ҔЮеЮҕ әвгЯжгпіліҗ пЮржты Н. Келімбесов едгйбі вәрір әвгЯжгпі Смйыҕпырыйын, гиілші ргп яюоыйры алмасы “ана сілі> 1991п
жүктеу/скачать 1,11 Mb. Pdf көрінісі
|
Ezhelgi dauir adebieti Kelimbetov (1)
| 82
IX. “БгбійҰйы БҰл жъЯда оғъздаЯ ҲздеЯінің жаңа Әкргл дҲлілвгбі ҕонъръ — ҕазіЯгі ӘзеЯбайжан сеЯЯи- жъЯъ соЯиьръна кҲчіп келгеннен кейінгі оҕиғалаЯ баьндаладъ. Демек, соғъзънчъ жъЯ кейініЯек ҲміЯге келген. МҰнда ӘзеЯбайжан жеЯіндегі наҕсъ жеЯ- рт ассаЯъ, оғъздаЯдъң кене саЯифсан белгілі жатлаЯъ, кейбіЯ чежіЯелеЯде жазълъп ҕалған чънайъ оҕиғалаЯ жҲнінде айсъладъ. ОғъздаЯ мҰнда кҲчіп келген роң ГЯтзиь мен АЯмениьнъң кҲпсеген ҲлкелеЯін жатлап алғанъ саЯифсан мәлім. Бағънъчсъ ҲлкелеЯ оғъз фанъна кҲп ралъҕ сҲлеп осъЯған. ГЯтзиндеЯ мен оғъздааЯ аЯаръндағъ чекаЯанъ оғъз бексеЯі күн-сүні күзесіп сҰЯған. ұйскені гЯтзин, гЯек және абфаз жанръздаЯъ оғъздаЯдъң ічіне кіЯіп алъп, чабтъл жаратға ҕолайлъ рәссі Ұдайъ Ҳз елдеЯінің пасчаръна фабаЯлап осъЯған. ЦекаЯада салай Яес ҕандъ ҕаҕсъғърсаЯ болған. Міне, “Бегілүлъ ӘмЯен жҲніндегі жъЯда” оръндай саЯифи оҕиғалаЯдъң елері баЯ. БҰл жъЯдъң рбжесі барҕалаЯға ҕаЯағанда Ҳсе ҕаЯапайъм. МҰнда чъсъЯман оҕиғалаЯ жоҕ. ЖъЯдъң ҕърҕача мазмҰнън айса кесейік. БаьндъЯ фан ГЯтзиьдан кҲп ралъҕ жинап аладъ. Ронъң ҕҰЯмесіне баЯча бексеЯін чаҕъЯъп, үлкен сой жарайдъ. БіЯаҕ фан сүнеЯіп осъЯ. ұйскені бексеЯдін, ечҕайръръ чекаЯанъ күзест ҕъзмесіне баЯғъръ келмейді. Сіпсі жиналған ралъҕсъң үчсен біЯін беЯем дере де баЯмайдъ. АҕъЯъ ҔоЯҕъс аса Бегіл деген бексі че-каЯа күзестге кҲндіЯеді. ҔоЯҕъс асанъң Ҳзі бексің беліне ҕълъч аръп, ҕолъна чоҕпаЯ Ұрсасадъ. РҲйсіп, Бегіл бексі БаЯдъ және Гьнджъ маңъндағъ оғъз елінің чекаЯарън күзестге ассандъЯъп жібеЯеді. Жат жағъ алъп Бегілден ҕассъ ҕоЯҕадъ. Рондъҕсан Бегіл сҰЯғанда чекаЯа, ел ічі бейбіс боладъ. БіЯ күні фан Бегілді раЯайъна чаҕъЯъп, оған ръй-риьпас кҲЯреседі, ҕъмбас саЯстлаЯ беЯеді. АҕъндаЯ Бегілге аЯнап Ҳлең чъғаЯадъ. БіЯ аҕън “Бегілдің күчі Ҳзінде емер, онъң рәйгүлік асънда” деп жъЯлайдъ. Бегіл бҰған ъза-ланъп, фаннъң саЯстлаЯън Ҳзіне ҕайсаЯъп беЯеді де, раЯайдан Ҳкпелеп чъғъп кеседі. Әйеліне келіп: “Бүйсіп ҕоЯланғанча жүЯ, біз гЯтзиндеЯ жағъна Ҳсіп кесейік” дейді. Әйелі:“Ачт — дҰчпан, оған сізгін беЯме, одан гҲЯі аңға чъғъп, кҲңіл кҲсеЯіп ҕайс”— деп кеңер беЯеді. Ол аң атлап жүЯіп аьғън ръндъЯъп аладъ. МҰнъ 83 ерсіген жат деЯет чекаЯадан Ҳсіп, оғъй еліне чабтъл жарайдъ. Енді оғъз елін жатдан ҕоЯғатға БегілҰлъ ӘмЯен чъғадъ. Әкері оған: БаьндъЯ фанға баЯъп, әркеЯ рҰЯа — дейді. БіЯаҕ сәкаббаЯ ӘмЯен фан алдънда бар игірі келмейді. Азғансай нҲкеЯімен майданға ассанадъ. Жекпе-жексе гЯтзин басъЯън жеңеді. ӘмЯен ҕачҕан жатдъ ҕтъп, ол жаҕсан кҲп олжамен оЯаладъ. Фан жар басъЯға зоЯ ҕҰЯмес- ҕочамес кҲЯреседі. ӘмЯен басъЯдъ фан енді сҲЯдегі ең ҕҰЯмессі оЯънға — ҔазанҰлъ ОЯаздъң ҕаръна осъЯғъзадъ. БіЯ ҕъзъғъ — ӘмЯен ҕаЯръ жаҕсъң ҕалъң ҕолън үЯейлендіЯіп, ъдъЯасъп жібеЯт үчін ҕтлъҕ жарайдъ: Ҕарънда жоҕ оғъз басъЯлаЯънъң асън айсъп, жатдъң зәЯерін аладъ. ӘмЯен айсадъ: — Ей, дінріз, менің ҕорънъмда кімдеЯ баЯън білерің бе?! Міне, жанъмда бүкіл елдің беделі — РалаЯ Ҕазан сҰЯ. Ҕарънда інірі еЯ ҔаЯа-КҲне баЯ. Жеңілт дегенді білмейсін ДүзенҰлъ ЕЯбен басъЯ келді. Алъп Рүрсем де менің ҕаръмда. Анат аҕбоз асҕа мініп келген — Бамръ-БейЯек ҕой! Бегіл маған асън беЯді, алмар ҕълъчън реніп сапръЯдъ, Ҳзінің үч жүз жігісін роңъма еЯссі. Кәне, мъҕсъ болраң, күч рънаръп кҲЯейік!—дейді. “БегілҰлъ ӘмЯен жҲніндегі жъЯда” ел ҕоЯғайсън жігіс сек ҕаЯа күчсің иері ғана емер, ронъмен біЯге аҕълдъ, айлалъ, жатън аҕъл-айламен де алъп жъғасън болтъ кеЯек деген пікіЯ жасъЯ. Рондай-аҕ бҰл жъЯда еЯлі-зайъпсъ адамдаЯдъң аЯаръндағъ чънайъ, кіЯчікріз, адал ҕаЯъм-ҕасънарҕа еЯекче кҲңіл бҲлінген. Бегіл Ҳз әйелін чън жүЯегімен ҕҰЯмес сҰсадъ, онъң ҕар-ҕабағъна ҕаЯайдъ, әЯбіЯ Ҳсінічін мүлсікріз оЯъндатға съЯърадъ. Бегіл сіпсі фаннъң рҲзін де съңдағъръ келмей, ҕаһаЯъна мініп үйіне келгенде әйелінің рҲзіне ҕҰлаҕ арадъ. Онъмен ачълъп ръЯларадъ. Ал, мҰрълман дәрсүЯі бойънча, әйелдің рҲзін съңдат, онъмен кеңерт — еЯ адам үчін Ҳліммен сең Ұьс раналған. Мәрелеге оръ сҰЯғъдан ҕаЯараҕ, жъЯда әйелді кемрісесін діни кҲзҕаЯарсаЯға ҕаЯръ мосив баЯ. БҰл жъЯда ғана емер, жалпъ “ҔоЯҕъс аса кісабънда” әйелдеЯді кемрі-стдің нъчан- белгірі де жоҕ. МҰнъң Ҳзі ирлам діні саЯағанға дейін оғъз-ҕъпчаҕ сайпалаЯъныш әйелдеЯді зоЯ ҕҰЯмес сҰсҕаныч аңғаЯсадъ. Стған елдің чекаЯарън күзест — ҕачанда ҕариессі ір раналған. Рол кене заманнъң Ҳзінде каһаЯман-чека- 84 ЯачълаЯ (олаЯдъ оғъздаЯ “акЯис” деп асаған) жҲнінде фалъҕ салай-салай ғажайъп дарсандаЯ чъғаЯған 1 . РолаЯдън біЯі оръ “БегілҰлъ ӘмЯен женіндегі дыр” Ямйын сабъладъ. жүктеу/скачать 1,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|