Векторы. Операции над векторами

Тақырып: Вирустар.Бактериофагтар

Жоспар

1.Вирустар туралы ұғым, анықтама

2.Вирустардың классификациясы. Өмір

сүру формалары

3.Вирустарды өсірудің әдістері,

репродукция сатылары

4.Бактериофагтар. Түрлері. Қолданылуы.

Вирустар туралы ұғым, анықтама

Вирус - клетка құрылымы жоқ, нуклейн қышқылының бір түрі мен капсидтен тұратын, белок синтездеу жүйесі болмайтын, эукариотқа да, прокариотқа да жатпайтын, өмір сүрудің ерекше формасы.

Бүгінгі күні жер шарында вирустың 65 тұқымдастыққа жататын 3000 аса түрі анықталған.

Вирустар - биологиялық нысан

Вирустар биология нысандары болып саналады,олар репликацияланады, эволюциялық өзгеріске ұшырайды, белгілі иесінің ағзасы, тіршілік ортасына бейімделеді.

Вирустар тобына вириодтар кіреді. Олар тек нуклеотидтерден тұрады,капсидтік қабаты болмайды .

Вирустарға приондарды да жатқызуға болады. Олар нуклейн қышқылдары жоқ, тек ақуыздардан тұратын жұқпалы бөлшектер.

Вирустардың ашылуы

Вирустардың жіктелуі

Вирустарды классификациялаудың негізгі критерийлері :

- нуклейн қышқылының типі (РНҚ немесе ДНҚ), оның құрылымы (тізбекше немесе жіпше саны);

• липопротейдті қабатының болуы;
• вирус геномының стратегиясы;
• вирионның морфологиясы және мөлшері, симметрия типі, капсомерлер саны;
• қабылдағыш иелер шеңбері;
• географиялық таралуы т.б.,

Вирустардың морфологиялық формалары

Вирустың эукариот, прокариоттан өзгешелігі

1.Нуклейн қышқылының бір ғана типі бар;

2.Клетка құрылымы жоқ;

3.Өзінің белок синтездеу жүйесі жоқ;

4.Көбею- репродукция жолымен жүреді;

5. Өспейді, бинарлық бөлінбейді;

6.Абсолютті клетка ішілік паразит.

Вирустың құрылысы

Вирустардың репродукциялануы

Вирустардың репродукциясы (лат.reproduce -өзіне ұқсасты өндіру) келесі сатылардан тұрады:

1.Жасушаға жабысу;

2.Жасушаға ену;

3. Шешіну(дезинтеграция);

4. Белок синтезделу;

5.Вирустық бөлшектердің (вирионның)

құрастырылуы;

6. Вирустың жасушадан шығуы.

Вирустарды өсіру әдістері

Вирустарды өсіру әдістері:

1.Клетка дақылында (біріншілік клетка, алмастырылған және жартылай алмастырылған клеткалар - Hela, Hep-2);

2.Тауық ұрығында (10-12 күндік ұрық);

3.Сезімтал жануарлардың ағзасында (теңіз шошқасы, қоян, ақ тышқан т.б).

Бактериофагтар

Бактериофагтар («бактерия» және гректің phagos- жалмаушы) – бактерияға қарсы арнамалы енетін, оларды толық жойғанша,еріткенше ішінде паразиттенетін бактериялардың вирустары.

Француз ғалымы Ф.Д.Эрелль (1917ж) дизентериямен ауырған науқастардың нәжісінен сүзгіден өте алатын агентті бөліп алып, осы құбылысқа баға бере отырып, «бактериофаг» атауын ұсынған .

Бактериофагтың құрылысы

Бактериофагтардың қолданылуы

Фагтардың тәжірибеде қолданылу бағыттары:

1.Гендік инженерияда рекомбинатты ДНҚ алу

үшін вектор ретінде;

2.Жұқпалы аурулардың диагностикасында

(фагодиагностика);

3.Бактериялардың түрлік идентификациясын

анақтауда(фаготиптеу) ;

4. Емдеу мақсатында (фаготерапия);

5.Аурудың алдын-алуда(фагопрофилактика).