Вестник Казнпу имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(5), 2015 г
жүктеу/скачать 1,51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кілт сөздер
- Ключевые слова
Keywords: historiography, the history of Kazakhstan, the Soviet colonialism, Empire, ideology, collectivization ӘОЖ 82-1/29
Рухани байлықтарымыз қазіргі заманда құнсыздалып, қоғамымызда бірте-бірте бір ғажап фонемен, құбылыс кең жайлауда. Мұны өмірлік адами бағыттан айырылу дейді. Кеше ғана біздің өмірлік кеңістігіміздің құрлымын айқын ғып тұрған ұлы мақсаттарымыз бірте-бірте күңгірттеніп өз тартымдылығын жоғалтып алулардың орнына келетін нәрселердің де белгісіз болып отырғанын көріп жатырмыз. Адамдар бақытсыздық ауруына шалдықты, енді қай жұлдыздың сілтеуімен жүретінін білмей қалды. Мәңгүрттік мәселесі де адамзат ғасырлар бойы тірнектеп жинаған рухани байлығының құнсыздануы іспеттес.
«Жаудан да, даудан да қорықпаған қазақ едім, енді қорқынышым көбейіп жүр. Балаларын бесікке бөлемеген, бесігі жоқ елден қорқамын. Екінші, немерелеріне ертегі айтып беретін әжелердің азаюынан қорқамын. Үшінші, дәстүрді сыйламайтын балалар өсіп келеді. Оның қолына қылыш берсе, кімді де болса шауып тастауға даяр. Қолына кітап алмайды. Үйреніп жатқан бала жоқ, үйретіп жатқан әже, әке жоқ», – деп Бауыржан Момышұлы атамыз айтқандай, қазіргі таңда қанымыз қазақтікі бола тұра қазақи сана-сезімнің саңылауын батыстың бейпіл мінерімен бітеп, ұлттық мінезімізді жоғалтып, рухани құнды- лықтарымыздан айырылып, мәңгүртке айналып бара жатуымызда. Шыныменде, табиғаты таза, жүрегі асыл, көкірегі дана қарияларымыздың азайып кетуінен шығар. Ал рухани құндылықтар дегеніміз – сол елдің тілі, ділі, діні, халықтың бойына біткен тәлім-тәрбиесі және салт-дәстүрі. Егер де кімде кім осы рухани құндылықтардан айырылып қалса, онда оның мәңгүрттен еш айырмашылығы жоқ. Себебі, мәңгүрттік дегеніміз – адамның рухани өрбуіне тосқауыл болар зұлымдық. Өзіміз көріп отырғандай, мәңгүртке айналу оп оңай. Мәңгүрттік адам арасында зұлымдықты ақысыз, пұлсыз, күліп жүріп орнатады. Одан сақтану үшін ең әуелі, өзіміз «оқ жонып», «тон пішер» қазақ болай- ық! Әйтпесе жетесіз ұрпақпен өшкеніміз жанып, көсегеміз көгермес [1]. Бүгінгі күннің өзекті мәселесі болған үлкенді құрметтемеу мен кішіні сыйламау тақырыбын өзінің «Дермене» повесінде тиімді пайдалана білген жазушымыз Дулат Исабеков. «Былғанар қол былғанды, дозаққа күйер тән бәрібір күйетін болды, енді аянар ештеме қалған жоқ. Тоқаң Омаштың айтқанын екі етпеді. Немересінің қамы үшін немересінің алдап-сулап қасынан тастамады. Ақыреттің зауалындай азап боп көрінген нәрсеге де адамның еті үйреніп, бірте-бірте дендеп алады екен. Талай дермене ұрланып, ойдағы ауылдың есек арбалары талай рет көпірден бос өтіп өз бетімен төмен құлады. Арбаларының ұрланғанын қайдан біледі, сонау адырдағы біреу алады деген кімнің ойына келіп жатыр, әрі жоғалып кеткен мүлік жоқ, қайтып табылған нәрсенің түбін қай қазақ қазбалай берсін» [2, 136]. Өз маңдай терімен ақша табудың орнына біреуді ұру, ұрлау, қорлау, қорқыту, арқылы харам жолмен ақша табатын Омаш бейнесі рухани мәңгүрттенген бейне. Ежелден қарттарын сыйлайтын қазақы болмысынан айырылған Омаш өзінің әкесіндей адамды күшпен қорқыту арқылы қылмысқа итермелейді. Бұл оның оның адамдық ардан аттауы емеспе? Қартты қорқыту мен қоймай әке-шешеден айырылған елден жұдырық емес жылулық күтетін, бұғанасы қатпаған бүлдіршін баланы бүкпентайлап жұмысқа салуы рухани азғындық емес пе! Кез келген әдеби кейіпкер жазушы қиялынан туғанмен, жазушы өз қоғамының айнасы іспеттес. Оған дәлел Омаш бейнесі. Бұл күнде бөтенге өз еңбегнің ақысына емес, әке-шешесінің зейнет ақысына телміріп отырған тепсе темір үзетін жігіттеріміз қаншама. Жас кездерінде талай бейнет көріп, енді сол еңбектің зейнетін көремізбе дегенде ұяты аздау ұрпағы оған телміріп отырады. Күнделікті өмір сүріп отырған ортамызда қолына күрек, сыпыртқы ұстап жүрген қарттарымыздан көз сүрінердей көп. Сана сезімі жоғары, рухани пайымдауы күшті адам үшін қарттарымыз қазына ғой шіркін! Өткенге көз жүгірт- сек өзіміз білетіндей біздің зерделі қазақтың ерен ұлдарын еңбекке жарағанша қарттарымыз рухани қайнар бұлақ саналатын батырлар жыры, тәлім-тәрбиесі мол ертегілермен өсірген. Бұл күнде көше сыпырып бейнеттеніп жүрген қарттарымыз қайтып немерелеріне ертегі айтсын. Міне осының кесірінен теледидарға телміріп неше түрлі бәленің бәрін көрген балауса сәби қатыгез, опасыз, мейірімсіз,мәңгүрт болып өсері анық. Омаш біреудің шөбін ұят іс деп білмейді, керісінше мақтан көреді, өзгеге зұлымдық
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(5), 2015 ж. 27
көрсеткен Омаш өз әкесіне де күшпен қылмыс жастары анық сонда үлкенді сыйлау деген ұлағатты тәрбиені ұлтқа Омаштың бүгінгі күннің рухани мәңгүрті екені сөзсіз! Бүгінгі күні жетімдер үйі мен қарттар үйінің көбейіп кетуінің өзінде бір ұлттық қорқыныш бар. Сайын даламыздың салмақты ұлдары жетімін жылатпай, жесірін қаңғыртпай, қарттарын қайғыртпай қастерлеген ел едік. Өткен ғасырдағы отарлау саясатының зардабы мен бүгінгі жаһандану атты алып айдаһардың аузына жұтылып бара жатқан сияқтымыз. Балаларымызды балабақша апарып бақташыға телмірткенше, жан жылуын ата-анадан артық сыйламаса кем сыйламайтын қарттарымызға неге тәрбиелетпеске. Жазушы шығармасының өзектілігі сонда бүгінгі қоғамның өзекті мәселесін орынды қолданған. Шығарманы оқи отырып Омаш сияқты мәңгүрттерден оқырмандарымыздың жиренетінін байқаймыз. Өзекті мәселені өз шығармасына арқау еткен жазушымыздың біреуі Төлен Әбдіков. «Түстен кейін жалдап алған машиналарының кабинасына Жеңіс пен Томаны отырғызып, сыртқа Сапабектің өзі отырып, әке-шешелерімен тура өткен жылдағыдай сүйісе қоштасып, «ренжімеңдер» деп ақыл айтып, ауылдан шы- ғып кетті. Машина қарасы үзілген кезде ғана кемпір үн-түнсіз жаулығының шетімен көзінің жасын сүртті. – Көзің ағарсын сенің, − деді шал ақырып, – жылама!. Келесі күні Ерекең кетпенін алып, «қысқа отын жоқ, бар кезінде қи ойып алайын» деп, қыстау жанын- дағы қораға кетті. Уайымын басу үшін, тағы да жігіттік дәуренін, бұрынғының адамдарын еске түсірмек болды. Қаншайымды, баяғы Сырға көшкен ағайын жұртты ойлады. Бірақ, құлазыған көңіліне ештеңе алданыш болмады...» [3, 252]. Ол өзінің «Қонақтар» әңгімесінде ата-анаға деген құрметтің құрып бара жатқандығын, ауыл мен қала ағайын туыстың арасын бөлгендігін, келіндеріміздің ата-енеге иіліп сәлем берудің орнына кербезденіп керіліп, әдеп-ибаны ұмытуы рухани тоғышарлық әрине. Сапабектің қайдағы бір түкке қажеті жоқ шетелдің бір әңгімелерін айтып отырғаны әкесіне ұнамайды. Өз үйінде бөтен бір қонақ болып келген адамдай отыруы, әке-шешесін сағынудың орнына қайдағы бір қазақи болымысқа тән емес әңгімемен бас қатырады. Немересін құшағына басқысы келегн армандары арман болып қала береді. Қазақ әдебиетінде қазіргі жетекші үлгілердің бірі – тарихи тақырып. Халқымыздың арғы-бергі өткен өмір жолын бейнелеу арқылы бірыңғай, кесек заман келбетін жасауға белсене қалам тартқан аға буын тәжірбесі кейінгі жастар шығармашылығына игі әсерін тигізген. Бұған дейінгі ұлан-ғайыр эпикалық дәстүр енді шағын лирикалық повестермен өрнек тартып келеді. Жастардың тарихи үрдісті зерттеу үлгісінде тарихи тағдырды талдау құрал-тәсілдерді де – кең құлаш суреттен гөрі лирикалық ой-толғам мәнері мен мейілінше жұмыр, жинақы, сезім сыры арқылы танылды. Адам мінезін, тарихи шындықты үңіле зерттеу өріс ала бастады. Қиян-кескі қырғынның, ерлік пен ездіктің ащы да ауыр талай-талай хикаясын қара жусанның қалтары- сында, қаралы қырқаның қойнауында қазақ даласы ғасырлар бойы құпия сақтап келіпті. Қанға-қан дейтін феодалдық-патриархалдық салттың ала жібінен аттап кете алмайтын ата дәстүрі барымта бөктерінде сан алуан азаматынан айырылып, алдындағы ырысын шашқанымен, елдік намысын сақтап, елі мен жерін сұқ пиғылдан қылаңсыз қорғап келген. Сонау өткен жаугершілік заманында барымта сойылы ру мен ру, ауыл мен ауыл арасында ғана ойнаған жоқ, ел мен елдің, туыстас, тамырлас, тағдыры бір, мұңы бір, қонысы кемерлес ұлт пен ұлттың арасында да талай дау-шырғалаңның түрткісі болған. Қазақ пен түркіменнің – туысқан екі халықтың арасына іріткі салып, бірлікке, бауырластыққа шақырған Абыл күйшінің өмірі мен өлімі жас жазушы Әбіш Кекілбаевтың тарихтан сыр шертетін, адамдықты ту еткен «Күй» повесінде тебірене жырланады. “Күй” повесінде асқан шеберлікпен суреттелген оқиға, жаулық-дұшпандық жазаның ең ауыр, сұмдық түрі – мәңгүрт жасау аңызы. Повесті оқу арқылы адамдық атқа лайық болып, қара басыңды нәпсіңнің құлы етпей, мейірімділіктің туын биік ұстау керек екендігін ұққандай боласын. Адам баласын керемет ақыл-есті қылып жаратақан құдайға қарсы шығып жас тұтқындарды ақыл-есінен айырудың қаншалықты соңында азап жатқанын аңғарғандаймыз. Жазушы тарихи оқиғаны арқау етіп қоғамдық тіптен ғаламдық мәселені орынды көтере білген. Адамның басты байлығы оның малында, тағында емес екендігін, ақыл-есің сау, адамгершілігің мол, қайырымды, қанағатшыл, бейбіт болсаң онда халқың сені құрметтейтінін дәлелдеген. Амалсыздан дұшпанның қорлауына, аяусыздығына түсіп мәңгүрттенген жас тұтқындардың тағдыр жүрегі бар адам баласын бей-жай қалдырмақ емес. Қазақ әдебиетіндегі тіптен әлем әдебиетінде десе де болатын мәңгүрт- тік тақырыбы Әбіш ағаның «Күй» повесінде орынды дәлелмен, көркем де түсінікті етіп суреттелген. Адамзаттың тағдыры сан қилы болады. Олар өздері мекен етіп отырған жерлерімен бірге талай тарихи құндылықтарға куә болады. Уақыт зымырап өткен сайын жер ананы мекендеген халықтардың өмірінде алуан-алуан қиындықтар мен қуаныштар орын алады. Халықтың осындай басынан өткен оқиғаларын, сол Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(5), 2015 г. 28
халықтың өмірін белгілі бір ақын-жазушыларымыздың шығармасына әдеби тақырып болары айдан анық. Адам өмір сүру үшін жер керек, осы жер үшін халықтар, хандықтар, ұлыстар мен тайпалар бір-бірімен қырық пышақ болып қырқысып, жер анамыз үшін соғысып отырған. Қиян-кескі соғыста немесе барымта кезінде қолға түскен тұтқынға жазаның ең сұмдық түрі – мәңгүрт жасау технологиясын қолданған. Мәңгүрт болған тұтқын енді өз қожасының құлақ кесті құлы болатыны қақ. Осындай өзекті мәселені өткен ғасырдың екінші жартысында халықтың айнасы болған жазушыла- рымыз шығармаларына тақырып етіп алды. Қазақ әдебиетінде Ә.Кекілбаев, Т.Әбдіков, Д.Исабеков сынды жазушылардың повестері мен әңгімелерінде көрініс тапса, баршамыздың мақтанышымыз ақын М.Шаханов поэзиясында да күні бүгінге дейін жырлануда. Ал Одақ әдебиетінде Қырғыз халқы- ның заңғар жазушысы Ш.Айтматов романында аңыздық желімен бүгінгі күннің шындығын анық, әшкере, тебірене жазады. Абай «Жетінші қара сөзінде»: «Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгендеп, ең болмаса денелеп білмесе, адамдықтың орны болмайды. Оны білмеген соң ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады» [4.83], – дейді. Қайтсемде тамағымды тауып жесем деген, ар-намыстан жұрдай, ұят деген ұлы сезімнен айырылған жастарымызды не құтқарады? Егер біз елімізге, отанымызға, талай-талай аянышты қантөгіспен келген тәуелсіздігімізге жанымыз ашыса, оның ертеңгісі мен болашағының бұлыңғыр болма- уын ойласақ «тәрбие тал бесіктен», демекші тәрбиенің маңыздылығын арттыруымыз керек. Көркем әдебиетіміздің көрнекі тәрбиеге толы беттерін оқытуымыз керек. Жас кезінен бастап өз тілі, діні, тарихы туралы тағлымға толы әңгімелер айтуымыз керек. Сонда ғана тәуелсіз еліміздің іргесі бүтін, ұрпағы ұлағатты, тәуелсіздігі мәңгі болмақ. Данышпан бабамыз Шәкәрім: Бұрын шын бар, бүгін шын, Ертең шын бар-үш бөлек. Керегі жоқ бұлардың, Бұзылмайтын шын керек – дегендей [5.87], бұндағы бұрынғы шын – тарих, бүгінгі шын – өмір, ертеңгі шын – болашақ екенін ескере отырып еліміздің, қазағымыздың болашағын ойласақ рухани мәңгүрттіктен сақ болайық! Сонда ғана біздің тәуелсіз еліміздің көк байрағы көк аспанда мәңгі – мен қазақпын, мен азатпын, мен тәуелсізбін деп желбіремек!
фонемен, явление на просторном обитает. Говорит это расставаться жизненное людское направление. Только я жизненный пространство структурный стоит великий цель постепенно тускнею сам привлекательность теряю беру локализация прихожу вещь и неизвестный есть сижу смотрю лежу. Люди больному несчастья старик, ходит твою какую звезду тогда указывать, до того, как знал, остался. И вопрос мангуртизм человеческое существо века собирать духовное богатство обесцениваться сходен. Ключевые слова: литература, мангуртизм (обморок), духовная депрессия, сознание, тенденция и.д.
on a spacious lives. Says it is part human life direction. I only living space structure stands a great goal gradually dimmer itself losing appeal take Localization and unknown thing come sit there looking lezhu.Lyudi patient unhappiness old man walks star then what your point, before I knew ostalsya.I question mangurtizm century human being gather spiritual wealth depreciate similar. Key words: literature, mangurtizm (syncope), spiritual depression, consciousness, trend
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(5), 2015 ж. 29
УДК 314.742 РОЛЬ ОБРАЗОВАНИЯ В СОЦИАЛЬНОЙ АДАПТАЦИИ МИГРАНТОВ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН А.Б. Есилов – докторант НШГП Академии государственного управления при Президенте РК В настоящей статье автор дает анализ проблемным вопросам социально-экономической адаптации мигрантов, к которым большей частью относятся оралманы. Показаны вопросы образования мигрантов, как основы социально- экономической адаптации оралман. Проанализирована государственная миграционная политика в части обеспечения процесса адаптации этнических казахов. Предложены рекомендации по обеспечению мигрантов образованием.
Процессы миграции сложны и обусловлены совокупностью экономических, социокультурных, образовательных факторов и проблем. Среди них наиболее актуальными являются языковой и социокуль- турный барьеры, мешающие успешному вовлечению мигрантов в различные виды образовательной, культурно-досуговой и социальной деятельности [1, с. 80]. В условиях активизации миграционных потоков в Казахстане важным аспектом интеграции этниче- ских мигрантов в общество является уровень их образования. В данной статье хотелось бы остановиться на уровне образовании этнических мигрантов в рамках системной работы по их интеграции и адаптации в казахстанское общество. Вопрос репатриации для Казахстана стал значимым с 1991 года, после образовании самостоятельного государства, в связи с усилившимся оттоком русскоязычного населения и уменьшения численности населения, в том числе коренного. Таким образом, вновь возникшее государство предложило этническим казахам, проживающим за рубежом, возвратиться на историческую родину. Так, по данным Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан с 1991 года по 1 января 2015 года на историческую родину вернулись, и получили статус оралмана 259 159 семей или 952 882 этнических казаха (в 2014 году - 3792 семьи или 8247 этнических казахов), что составляет 5,5% от общей численности населения страны. В первые годы расселение репатриантов-переселенцев проходило равномерно по всей территории страны с учетом социально-экономической ситуации в регионах. Однако, уже в 2000-х годах начался процесс их вторичного переселения, теперь уже внутри страны, например из северных регионов в южные, в силу климатических и культурных условий. Также, чуть позже начался процесс переселе- ния в крупные города, в так называемые центры притяжения, в связи с более высокими возможностя- ми трудоустройства. Наибольшая численность оралман наблюдается в Южно-Казахстанской, Алматинской и Мангистау- ской областях, где проживает более 50% всех семей оралман. Хотя в 2005 году в этих областях прожива- ло почти 65% вновь прибывших репатриантов. Тут можно отметить, что миграционная политика дала свои плоды, были созданы новые рабочие места, вопросы выделения земель в регионах, испытывающих дефицит в трудовых ресурсах. Такие процессы, как самостоятельные перемещения, создают дополнитель- ную нагрузку на местные исполнительные органы, на социальную инфраструктуру, в том числе на учреж- дения здравоохранения и образования. Процесс вторичного переселения внес элементы стихийности, усугубил нерегулируемость миграцион- ных процессов в Казахстане [2, с. 180]. Государственная миграционная политика исходит из необходимости ведения целенаправленной системной работы в целях успешной адаптации оралман, оказавшихся в другой социальной и куль- турной среде. Вопросы уровня образования репатриантов достаточно актуальны в настоящее время. Одной из целью репатриации автору видится восполнение дефицита трудовых ресурсов в рамках процесса диверсифика- ции экономики и индустриализации страны. Соответственно Казахстану немаловажен уровень образова- ния и квалификация будущих граждан страны. Казахстан является участником семи основных международных правозащитных договоров ООН, в том числе Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах. В соответствии с
Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(5), 2015 г. 30
этими договорами государство взяло на себя обязательство принимать в рамках имеющихся ресурсов соответствующие законодательные, административные, судебные и иные меры к тому, чтобы постепенно достигнуть всестороннего осуществления права на образование. Хотелось бы отметить, что в соответствии с Индексом уровня образования в странах мира (Education Index) – комбинированный показатель Программы развития Организации Объединенных Наций (ПРООН), рассчитываемый как индекс грамотности взрослого населения и индекс совокупной доли учащихся, получающих образование, Казахстан находится на 35 месте из 188 государств мира. Что является достаточно высоким признанием сферы образования нашей страны на мировом уровне. Основой, позволяющей мигрантам, получать образование в Казахстане является Закон Республики Казахстан «О миграции населения». Так статья 23 Закона содержит нормы, связанные с образованием. В соответствии с ними, лица получившие статус оралмана, и члены их семей обеспечиваются местами в школах и дошкольных организациях наравне с гражданами Республики Казахстан, возможностью получения образования в соответствии с выделенной квотой на поступление в учебные организации технического и профессионального, послесреднего и высшего образования в количестве, определяемом Правительством Республики Казахстан. Образование является одной из составных частей социально-экономической адаптации этнических казахов и на сегодняшний день существует ряд негативных факторов в данном процессе. Первое, это правовое обеспечение процесса репатриации, которое в значительной степени влияет на получение гражданства, обеспечение жильем, трудоустройство оралман. Статус оралмана является промежуточным и в законодательстве Казахстана, в частности в трудовом за этим статусом не закрепле- ны права и обязанности. Отсутствует специальный правовой режим для признания их нерезидентами РК.
0 100000 200000 300000
400000 500000
600000 трудоспособного возраста имеют работу самозанятые не имеют постоянной работы
Из данной диаграммы мы видим, что только половина оралман, трудоспособного возраста имеют постоянную работу. Определенная часть является самозанятыми (в основном эти люди ведут свое хозяй- ство, в основном в сельской местности). 14.2% от числа трудоспособного возраста не имеют постоянной работы, перебиваются сезонными или временными заработками. До половины возвратившихся в Казахстан этнических казахов не могут сразу получить работу. И конечно причина этого видится не только в уровне образования и квалификации. Анализ уровня образования оралман трудоспособного возраста выявил следующее. Если в 2001 году среди репатриантов насчитывалось докторов наук – 13, кандидатов наук – 67. Высшее образование имели 12 182 человека, неоконченное высшее – 1 472, среднеспециальное – 16 196 [3], то на 1 января 2014 года данные показатели выглядят следующим образом, докторов наук – 77, кандидатов наук – 223. Высшее Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(5), 2015 ж. 31
образование имеют 45 760 человек, среднеспециальное – 107 597, общее среднее – 319 295, не имеющие начального, в том числе не имеющие образование – 51 989 [4]. Второе, это языковой барьер, который является значимым фактором экономической интеграции оралман. В северных регионах является проблемой незнание русского языка, в южных это различия письменности. Так, например оралманы прибывшие из Китая, Пакистана пользуются арабской письмен- ностью, из Узбекистана и Турции латиницей. Таким образом, незнание обоих языков и письменности приводит к тому, что оралману практически невозможно трудоустроиться. Здесь можно выделить, что отсутствие общего языка для формирования межкультурного диалога и различия в ментальности, а также ряд других факторов приводит к увеличению напряженности между оралманами и коренными жителями страны. Третье, существенным фактором низкого уровня социально-экономической интеграции, является различие в системах образования в Казахстане и стране исхода [5, с. 75]. Многие оралманы не имеют возможности трудоустроиться по своей специальности, имея при этом высшее образование, в основном инженеры, технологи, врачи, экономисты, юристы. Отсюда вытекают две проблемы: во первых, несоот- ветствие профессии, во вторых, многие оралманы вынуждены прерывать свою карьеру в стране исхода, что заставляет их пойти на снижение профессионального и социального статуса. Большинство оралман трудоспособного возраста имеют общее среднее образование. Но, в то же время доля тех, кто имеет средне-специальное или высшее образование достаточно мала. То есть мы можем утверждать, что в силу своей квалификации и образования, в большинстве своем оралманы не заняты на высококвалифицированной работе, соответственно они получают не самую высокую заработную плату, что может являться одной из причин неполноценной социально-экономической адаптации. Низкие доходы влияют на обеспеченность семей мигрантов, и соответственно на уровень жизни. Необходима комплексная программа по повышению квалификации и уровня образования данной категории. Таким образом, можно предполагать, что уровень образования непосредственно влияет на наличие постоянной высокооплачиваемой работы. Наличие постоянного места работы можно считать одним из условий успешной адаптации в новой среде, однако, на сегодняшний день значителен уровень скрытой безработицы [6]. Как указывалось выше, ключевым фактором в занятости этнических мигрантов является уровень образования. В данном направлении ведется последовательная работа со стороны государства. В сфере получения оралманами образования было принято Постановление Правительства Республики Казахстан «Об утверждении размеров квоты приема при поступлении на учебу в организации образова- ия, реализующие профессиональные образовательные учебные программы технического и профессио- нального, послесреднего и высшего образования» от 27 февраля 2012 года. Благодаря которому репатри- анты обеспечиваются местами в школах и дошкольных организациях наравне с гражданами РК, возмож- ностью получения образования в соответствии с выделенной квотой на поступление в учебные организа- ции технического и профессионального, после среднего и высшего образования в количестве, определяе- мом Правительством РК [7]. В то же время в стране не выработана политика по комплексному охвату семей оралманов системой образования, в том числе внешкольного и дополнительного. Если мы обратимся к опыту европейских стран, которые столкнулись с данными явлениями раньше, то мы увидим, что именно использование потенциала образовательной системы является одним из успешных и долгосрочных факторов адаптации мигрантов. Например, в странах, известных своими успешными репатриационными программами (Израиль, Германия) ведется работа в следующих направлениях:
Информационная пропаганда;
Наличие языковых курсов;
Сеть адаптационных центров;
Деятельность общественных организаций;
Предметное обучение за счет бюджета. В связи с чем, именно система образования может стать «фундаментом» социально-экономической адаптации оралман в казахстанское общество. По результатам проведенных исследований с семьями оралман были выявлены определенные отрица- тельные тенденции. Так, например, после приезда в Казахстан семьи оралманов сталкиваются с опреде- ленными проблемами при поступлении их детей в школы. В связи с различиями в системах образования Казахстана и той страны откуда они приехали возникают проблемы, такие как правописание и чтение из-
Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Молодой ученый. Поиски. Проблемы. Исследования», №1(5), 2015 г. 32
за незнания кириллицы и т.д. Отсюда возникает не менее серьезная проблема как не посещение детьми оралман школьных учрежде- ний. Одной из причин этого является особенности культуры и требованиями религиозных убеждений оралман. Также выделяется целый ряд причин, таких как болезни, нехватка школьных принадлежностей и одежды. Необходимо отметить отсутствие близлежащих культурно-досуговых центров, нехватка литературы на казахском языке, непродуманная организация дополнительного образования, переполненность и загруженность школ и т.д.
В соответствии с законодательством Республики Казахстан, а также Государственной программой развития образования на 2011-2020 годы каждый гражданин Республики Казахстан независимо от полового признака имеет право на равный доступ к образовательным услугам. Министерством образования и науки Республики Казахстан совместно с органами внутренних дел, здравоохранения и социального развития, а также с другими заинтересованными органами ведется работа по обеспечению равных прав всех детей, находящихся на территории страны, в особенности права на образование. Можно отметить, что соблюдение законодательства об образовании является одной из мер, способствующих предупреждению рисков детской преступности, сокращению криминогенной среды за счет детского контингента. Таким образом, в социальной адаптации детей мигрантов необходим системный подход. Требуется совершенствование правовой, нормативной базы, касающейся финансирования, поиск новых путей и способов взаимодействия школы с системой дополнительного образования и культуры, семьей, органами опеки и попечительства, внутренних дел и т.д. Эффективная организация доступа к образованию с учетом процесса адаптации этнических казахов будет способствовать интеграции оралман в культурное поле страны и развитию навыков межличностного общения. Другими словами, необходимо решение управленческого звена к выстраиванию системы отношений образовательного учреждения с другими структурами в целях своевременной социализации детей этниче- ских мигрантов, как одной из незащищенной категории населения.
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Жас ғалым. Ізденістер. Мәселелер. Зерттеулер» сериясы, №1(5), 2015 ж. 33
университеті, 2005. 3 Садовская Е.Ю. Миграция в Казахстане на рубеже XXI века: основные тенденции и перспективы. – Алматы, 2001 г. 4 Данные Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан. 5 Калашникова Н.П. Социальная модернизация: взаимодействие государства и общества в укреплении общественного согласия и национального единства / Сборник лекций и материалов семинара-тренинга «Государ- ственная этнополитика и регулирование этноконфессиональных отношений в Казахстане». – Астана, АГУ при Президенте РК, 2013, вып. 1 – 245 с. 6 О репатриации казахов. Журнал «Analytic», - Алматы, 2007, - №1. 7 Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 февраля 2012 года «Об утверждении размеров квоты приема при поступлении на учебу в организации образования, реализующие профессиональные образователь- ные учебные программы технического и профессионального, послесреднего и высшего образования». жүктеу/скачать 1,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|