«Вітчизняна наука: сучасний стан, актуальні проблеми та перспективи розвитку»



Pdf көрінісі
бет39/75
Дата13.02.2017
өлшемі5 Mb.
#4069
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   75

 
Література:
 
1. 
Гордійчук  Г.Б.Використання  “кейс”
-
методу  як  засобу  забезпечення  професійної  спрямованості 
викладання
 
загальноосвітніх предметів  у ПТНЗ / Г. Б. Гордійчук // Сучасні інформаційні технології 
та інноваційні методики навчання у підготовці фахівців: методологія, теорія, досвід, проблеми : зб. 
наук. пр. / редкол.: І. А. Зазюн (голова) та ін.. –
 
К.; Вінниця, 200
4. 

 
Вип. 4. –
 
С. 209
-215. 
2. 
Лузан  П.Г.  Методи  і  форми  організації  навчання  у  вищій  аграрній  школі:  Навчальний  посібник.  / 
П.Г.
 
Лузан –
 
К.: Аграрна освіта, 2003. –
 
229 с.
 
 
 
Анастасія Степаненко
 
(Миколаїв, Україна)
 
 
ІНФОРМАЦІЙНА КУЛЬТУРА ЯК ЯКІСНА ХАРАКТЕРИСТИКА ПРОФЕСІЙНОЇ ПІДГОТОВКИ 
СТУДЕНТІВ ПОЛІТЕХНІЧНИХ КОЛЕДЖІВ
 
 
Відомо,  що  швидке  зростання  комп'ютерних  технологій  обумовлює  потребу  у 
висококваліфікованих  фахівцях,  здатних  швидко  і  ефективно  реагувати  на  зміни  в  сучасному 
світовому  просторі.  Професіонали  в
 
області  інформаційних  технологій  зараз  зажадалися  скрізь:  у 
науці, економіці, освіті і інших областях в Україні та за її межами.
 
Інформаційні технології додають суспільству нову якість і впливають на його культуру. Поняття 
“культура” включає продуктивні знання людини, культуру праці і спілкування. Враховуючи стан ринку 
праці  і  перспективи  його  розвитку,  студенти,  що  володіють  інформаційною  культурою, 
характеризуються  наступними  якостями:  високий  рівень  розвитку  інтелекту,  здібність  до  інновацій, 
творчий  потенціал,  навики  стратегічного  мислення,  планування  і  управління,  компетентність  в 
споріднених  областях,  напрацьоване  комунікаційне  середовище,  уміння  шукати,  аналізувати  і 
обробляти інформацію, отримуючи нові знання, уміння швидко і ефективно приймати рішення.
 
Актуальною  проблемою  сучасної  професійної  освіти  у  політехнічних  коледжах  є  формування 
інформаційної  культури  студента.  Ця  проблема  пов’язана  з  різними  стратегічними  завданнями, 
такими, як професійна підготовка та оптимізація професійної творчості молоді.
 
У  межах  інформаційного  підходу  більшість  визначень  інформаційної  культури  має  на  увазі 
сукупність  знань,  умінь  і  навиків  пошуку,  відбору,  аналізу  інформації,  тобто  всього  того,  що 
включається до інформаційної діяльності, направленої на задоволення інформаційного підходу.
 
Інформаційну  культуру  у  професійній  підготовці  студентів  політехнічних  коледжів  можна 
розглядати,  як  вагому  складову  формування  всебічно  розвиненої  особистості,  при  цьому 
інформаційну  культуру  вважають  однією  із  граней  загальнолюдської
 
культури  або  інформаційною 
компонентою людської культури в цілому.
 
Формування  інформаційної  культури  у  студентів  політехнічних  коледжів  зумовлена 
необхідністю формування у них інформаційного суспільства високої культури пізнання, комунікативної 
культури,  здатності  і  прагнення  до  безперервної  самоосвіти  та  практичних  навичок  використання 
комп’ютерно
-
інформаційних  технологій  як  одних  з  основних  засобів  освітньої  та  професійної 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
193 
 
 
 
діяльності.  Ступінь  дослідження  проблеми  можна  охарактеризувати  так.  Початком  сучасного 
осмислення  проблеми  формування  інформаційної  культури  можна  вважати  праці  таких  всесвітньо 
відомих авторів, як Н.Вінер, Д.Белл, О.Тоффлер, Й.Масуда, К.Шеннон. Серед вітчизняних дослідників 
проблеми  слід  відзначити  В.М.Глушкова,  Н.Г.Джинчарадзе,  Е.В.Ільєнкова,  Ю.М.Канигіна,  В.Кізіму, 
А.І.Ракітова,  Є.П.Семенюка,  Ю.О.Шрейдера,  А.Д.Урсула.  Водночас  аналіз  стану  дослідження 
проблеми  дає  підстави  стверджувати,  що  розуміння  процесу  становлення  і  функціонування 
інформаційної  культури  студентів  політехнічних  коледжів  потребує  подальшого  розвитку  і  деяких 
теоретико
-
методологічних уточнень.
 
Якісною  характеристикою  інформатизації  суспільства  є  розв'язання  протиріччя  між 
безмежними можливостями суспільства щодо створення знань і обмеженими можливостями окремої 
особистості  щодо  їх  засвоєння.  В  процесі  вирішенні  цього  протиріччя  розширюються  можливості, 
здібності  та  навички  особистості,  зростають  інтелект  окремої  людини  і  соціальний  інтелект,  рівень 
загальної  та  інформаційної  культури.  Інформаційна  культура  особистості  органічно  пов'язана  з 
особливостями інтелектуального розвитку і загальної культури особи і суспільства.
 
Залежно  від  суб'єкта,  який  виступає  носієм  інформаційної  культури,  останню  можна 
розглядати на трьох рівнях:
 

 
інформаційна культура особистості;
 

 
інформаційна  культура  окремих  груп  співтовариства  (певного  соціуму,  нації,  вікової  або 
професійної групи і т.д.);
 

 
інформаційна культура суспільства в цілому.
 
У  сучасних  дослідженнях  інформаційної  культури  переважає  інформаційний  підхід,  оскільки 
дана проблематика прийшла в науку з інформаційної сфери.
 
Інформаційна  культура  виявляється  в  інформаційній  поведінці  людей 
[1]
.  Під  інформаційною 
поведінкою  ми  розуміємо  образ  дій,  сукупність  зусиль,  що  робляться  людиною  для  отримання
-
засвоєння та використання
-
створення нового знання, його передачі і розповсюдження у суспільстві.
 
Інформаційна  поведінка,  з  одного  боку,  відображає  активність  особистості  як  суб'єкта,  що 
пізнає, його уміння орієнтуватися в інформаційному просторі. З іншого боку, в інформаційній поведінці
 
виявляється ступінь доступності та комфортності використання сукупних інформаційних ресурсів.
 
Формування  адекватної  умовам  суспільства  і  потребам  загальної  та  професійної 
інформаційної  культури  є  одним  з  пріоритетних  завдань  політехнічних  коледжів,  які  повинні  бути 
зорієнтовані  на  розвиток  інтелекту  особи,  мати  випереджаючий  характер,  тобто  бути  націленими  на 
вирішення проблем майбутнього стану суспільства.
 
Оскільки  формування  і  переформування  навичок  інформаційної  діяльності  може  і  повинно 
відбуватися  упродовж  всього  життя  людини,  необхідна  цілісна  і  системна  методика  формування 
інформаційної  культури  особи.  В  ній  можуть  бути  виділені  три  основні  етапи  [3,  с.27].  Перший, 
підготовчий, етап пов'язаний з  формуванням  уявлень про спектр, зміст і  операційні  форми основних 
інформаційних процесів та базових навичок їх здійснення, насамперед через спілкування з родичами 
та  друзями,  використання  засобів  масової  інформації,  участь  у  мультиплеєрних  комп'ютерних  іграх, 
використання  світової  інформаційної  мережі  Інтернет,  тощо.  Другий  етап  інформаційної  освіти 
пов'язаний  з  отриманням  навичок  цілеспрямованого  та  ефективного  використання  всіх  основних 
варіантів  і  компонентів  інформаційних  технологій  у  навчальній  діяльності,  формуванням  потреби  і 
вмінь  здійснювати  їх  постійне  оновлення  і  вдосконалення  відповідно  до  темпів  розвитку  сучасного 
інформаційного суспільства. Третій етап передбачає формування
 
системної розвиненої інформаційної 
культури  особистості  як  професійного  спеціаліста  та  активного
 
представника  громадянського 
суспільства.
 
Однією  з  основних  характеристик  високого  рівня  інформаційної  культури  у  студентів 
політехнічних  коледжів  є  знання  про  інформаційне  середовище,  закони  її  функціонування,  уміння 
орієнтуватися і працювати з інформаційними потоками.
 
Інформаційна культура  у професійній підготовці студентів політехнічних коледжів виступає як 
інтегрована якісна характеристика особи. На перших порах вона є показником професійної культури, 
перш  за  все,  техніків
-
програмістів,  але  в  майбутньому  стане  визначальним  чинником  соціалізації 
кожної особи. Провідну роль  у  формуванні інформаційної культури грає система освіти, яка поряд  із 
засобами інформатизації позиціює ядром майбутнього суспільства.
 
Випускник  політехнічного  коледжу,  перш  за  все,  повинен  мати  певну  фундаментальну 
інформаційно
-
комп'ютерну  освіту,  що  дасть  йому  додаткову  мобільність,  можливість  швидше 
орієнтуватися і перебудовуватися в інформаційній складовій своєї професійної діяльності.
 
Професійне використання сучасних мережевих технологій і сучасних технічних засобів мають 
своє продовження в перспективах і тенденціях розвитку інформаційних технологій; сучасних засобах 
обчислювальної  техніки,  комунікацій  і  зв'язку;  архітектурі  багатомашинних  і  багатопроцесорних 
обчислювальних машин.
 
Одним  із  показників  рівня  інформаційної  культури  у  професійній  підготовці  студентів  вищих 
навчальних  закладів  І
-
ІІ  рівнів  акредитації  є  самостійно
-
пошуковий  етап  роботи,  що  забезпечує 
формування  у  студентів  умінь  самостійної  роботи  над  актуальними  проблемами  навчання  і 
виховання,  вмінь  застосовувати  теоретичні  знання  в  навчально
-
виховній  практиці,  вміння  творчо 
підходити  до  здійснення  самостійного  підходу  у  майбутній  професійній  діяльності.  Накопичуючи  у 
студентів  професійні  знання  та  виробляючи  вміння  й  навички,  викладачу  слід  озброювати  студентів 

194 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
раціональними  способами  їх  використання  за  різних  обставин  на  основі  творчого  осмислювання 
завдань майбутньої діяльності.
 
Таким  чином,  наявність  у  студентів  політехнічних  коледжів  інформаційної  культури  слід 
розглядати  як  шлях  універсалізації  їхніх  професійних  якостей,  який  сприяє  реальному  розумінню 
людиною самої себе та своєї ролі як фахівця.
 
 
Література:
 
1. 
Биков В.
 
Ю.
 
Інформаційна культура. Енциклопедія освіти / В.Ю.Биков. –К:.Юрінком Інтер, 2008 –
 
С. 
362. 
2. 
Биков В.
 
Ю.
 
Моделі організаційних систем
 
відкритої освіти: [монографія] / В.
 
Ю.
 
Биков. –
 
К.: Атака, 
2008. 

 
684 с.
 
3. 
Джинчарадзе  Н.Г.  Інформаційна  культура  особистості  /  Джинчарадзе  Н.Г.  –
 
К.:  Наукова  думка, 
1996. 

 
256 с.
 
 
 
Қуралай Сыдықова
 
(Тараз қаласы, Казахстан)
 
 
ЖОҒАРЫ МЕКТЕП СТУДЕНТТЕРІНІҢ АҚЫЛ
-
ОЙ БІЛІКТІЛІГІ МЕН ДАҒДЫЛАРЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ
 
 
Қазақстанның 2050 жылға дейiнгi даму стратегиясында бiлiм берудiң ұлттық моделiн жасауды 
қамтамасыз ету және оны халықаралық бiлiм беру кеңiстiгiнде интеграциялау мiндетi қойылған. 1999 
жылы қабылданған «Бiлiм туралы» заң осы саладағы қоғамдық қатынастарды реттеумен, осы аядағы 
мемлекеттiк  саясаттың  негiзгi  принциптерiн  белгiлеумен,  республика  азаматтарының  бiлiм  алуға 
конституциялық  құқын  қамтамасыз  етуде  ұстанған  бағытымен  ерекшеленедi.  Заң  талаптарынан 
туындайтын  мiндеттердi  жүзеге  асыру  мақсатында  Үкiмет  орта  бiлiм  беру  жүйесiн  ақпараттандыру, 
компьютерлендiру, жаңа оқулықтар әзiрлеу және оны енгiзу бағдарламалары бойынша жұмыс iстеуде.
 
Философияда  «қабiлеттердi»  тұлғаның  белгiлi  бiр  әрекеттi  орындауға  жағдай  жасайтын  және 
ерекшелiктерi  дей  келе,  олар  қоғамдық  тарихи  iс
-
әрекеттердiң  нәтижесiнде  қалыптасып,  әрi  қарай 
дамып  отыратынын  атап  көрсетедi.  қабiлеттер  –
 
бiлiм  алуға  қажеттi  адамның  психологиялық 
ерекшелiктерi» –
 
дейдi А.В.Петровский [1].
 
«Қабiлет  –
  i
с
-
әрекеттiң  белгiлi  бiр  түрiн  ойдағыдай,  нәтижелi  орындауда  көрiнетiн  адамның 
жеке қасиетi», –
 
деп жазады Т.Тәжiбаев [2].
 
«Қабiлеттер  –
 
адамның  iс
-
әрекетiнiң  белгiлi  бiр  түрiн  орындай  алу  мүмкiндiктерi  –
 
деген  де 
анықтама бар. Мүмкiндiк бiлiм де, дағды да емес. Ол адамның белгiлi бiр iстi орындауға даярлығы», –
 
деп қарастырады Қ.Алдамұратов [3].
 
Сыртқы  дүниенi  толық  тануға  түйсiк,  қабылдау,  елестер  жеткiлiксiз  болады.  Бiз  тiкелей  бiле 
алмайтын заттар мен құбылыстарды тек ойлау арқылы ғана бiлемiз. Түйсiк, қабылдау процестерiнде 
сыртқы  дүниенiң  заттары  мен  құбылыстары  жайлы  қарапайым  қорытындылар  жасалады.  Бiрақ 
қарапайым қорытындылар сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының iшкi құрылысын, оның қажеттi 
қатынастары  мен  байланыстарын  жөндi  ашып  бере  алмайды.  Адамның  ой
-
әрекетi,  әсiресе  түрлi 
мәселелердi бiр
-
бiрiне жанастыра отырып шешуде өте жақсы көрiнедi.
 
Ойлау
 
дегенiмiз  –
 
сыртқы  дүние  заттары  мен  құбылыстарының  миымызда  жалпылай  және 
жанама түрде сөз арқылы бейнеленуi.
 
Ойлау  қабылдау,  елестермен  тығыз  байланысты.  Түйсiк  пен  қабылдау  танымның  бiрiншi 
баспалдағы  болғандықтан,  олардан  тыс  ешбiр  ойлау  болмайды.  Ойлау  сезiм  мүшелерi  арқылы 
алынған мәлiметтердi өңдейдi. Ойлау сезiмдiк мағлұматтардың негiзiнде ғана мүмкiн болатын нәрсе. 
Елестерде  жалпылағыш  элементтер  мол  болғанымен,  оның  таным  мүмкiндiгi  ойлаудан  әлдеқайда 
төмен. Ойлаудың қамтитын шеңберi –
 
өте кең.
 
Адамның  ойы  әрқашанда  сөз  арқылы  бiлдiредi.  Бiреу  екiншi  бiреуге  пiкiрiн  бiлдiргенде  өзiн 
естiсiн  деп  дұрыстап  сөйлейдi.  Ой  толық  сөз  күйiнде  бiлдiрiлгенде  ғана  айқындалып,  дәйектелiнiп, 
дәлелдене түседi. Ойлау мен сөйлеу бiрдей нәрсе деп, бұлардың арасына теңдiк белгiсiн қою дұрыс 
емес.
 
Ой
 

 
сыртқы  дүниенi  бейнелеудiң  ең  жоғары  формасы,  сөз  –
 
ойды  басқа  адамға  жеткiзетiн 
құрал. Ойдың сөз арқылы бейнеленуi
 
арқасында адам өзiнен бұрынғы ұрпақтар жинаған тәжiрибе мен 
бiлiмдi сақтап қала алды, ойды өмiрдi онан әрi жақсарту мақсаттарына пайдаланады.
 
Бала тiлi шықпай тұрған кезде де ойлай алады. Нәресте айналасындағы дүниенi бiрiншi сигнал 
жүйесiнiң қызметi арқылы үлкендермен қарым
-
қатынасқа түскенде ғана оның ойлау шеңберi кеңейетiн 
болады.
 
Сөз  бен  ойдың  бiрлестiгi  алғашқы  адамдардың  психикасында  да  үлкен  орын  алған.  Сөз  бен 
ойлаудың  арқасында  ғана  олар  бiрiнiң  бiлмегенiн  екiншiсi  бiлiп,  ақыл
-
ойын  молайта  түскен.  Тiл  мен 
ойдың  бiр
-
бiрiмен  тығыз  байланыста  болатындығын  халық  ерте  кездiң  өзiнде
-
ақ  байқаған.  Мәселен, 
халқымыздың  «Iшiмдегiнiң  бәрi  тiлiмде,  тiлiмдегiнiң  бәрi  түсiмде»  деген  мақалы  адамның  басындағы 
ойы тiлiнен көрiнетiндiгiн, ал тiлдiң өзi адам психологиясын байқататын тамаша құрал екендiгiн жақсы 
көрсетедi.Сөйлеумен  тығыз  байланысты  жүрiп  отыратын  ойлау  процесi  тек  адам  баласының 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
195 
 
 
 
психикасына  ғана  тән  процесс  болып  табылады.  Кейбiр  психологтардың  (Л.Леви
-
Брюль  т.б.) 
айтатынындай  мәдени  дамудан  артта  қалған  халықтардың  ойлауы  төмен,  логикасы  шорқақ  дейтiн 
теориялар ғылыми жағынан дәйексiз болып есептелiнедi. Адам ойлауының эволюциялық даму жолы 
өте  ұзақ.  Ойлаудың  iшкi  мазмұны  қоғам  дамуымен  бiрге  өзгерiп  отырады.  қоғам  iлгерi  дамып,  оның 
ғылымы мен техникасы өскен сайын жаңа ұғымдар пайда болып қалыптасады. Бұрынғылары ескiрiп, 
қатардан шығады. Мәселен, бұрын атом бөлiнбейдi деген ұғым болса, қазiргi ғылым атом ядроларын 
сансыз бөлiктерге бөлiп отыр [4].
 
Адам  сыртқы  дүние  құбылыстарының  сырын  көбiрек  бiлген  сайын  оның  ойлауы  да  жетiле 
түседi,  қазiр  ойлаудың  практикалық  әрекетпен  байланысқан  сан
-
салалы  түрлерi  пайда  болды.  Адам 
өз  ойлауының  ақиқаттығын,  яғни  шындығы  мен  құдiреттiлiгiн,  өмiрге  жарасымдылығын  практика 
жүзiнде  дәлелдеуге  тиiс.  Ой  амалдары  мен  логикалық  операциялар;  оларды  орындаудың  белгiлi 
ережелерi  мен  жүйесiнiң  пайда  болуы  –
 
адам  ойлауының  зор  табысқа  жетуiнiң,  тарихи  дамуының 
нәтижесi.  Ойлау  заңдылықтары  мен  ережелерi  сансыз  қайталаудың  және  тәжiрибеде  тексерiлудiң 
нәтижесiнде адам санасында
 
бекiп, зор шындыққа айналды.
 
Ойлау  адамның  сыртқы  дүниемен  қарым
-
қатынас  жасау  процесiнде  туындап  отырады.  Адам 
ойлауының  мазмұнын  билейтiн  –
 
объективтiк  шындық.  Адамға  алдына  мақсат  қойып,  оны  шешуге 
ұмтылдыратын –
 
оның қасиеттерi.
 
Ойлау
 

 
өзiндiк  iшкi  қарама
-
қарсы  қайшылықтарға  толы  процесс.  Бұл  оның  дамуының  және 
iске  асуының  қозғаушы  күштерi  болып  табылады.  Ойлаудың  пайда  болуында  жаңа,  белгiсiз 
нәрселерге  зер  салып,  қызығудың  да  маңызы  зор.  Әлде  де  белгiсiз,  түсiнiксiз  нәрсенi  бiлуге  деген 
ынтазарлық,
 
түрлi  сұрақтарға  жауап  iздеп,  ой
-
әрекеттерiмен  шұғылдануға  адамды  итермелейдi. 
Ойлау
 

 
сұраққа  жауап  қайтарудан,  мәселенi  шешуден,  оның  мән
-
мағынасына  түсiне  бiлуден  жақсы 
байқалады.
 
Адамның дүниетану процесi нақты қарапайым пайымдаудан бiрте
-
бiрте дерексiз ойлауға көшiп 
отырады.  Адам  тек  түйсiкпен,  қабылдау  арқылы  дүниенi  толық  тани  алмайды.  өйткенi  мұндайда 
заттар мен болмыстардың нақты мазмұнынан аспай олардың бiр
-
бiрiмен қатынастарын, байланысын 
бiле  алмайтын  болады.  Ол  үшiн  адам  нақты  қабылдаудан  дерексiз  ойға  көшу  керек.  Адамның  (нақ) 
ойы  ақиқаттықты  тануға  болмыстың  өзара  байланыстарын,  қарым
-
қатынастарын  ашуға  бағытталған. 
Ой  нақты  нәрселерден  дерексiз  нәрселерге  көшкенмен,  егер  ол  ой  дұрыс  болса,  ақиқаттан 
қашықтамайды, қайта оған жақындайды. Ойлау
 
процесiнде адам айналасындағы дүниенi дұрысырақ, 
толығырақ, тереңiрек танып, жан
-
жақты сәулелендiредi.
 
Дүниедегi заттар мен құбылыстар еш уақытта жеке
-
дара ұшырамайды, олар бiр
-
бiрiмен тығыз 
қарым
-
қатынаста,  байланыста  болып  отырады,  бiрақ  осы  байланыс,  қарым
-
қатынастың  барлығы 
бiрдей  әр  уақытта  адам  санасында  сәулелене  бермейдi.  Егер  адамның  қабылдауы  дүниедегi  жеке
-
жеке  нақты  заттарды  ғана  қабылдайтын  болса,  ойлауда  кiсi  олардың  арасындағы  қатынас, 
байланыстарды  танып
-
бiлуi  керек.  Сөйтiп,  ойлау  деп  ақиқат  дүниенi  өзара  барлық  байланыс, 
қатынастарымен сәулелендiретiн психикалық процестi айтады. Ойлау бiткеннiң барлығы дұрыс бола 
бермейдi, кейде адамның ойы айналасындағы дүниенi сәулелендiруде қателесiп отырады. Ақиқаттық 
дүниенi  объективтiк  түрде  дұрыс  сәулелендiретiн  ой  ғана  дұрыс  болып  шығады.  Ондай  ойды 
диалектикалық  ой  деп  атайды.  Диалектикалық  ой  –
 
ойлаудың  ең  жоғарғы  формасы.  Адам  ойының 
қандай  категориясын,  қандай  операциясын  алсақ  та,  түбiрiнде  олар  объективтiк  дүниемен 
байланысып отырады, не болмаса сол дүниенi қайта құруға, өңдеуге жұмсалады.
 
Диалектикалық  ой  дүниедегi  заттарды,  құбылыстарды  жеке
-
жеке  алмай,  оларды  барлық 
байланыстармен  жан
-
жақтан,  жалпылап  танып  отырады.  Диалектикалық  ой  дүниедегi  заттарды, 
болмыстарды  бiр  орында  тұратын  деп  санамайды,  дүниедегi  құбылыстарды  дамуы  мен  өздiгiнен 
болатын  қимылдармен  бiрге  алып  қарайды.  Дүниедегi  даму  бiр  қалыпта,  бiркелкi  жайбарақат 
эволюциялық жолмен ғана дамып отырмайды, даму жолында бiртұтас заттың да iшкi күресi болады. 
Дамуда  сандық  белгiлерi  жиналып,  бара
-
бара  жаңа  сапаларға  көшедi,  ескi  жойылады,  оның  орнына 
жаңа  сапалар  пайда  болады.  Диалектикалық  ой  дамудың  осындай  ерекшелiктерiн  сәулелендiрiп 
отырады. Диалектикалық ой жай дүниенi өзгертуге, қайта жасауға әрекет етiп отырады. Мiне, осылар 
болғанда ғана, ой диалектикалық ой болып табылады.
 
Ойдың  бұл  екi  түрi  де  бiр
-
бiрiмен  тығыз  байланысты,  әр  уақытта  бiрлiкте  жүрiп  отырады. 
Адамның  ой
-
әрекетiн  қимылдан  ажыратып  алуға  болмайды.  Теория  мен  тәжiрибенi  бiр
-
бiрiнен 
ажыратпайтынымыз  секiлдi  ой  мен  қимыл
-
қозғалысты  да  бiрлiкте  қарастырамыз.  Ойлау  дүниенi 
өзгертуге,  соның  қыры  мен  сырын  ашуға  бағытталады.  Адамның  ойы  әр  уақытта  қимылмен 
байланысты болады. Оймен байланыспаған жан қуаттары да дәрменсiз. Мәселен, қиялға, қимылға еш 
уақытта  олар  пәрмендi  әрекет  болып  саналмайды.  Егер  қимыл  ойсыз  әрекет  етсе,  онда  ол  соқыр 
сезiм деңгейiнде жай дағдылану көлемiнде қалып қояды.
 
Әрекеттiң сана тезiнен өтуi, оймен байланысты болуы, теориялық ойға көшудiң табалдырығы 
болып  саналады.  Себебi,  нақты
-
көрнектi  ой  мен  дерексiз
-
теориялық  ой  ылғи  да  бiрлiкте  болады. 
Әрине, көрнектi әрекеттi ой мен абстрактiлi теориялық ой арасында айырмашылық бар. Егер көрнектi 
әрекеттi ой тәжiрибемен тiкелей байланысатын болса, дерексiз
-
теориялық ой iс
-
тәжiрибемен тiкелей 
байланысып отырмайды.
 
Дерексiз теориялық ойдың тәжiрибеленген байланысы жанамалы болады. Көрнектi әрекеттi ой 
әр  кез  әрекетпен  қосарлана  жүредi.  Дәл  қазiргi  кезде  қабылданатын  затпен  байланысып,  әрекет 
арқылы солардың бiрiмен
-
бiрiнiң қатынасын, байланысын ашып отырады. Дәл қазiр қабылданбайтын, 

196 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
әрекетке  енбейтiн  тәжiрибе  бұл  ойға  қатысып,  онымен  байланысып  отырмайды.  Нақты
-
көрнектi 
заттардың  жанама  қатынастарын  аша  алмайды,  өйткенi,  нақты  тәжiрибенiң  төңiрегiнен  алысқа 
ұзамайды.  Ал  дерексiз  теориялық  ой,  керiсiнше,  заттардың  бiрiмен
-
бiрiнiң  қатынас
-
байланыстарын 
ала  алады,  жанама,  жалпы  қорытындылар  жасайды.  Абстрактiлi  ой  жалпылап,  ұғымдар  арқылы 
белгiлеп отырады. Көрнектi әрекеттi ой қозғалысқа негiзделсе, қимыл арқылы ойласа, теориялық адам 
сөз арқылы оның мағына
-
мазмұнының көмегiмен шындықты ашуға тырысады.
 
Нақты
-
бейнелi  ой.  Адам  заттың  бейнесiн  ғана  емес,  оның  қимыл
-
қозғалыстары  туралы 
ойлайды. Мысалы, адам мылтықтың құрылысы қандай, оны қандай бөлшектерге бөлуге болады десе, 
мұндайда  оның  ойы  көрнектi,  бейнелi  ой  болып  табылады.  Ал  мылтықты  қолына  ұстап,  оны  түрлi 
бөлшектерге бөлiп, әрекет етсе, ол көрнектi әрекет –
 
ойы болып табылады.
 
Абстрактiлi
-
теориялық ойдың мұндай түрiнiң төмендегiдей  өзгешелiктерi болады: Абстрактiлi
-
теориялық  ой,  әр  уақытта  дерексiз  жалпылама  ой  түйiндерiмен  қатарласып  отырады.  Абстрактiлi 
ойлауда сезiм мүшелерiнен мағлұмат алудан гөрi сөз арқылы ойлауға ерекше көңiл бөлiнедi.
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   75




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет