Сводная таблица окончаний Жалғаулардың жиынтық кестесі
ИМЯСУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ
Склонение
Род
Gen.sing.
Nom.pl.
Gen.pl.
I
f
-ae
-ae
-arum
II
m
-i
-i
-orum
n
-a
III
m
-is
-es
-um или
-ium
f
n
-a (-ia)
IV
m
-us
-us
-uum
n
-ua
V
f
-ei
-es
-erum
ЗАТЕСІМ
Септеутипі
Genus
Gen.sing.
Nom.pl.
Gen.pl.
I
f
-ae
-ae
-arum
II
m
-i
-i
-orum
n
-a
III
m
-is
-es
-um или
-ium
f
n
-a (-ia)
IV
m
-us
-us
-uum
n
-ua
V
f
-ei
-es
-erum
ИМЯПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ
Группа
Род
Gen.sing.
Nom.pl.
Gen.pl.
1-я Превосхо дная
степень
m
-i
-i
-orum
f
-ae
-ae
-arum
n
-i
-a
-orum
2-я (III скл)
m f
-is
-es
-ium
n
-ia
Сравните льная степень (III скл)
m f
-is
-es
-um
n
-a
СЫНЕСІМ
Топ
Genus
Gen.sing.
Nom.pl.
Gen.pl.
1-я Күшейт пелі
шырай
m
-i
-i
-orum
f
-ae
-ae
-arum
n
-i
-a
-orum
2-я (III
септеу)
m f
-is
-es
-ium
n
-ia
Салыст ырмалы шырай (III
септеу)
m f
-is
-es
-um
n
-a
8.Клиническаятерминология. Греко-латинские дублеты Клиническая терминология – совокупность терминов тех медицинских дисциплин, которые имеют непосредственное отношение к лечению больных. По-гречески искусство врачевания лежачих больных называлось kliniketechne(от kline – ложе). Клинические термины обозначают клинические состояния и симптомы болезней, методы профилактики, обследования, диагностики и лечения. Практический врач ежедневно пользуется клиническими терминами в общении с коллегами и пациентами.
Клиническая терминология обладает рядом специфических черт, которые отличают её от анатомической и фармацевтической терминологии. Во-первых, базовым языком для неё является греческий, а не латинский. Во-вторых, основной структурно-семантической единицей в клинической терминологии является не слово, а терминоэлемент.
В-третьих, главным аспектом при изучении клинической терминологии является не грамматика, а семантика: требуется либо объяснить значение термина, либо сконструировать термин по заданному значению.
Терминоэлемент –это регулярно повторяющийся в серии терминов компонент, за которым закреплено специализированное значение. Напр., термин – cardiologia – наука о болезнях сердечно-сосудистой системы состоит из начального терминоэлемента cardio – сердце и конечного – logia – наука, отрасль знаний. От первого образуется ряд терминов, имеющих отношение к сердцу: cardialgia – боль в области сердца, cardioneurosis – невроз сердца. От второго образуются названия различных наук: biologia– наука о живой природе, cytologia – наука о клетке.
8.Клиникалықтерминология туралытүсінік. Грек-латындублеттеріжәнежеке терминэлементтер Клиникалық терминология – медицина терминологиясының ішіндегі күрделі бір саласы. Ол тікелей науқасты емдеуге қатысты терминдерді қамтиды. Патологиялық анатомияның терминологиясын, аурулардың аттарын, патологиялық жағдайын, медициналық пәннің атын, операция түрлерін, емдеу әдістері мен тәсілдерін, медицинадағы техникалық құралдар мен приборлардың аттарын қамтиды.
Клиникалық терминологияның анатомиялық және фармацевтік терминологияларға қарағанда бір қатар ерекшеліктері бар. Біріншіден, клиникалық терминологияны меңгеруде негізгі тіл латын емес, грек тілі. Екіншіден, клиникалық терминологияның құрылымды семантикалық бірілігі сөз емес, терминоэлемент болып табылады. Үшіншіден, клиникалық терминологияны оқудың негізгі аспектісі грамматика емес, семантика: терминдердің мағынасын түсіндіру немесе берілген мағына бойынша термин құрастыру талап етіледі.
Терминоэлемент - өзінің арнайы мағынасы бар, терминдер қатарында үнемі қайталанып отыратын компонент. Мысалы, cardiologia – жүрек-қан тамырлары жүйесінің ауруларын зерттейтін ілім деген термин бастапқы cardio- жүрек және соңғы –logia ілім деген терминоэлементтерден тұрады. Біріншіден жүрекке қатысы бар бір қатар терминдер жасалады: cardialgia- жүректегі ауру сезімі, cardioneurosis – жүрек неврозы. Екінші терминоэлементтен әр түрлі ғылымдар аттары құрылады: biologia – тірі табиғат жайлы ілім, cytologia – жасуша жайлы ілім. Термин құрауда ТЭ-ді негізгі құрылыс материалдары
Суффиксы-OSIS,-IASIS,-ITIS,-OMA,-ISMUS вклиническойтерминологии В медицинской терминологии имеется много слов, включающих в свойсостав приставки и суффиксы, служащие, в отличие от окончаний, целям словообразования. Способ словообразования, при котором суффиксы присоединяются к мотивирующей основе, суффиксация – играет активную роль как в латинском, так и в греческом языках.
1.Суффиксы -OSIS, -IASIS. Существительные с этими суффиксами образуются от производящих основ глаголов или существительных (в ”искусственных” словах). Производные имеют словообразовательное значение “процесс или его результат, названные основой”, напр. stenosis – стеноз, служение (процесс и результат его): sclerosis – склероз, уплотнение, затвердение (процесс и результат): narcosis – наркоз, оцепенение, усыпление; lithiasis - литиаз, камнеобразование; helminthiasis или helminthosis – гельминтиаз, или гельминтоз, глистное заболевание; psoriasis – псориаз, кожная болезнь; amoebiasis – амебиаз; mitosis ( греч. mitos – нить) митоз – основной способ деления клеток; phagocytosis (phagos пожирающий + гистол. сytus клетка) - фагоцитоз. Основная масса производных с суф. -OSIS, имеют специфическое общее значение “патологический процесс, дегенеративное заболевание, болезненное состояние затяжного длительного характера ”.
Мотивирующие основы обозначают следующие понятия:
а) ткань, орган, часть тела, система организма, пораженная болезнью. Напр.: fibrosis – фиброз, фиброзное перерождение; nephrosis нефроз – дегенеративное заболевание почечных канальцев; neurosis – невроз, функциональное заболевание нервной системы; psychosis – психоз, психическая болезнь и т.п.;
ретінде қолдану өте ыңғайлы және мағыналы болып табылады: gastritis – гастрит – асқазанның шырышты қабығының қабынуы. Клиникалықтерминдердіқұрауғаарналған-OSIS,-IASIS,- ITIS, -OMA, - ISMUSжүрнақтары.
I. -OSIS, -IASIS жүрнақтары арқылы жасалған туынды сөздер зат есімдер мен етістіктердің негізі арқылы құралды. Олар бірнеше мағынада қолданылады;
«үрдіс немесе оның нәтижесі» деген мағынада. Мысалы, stenosis – тарылу, стеноз (үрдіс және нәтиже), sclerosis – қатаю, тығыздалу, склероз (үрдіс және нәтиже), lithiasis – литиаз, тастың пайда болуы, helminthiasis, helminthosis – гельминтиаз немесе гельминтоз, құрттардың пайда болуы, psoriasis- псориаз, тері ауруы, amoebiasis - амебиаз, mitosis (грек сөзі mitos-жіп) митоз – жасуша бөлінуінің негізгі жолы.
–osis жүрнағының көмегімен пайда болған туындылардың көп бөлігі «патологиялық құбылыс, созылмалы ауру жағдайы» деген мағынада қолданылады. Негіз ретінде а) ауруға шалдыққан тін, ағза, дене бөлігі,ағзалар жүйесі қолданылады. Мысалы, fibrosis – фиброз, nephrosis – нефроз, бүйректің дегенеративті ауруы, neurosis – невроз, жүйке жүйесінің функционалды ауруы, psychosis – психоз, психиканың бұзылуы; ә) ауруды тудырушы заттар: toxicosis (грек сөзі toxicon у) токсикоз – улы заттардың әсерінен пайда болған ауру, siderosis (грек сөзі sideros темір) сидероз – тіндерде темір тұздарының жиналуы, amyloidosis амилоидоз – тіндерде амилоидтардың жиналуы;
б) ауруды қоздырушы, инфекция: ascаridosis аскаридоз – аскаридалар арқылы пайда болған құрт ауруы, actinomycosis актиномикоз – созылмалы инфекциалық ауру, Actinomyces саңырауқұлағы арқылы пайда болған;
