Жартылай банктік резервтеу. Cu=1000$ қолма-қол ақша банкке түсті. Ол депозитке айналды. Депозиттен банк резервтеріне және несиеге ақша бөлінеді. Несиенің нәтижесінен ақша массасы өзгерді.
Мысалы: Бірінші банк: Актив Re-200; Пассив D-1000; несие-800
Екінші банк: Актив Re-160; Пассив D-800; несие-640
Үшінші банк: Актив Re-128; Пассив D-640; несие-512
rr-депозиттерді резервтеу нормасы. Резервке айналатын салымдардың үлесі 20% демек резервке – 200$; ал несиеге 800$ беріледі. Бұл жерде бірінші банк ақша ұсынысын 800$ көбейтеді. Сонда салымшының шотында 1000$ және несиедегі 800$ бар.
Енді қарыз алушы 800$ басқа банкке салады, екінші банк оның 20%(160$) резервке салады да, 640$ несиеге береді. Келесі үшінші банкте осындай операциялар жүргізеді.
Осылайша әр бір жаңа салым мен жаңа несие ақша массасын өзгертеді.
1 банк несиеге=(1-rr)х1000
2 банк несиеге=(1-rr)2х1000
3 банк несиеге=(1-rr)3х1000
М= ,
яғни резервке әрбір доллар 1/rr долларға тең жаңа ақша шығарылады.
Ақша ұсынысының моделіне 3 экзогенді айнымалы кіреді;
1)Ақша базасы. MB=Cu+Re
2)Депозиттерді резервтеу нормасы, яғни rr
3)Ақшаны депозиттеу коэффицентті. Яғни қолма-қол депозитке айналдыру.
Ақша ұсынысын анықтайық:
Ақша ұсынысын төмендегі екі формула арқылы табуға болады:
; ; .
Осы теңдеулер ақша ұсынысының үш экзогендік айнымалысының функциясы болып табылатындығын және оның ақша базасына пропорционалдығын көрсетеді. Пропорционалдық коэффициентін m деп белгілеп оны ақша мультипликаторы деп атайық.
Ақша мультипликаторы деп ақша массасы мен ақша базасының сипатынын коэффицентті және ақша мультипликаторы әрдайым 1-ден үлкен болады. (яғни m>1)
M=m*MB