуір 
азайғандығын  байқаймыз.  Жалпы  эксперименттен  соң,  студенттерді  кәсіби 
бағытта  оқытудың  компоненттері  бойынша  тапсырманың  жоғары  деңгейін 
арттырғанын көрсетті. 
 
 
 
 
Сурет 11 - Кәсіби бағытта оқыту компоненттері бойынша бақылау 
тобымен эксперименттік топтың салыстырмалы көрсеткіштері 
 
Қатынастық  шкаласында  өлшенген  мәліметтер  үшін  Вилкоксон-Манн-
Уитни  критерилерін  қолдандық.  Бұл  критерийлер  ұсынылып  отырған 
әдістеменің екі топ үшін қалай меңгерілгендігін анықтау үшін қолданылады. 
Екі іріктеме алайық: {х
і
}
і=1…..𝑁
 мен 
{у
𝑗
}
𝑗=1…..𝑀
  және 
әрбір 
бірінші 
іріктеме  үшін  х
і
= 1 … . . 𝑁,  екінші  іріктеме  элементі  а
і
  санын  анықтаймыз.  Ол 
өз мәні бойынша (яғни, 𝑦
𝑗
саны, 𝑦
𝑗
> 𝑥
𝑖
екені) артық. Бірінші іріктемені N саны 
бойынша  сандардың  қосындысы  (а
1
+ а
2
+ ⋯ . +а
𝑁
) = ∑
𝑎
𝑖
𝑁
𝑖=1
болады.  Ол 
Манн-Уитни  критериінің  эмпирикалық  мәні  деп  аталады  да  𝑈 = ∑
𝑎
𝑖
𝑁
𝑖=1
  деп 
белгіленеді. 
Вилкоксон критериінің эмпирикалық мәнін анықтайық: 
𝑊
эмп
=
|
𝑁∙𝑀
2
− 𝑈|
√
𝑁∙𝑀(𝑁+𝑀+1)
12
 
Кәсіби  бағыттаудың  анықталған  компоненттерінің  бірінен  мысал 
келтірейік (кесте 13). 
 
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Ж
оғар
ы
Ор
таша
Т
өм
ен
 
Ж
оғар
ы
Ор
таша
Т
өм
ен
Ж
оғар
ы
Ор
таша
Т
өм
ен
Мотивациялық Мазмұндық
Іс-әрекеттік
Экспериментке дейін БТ
Экспериментке дейін ЭТ
Эксперименттен кейін 
БТ
Эксперименттен кейін 
ЭТ

97 
Кесте 13– Вилкоксон – Манн-Уитни критерилері бойынша студенттерді кәсіби 
бағытта 
оқытудың 
компоненттерінің 
экспериментке 
дейінгі 
және 
эксперименттен кейінгі мәні 
 
Экспериментке дейін 
Эксперименттенкейін 
1 
2 
 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
1 
7 
8 
4 
7 
2 
16 
18 
7 
10 
3 
9 
10 
5 
7 
4 
11 
11 
9 
16 
5 
5 
7 
16 
18 
6 
20 
20 
6 
7 
7 
10 
12 
7 
10 
8 
14 
15 
11 
14 
9 
6 
6 
13 
15 
10 
18 
19 
17 
18 
11 
15 
16 
6 
7 
12 
4 
5 
14 
16 
13 
8 
7 
5 
7 
14 
19 
20 
12 
15 
15 
2 
4 
9 
10 
16 
9 
7 
19 
20 
17 
14 
15 
12 
12 
18 
1 
5 
4 
7 
19 
13 
6 
7 
7 
20 
17 
19 
13 
14 
21 
5 
6 
18 
18 
22 
10 
12 
13 
15 
23 
18 
18 
11 
13 
24 
6 
7 
4 
8 
25 
15 
15 
17 
19 
26 
3 
5 
5 
7 
27 
12 
14 
10 
12 
28 
 
7 
 
7 
 
Кесте  14  -  Эксперименттің  басы  мен  соңындағы  Вилкоксон-Манн  –Уитни 
критериінің мәні 
 
Кәсіби бағытталу 
көрсеткіштері 
Экспериментке дейін 
Эксперименттен кейін 
Мотивациялық 
0,0664 
2,9369 
Мазмұндық 
0,5124 
2,8485 
Іс-әрекеттік 
0,4921 
2,8744 
 
Экспериментке  дейінгі  және  кейінгі  студентердің  кәсіби  бағытталу 
компоненттерінің  деңгейлері  бойынша  Вилкоксон-Манн-Уитни  критериінің 
мәні келтірілген. 

98 
Бұл 
критерилерді 
«Педагогикалық 
статистика» 
бағдарламасын 
пайдаланып, есептедік [155,156]. 
Вилкоксон-Манн-Уитни  критериі  бойынша  𝑊
0.05
= 1,96 критикалық  мәні 
тең  болады:  эксперименттік  топта  𝑊
эмп
= 2,9 > 𝑊
0.05
= 1,96;  бақылау 
топтарында  𝑊
эмп
= 0,968 < 𝑊
0.05
= 1,96  болды.  Демек  салыстырып  отырған 
іріктемелердің сипатының айырмашылығының дәлдігі 95%-ды құрайды. Яғни, 
бақылау  тобының  студенттерінен  қорытынды  бақылауда  эксперименттік  топ 
студенттерінің  физиканы  кәсіби  бағытта  білім  алуы  статистикалық  тұрғыдан 
жоғары деген тұжырым айтуға болады. 
Бұл өңделген мәліметтерден, медициналық жоғары оқу орны студенттеріне 
физиканы  кәсіби  бағытта  оқытудың  тиімділігі,  қолданылған  әдістемелік 
нұсқаулары мен тапсырмалардың дұрыстығы нақтыланды. Зерттеудің жасалған 
ғылыми  болжамының  дұрыстығы  педагогикалық  -  тәжірибелік  жұмыстар 
барысында дәлелденді. 
 

жүктеу/скачать 1,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: