144
Дандай ЫСКАКРЛЬ
Халык эдебиетшщ кернеки ескертюштер! ««Кобыланды батыр»319, «Е дке»320, «Кор-
кыт»321 т.б. туралы зерттеу макалалары кершдь М.Габдуллин кептеген тарихи, эдеби ма
териалдарды пайдалана отырып, Кобыланды жыры туралы (Марабай варианты)
e p ic r i
ой-
лар айта бшген. Б.Кенжебаев Кобыланды жырынын тарихи Heri3i туралы
niKip
козгаган. Ол
Кобыланды XIV гасырдыц аягы V гасырдыц басында Токтамыс пен Едкенщ тусында eMip
сурген батыр деген
n k ip fli
колдайды.
Б.Кенжебаев казактьщ эдеби мураларын игеруде айрыкша ецбек cinipreH кайраткерлер-
дщ 6ipi. Галымнын бул саладагы кызмеп 30-шы жылдары айкын кезге тусед!. Б.КенжебаеЕ
халык эдебиетшщ rypjii мэселелерше, шыгармаларына, еткендеп акындардьщ творчествосы
хакына арнап жазган кептеген макалалары осы кезде кершдк
Б.Кенжебаевтыц Коркыт жэне Е д к е батыр туралы жазган макалаларыныц гылыми
сипаты айкын. Зерттеунп мынадай фактшерд1 келт1ред1. Туркменде К°ркыттыц 12-13, ту-
р1ктерде 400 шамалы турлер1 бар. «Едке» жырынын Мелиоранский 15 нускасын керсетсе,
автор каз1р оньщ 16 туршщ белгш болып отыгандыгын айткан. Коркыт эцпмелер1 барлы*
турю тектес халыктарга ортак. К°ркыт тарихта болмаган. Ацыздьщ «идеясы ете терец», ол
о л п а келмеу туралы барлык адам баласына б1рдей ой-армандардьщ непзщде барып тугак
деген сиякты салауатты тужырымдар бивдредь «Едкеш ц» турл1 нускаларын салыстыра
отырып, жырдыц тууы туралы ол эуелде Е д ке мен Токтамыс жэне солардыц балалары
Нуралы мен Кадырберд1, осылардыц согыстары туралы шыгарылган белек-белек елец,
поэма болу керек те, 6epi келе солардан курастырылган, тек тугел, толык курастырылыг
жетпеген ертек, жыр болу керек» дейдк
К-Жумалиев «Едке» жырыныц пайда болуы туралы Б.Кенжебаевтыц n k i p k куаттайды,
Ол жырдагы Е дке образына, жырдыц тш н е, керкем дк жактарына едэу1р барыцкыраган,
«Едке» жырыныц ауыз эдебиетшде алатын орнын аньщтауга тырыскан. Казак эдебиетшн
улкен 6uiripi, академик Э.Маргулан эпостьщ жырларды зертгеуге арналган б1рнеше мацызды
макалалар жазды. Ол 9cipece батырлар жырыныц туу непздерш тарецдеп карастырды. «Ха
лык жырын тугызган мотивтер»322 деген макаласында батырлар жырын, «сулу ертегшер
тугызуда» рел аткаратын хальщтык сарындардыц сепз турш санамалап керсеткен. Олардын
бастылары: б ей бш ш лк турмысты суйш, бакташыльщ ем1рде масайрап кунелту; ол уннк
журт корганы болатын ерд1 сую; журтка акылшы болатын карияларды сую; алып ер туатык
ананы кад1рлеу; т.б. Э.Маргулан казак эпостарыныц тууын зерттеген тагы б1рнеше мака-
лаларында «б1здеп геройльщ жырдыц шьнуы уйсш-кацлы заманынан басталады» деген ni-
Достарыңызбен бөлісу: 
