Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
Ka3ipri казак тш н е енпзуте карсы багытталган Tepic
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Ka3ipri
казак тш н е енпзуте карсы багытталган Tepic кезкарас- та болып келдЬ> деп керсетиш. «Институттыц жумыстарында жэне езшщ шыгармаларында унем! буржуазияльщ-ултшылдык идеологияны етюзш отырганы ушш, институтка элеуметпк, саяси жагынан жат адамдарды алганы ym iH » КК(б)П Орталык Комитет! Тш жэне эдебиет институтынын директоры Е.Исмаиловты кызмет!нен алуга карар шыгарды. Сонымен 6ipre республиканыц барлык басылымдарына «Tin жэне эдебиет институтыныц жумысында бол ган кателер мен бурмалаушылыктар жайында сын макалалар жариялауды мшдет erri. Кеп узамай-ак Алматы каласыныц гылым, эдебиет жэне керкеменер кызметкерлершщ жиылысы етп. Онда Казакстан Компартиясы Орталык Комитетшщ 6ipunui хатшысы Ж.Шаях- метов баяндама жасап, сезш непзшен жогарыда аталган партия каулысында кетершген мэ селелер тещрепнде ерб!тт1. Баяндамашы Казак ССР Гьшым Академиясы Tin жэне эдебиет институты ез жумысында «саяси ерескел кателер icrefli, бурмалаушылыктарга жол бердЬ> деген н еп зп niKipiH нактылай тусп. «Э.Мэметованыц «Казак билершщ ш еш ендк сездерЬ) деген диссертациясында революциядан бурынгы акындардьщ ауызею шыгармаларыныц элеуметпк мэш мулде ашылмаган, олардыц б1рсыпырасы хандар мен бектердщ мудделер!н кездегеш керсетшмеген. Осыньщ салдарынан казак тарихындагы эйгш ipi феодалдар, байлар, билер - калыц букараны кан каксаткан Кецг!рбай, Караменде, Шорман жэне баскалары ха лык даналары, казак халкыныц, билерд!, аксакалдар мен бэйб1шелерд1 дэр!птеуд!ц не кажет! бар? («Эдебиет жэне искусство», 1947, №3, 4-5 беттер). КК(б)П Орталык Комитепнде Тш жэне эдебиет инстиутутыныц жумысын Караганда, Е.Исмайылов Э.Мэметованыц диссер- тациясына байланысты «жумыс байлардыц жайын аныктауга арналмаган», «мэселе эдеби тургыда койылды» деп ту сш к бергенш «Смайылов жолдаска байлардыц жайы эл1 кунге анык емес», ягни, саяси жагынан сауатсыз деп, багалаган. Баяндамашы каулыда аты аталган Б.Кенжебаевтыц «С.Торайгыровтыц акындыгы ту ралы» диссертациясын да сынайды. Бейсекецн!ц «Халкымыз тап репмен уйымдасып ул- гермеген! былай турсын, тапка айкын ж1ктелш те жеткен жок едт Сондыктан да б!здщ ол кездеп эдебиет!м!зде таптык багыт, таптык кезкарас кунпрт жатады. Б!зде айкын таза тап акыны, тап жазушысы жок деуге болады» деген тужырымын «Мундай Tepic эдгс еткен заман- ды, хандарды, байларды, билерд! дэрштеуге, казак ауылынын бурынгы феодалдык-рушыл дык калпын кексеуге экелш сокты» - деп, айыптайды. 220 Дандай ЫСК4К¥ЛЫ Е.Исмайылов пен Х.Жумалиевтщ 9-шы класка арналган «Казак эдебиеп» окулыгы зиян ды, оларда XIX-XX гасырларда жасаган керггартпа акындар Kipin кеткен, «олардыц шы- гармаларындагы феодалдык-реакциялык, буржуазиялык-ултшылдьщ сарындар ашып кер- сетшмеген» (сонда) деп, багаланды. Ocipece Мураттыц, Дулаттыц, Шортанбайдыц, Шэцге- рейдщ, Омар Караштыц шыгармаларыныц есю ш ш дк жактарына кеб^рек шуйшедь Инсти- тутгыц гылыми жумыстарында тарихи мэселелерге эуестенш, Ka3ipri заманныц такырып- тарын елеусьз калдыргандыгын, озык орыс м эдениеттщ , орыс эдебиетшщ орасан купгп эсер тиг1зген1н керсетерлк 6ipfle-6ip курдел! монография шыгармаганын баса ескертп. Инстиутуттыц гылыми зерттеулер1ндеп осындай «кемшшктерге» академияныц басшылары К-Сэтбаев, 1.Кецесбаев, Н.Сауранбаев, М.Эуезов жолдастарды да айыпты санап, кателктер- ден корытынды шыгаруга шакырды. Сейтш республика басшылыгындагы 6ipiHnii адам казак зиялыларын ултшылдыкпен сынаган басты айыптаушысына айналды. 1947 жылдыц 7-nii казаны куш Казакстан Компартиясы Орталык Комитетшщ бюросы Казак ССР Гылым Академиясы Тш жэне эдебиет институтыныц бурынгы директоры Е.Ис- майьшов туралы мэселе карал, «институттыц жумысында жэне ез ецбектершде буржуазия- шыл-ултшылдык идеологияны удайы журпзш келгендпт, институтка элеуметтк жэне саяси жагынан жат адамдарды кабылдап, каптатып ж1бергеш ушш Казак ССР Fылым академиясы Тш жэне эдебиет институтыныц бурынгы директоры Е.Исмаилов партия катарынан шы- гарылсын» - деген каулы кабылдады. Тшеп каулы кабылданып, нактылы нуекаулар бершген соц ше-шала ултшылдар мен байшылдарды, кемшшктерд1 1здеу науканы басталды да кетп. Партия каулысын орындау барысында н еп зп куш Гылым Академиясыныц «ултшыл» галымдарына карсы багытталды. К¥Рамында F.MycipenoB, С.Телешев, Э.Сатыбалдиев, Д.Эбшев бар тшшшер бригадасы «Социалистк Казакстан» газелнде «Тш-эдебиет институтыныц жумысты кайта к¥ра алмау ce6e6i неден?» атты келемд1 макала жазып, институт галымдарыныц казак эдебиетшщ тарихы, т ш мэселелер1 бойынша жасаган зерттеу жумыстарынан ш ш аларлык ештеце таппады («Социалиспк Казакстан», 26.05.1948). Казак жэне шыгыс эдеби байланыстарынан кызыкты зерттеулер журпзш келе жаткан ЭДоцыратбаев «шыгыстыц шылауындагы эде- биетнп» («Социалистк Казакстан», 5.10.1947) атанды. Ол кездеп ту сш к бойынша, шыгыс кертартпалыктыц, есиш щ дктщ магынасында угынылатын. Б.Степанов «Об идеологических ошибках работников общественных наук Казахстана» («Большевик Казахстана», 1947, №1), «За высокую партийность в общественныой науке Казахстана» («Вестник АН КазССР», 1947, 1-2), «За большевисткую идейность в литературоведении» («Казахстан», 1947, №6) сиякты макалалар жазып, белсендш к танытты. Ол казактыц когамтанушы галымдарын тугелге жуык ескш ш дкпен айыптап шыкты. Мухтар Эуезовке «Абай» романында казактыц бу рынгы турмыс-пршшп н эарелеп суретгеген деген кшэ такты. С.Бэшшев «Профессор М.Эуезов еткендеп кателершщ шырмауында («Социалистк Ка закстан», 14.111.1947) атты макаласында жазушыныц гылыми жумыстарын идеялык жагынан тугелдей жарамсыз erri. «Соракы саяси кателер, бурмалаушылыктар Казак ССР Гылым Академиясыныц белда кызметкерлерщщ жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|