Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Дандай ЫСК4КШЫ
зерттеудеп буржуазияшыл-ултшылдьщ бурмалаушыльщтарды туп-тамырымен куртайык» («Вестник АН КазССР, 1953, №4») деп урандаткан С.Нурышевтщ ез1 «Пушкин жэне Абай» («Лениншш жас», 7.VII.1954) туралы макала жазып, «Абайдыц аударма женшдеп тэж1рибесшен» (А., 1954) атты ютап шыгарып, улы акын туралы кезкарастарындагы тур- пайы элеуметтк солакайшыльщтардан арыла бастагандыгын Kepcerri. Абай туралы бурын-сонды артык-кем, жетш-жетпей айтылып келген турл1 пшрлердщ барлыгы да сын казанында бурк-сарк кайнап, абайтанудыц Kepereci кещп, ip re c i беки тусп. Сол кездеп казак каламгерлершщ ш ш д е Абай туралы калам тартпаганы жок шыгар, cips. ¥лы Абайдьщ рухани мурасын букш гуманитарлык гылымдар 6 ip irin зерттеудщ барысында дана философ акынныц сан кырлы шыгармашылыгы туган халкына бар болмысымен таныла бастады. Сейтш Абайдыц асьш мурасы казак халкыныц сан урпактары тэл1м алар, нэр алар руханияттын кайнар кезше айнала тусп. Абайды тану жолындагы сыни 1зденютер улкен гьшыми жумыстарга жалгасты. Bip гана 1954 жылы Абайга арналган «Абайдыц eMipi мен творчествосы» (Макалалар жинагы. А., 1954), «Абай Кунанбаевтыц музыкалык творчествосы» (Этнографияльщ жинак. А., 1954), Т.0л1мкуловтын «Абай» (А., 1954), Б.Кенжебаевтьщ «Абай - казак халкыныц реалистк эдебиетшщ непзш салушы» (А., 1954), С.Нурышевтщ «Абай аударма женш деп тэж1рибе- ciHeH» (А., 1954), Х.Сушншэлиевтщ «Абай - казак халкыныц улы акыны жэне агартушы- сы» (А., 1954), Т.Тэж1баевтын «Абай Кунанбаев жастарды тэрбиелеу туралы» (А., 1954) сияк ты ipmi-yaRTbi кггаптар шыгып, Абайтанудыц рухани кумбезш бшктете тусп. Ел1м1зде Абайдыц кайтыс болганына 50 жыл толуы кеншен аталып erri. К^ыркуйектвд 4-i кун1 Казак КСР Министрлер Совел Абай Кунанбаевты мэцп есте калдьфу туралы каулы кабылдады. Кыркуйектщ 5-i KyHi Алматыда Абайга арналган салтанатты жиналыс болды. Онда М.Эуезов баяндама жасады. 15 кыркуйекте Казак КСР Гылым Академиясыныц Абайга арналган мерекелк сессиясы erri. Ал кыркуйектщ 18-19 кундер1 акын тойы езш щ туган жepi Семей ещршде жалгасты. 24 кыркуйекте Мэскеуде букшодакгык келемде салтанатты турде аталды. Одактар ушнщ Колонналы залында еткен жиналысты казак эдебиетшщ досы Л.Со- болев icipicne сезбен ашып, F.MycipenoB баяндама жасады. Мэскеу газетгершде Абайды одак тык окырмандарга таныстырган 6ipHeme макала жарияланды. Бул окигалар Абайтануга кец жолдар ашып бердо. Абайтану енда науканшылыктан repi ка зак эдебиетгану гьшымыньщ кец арналы саласына айналып, гылыми сипаты терецдей тусп. Елушпн жылдары Х.Сушншэлиевтщ «Абайдыц кара сездерш (А., 1956), К-0м1рэлиевтщ «Абайдыц накьш сездер1, афоризмдерш (А., 1958), Э.Жиреншиннщ «Абай жэне орыстьщ улы революцияшыл демокраггары» (А., 1959), К-Мухаметхановтьщ «Абай шыгармаларыныц текстологиясы жайында» (А., 1959) сиякты зерттеулер1 абайтанудыц ipreciH кецейте тусп. Х.Суйшшэлиев Абайдыц кара сездерш казак прозасыныц алгашкы ynrici репнде зерттесе, К-0м1рэлиев акын ойларыныц терещцпне, терец ойлардыц кыска да нуска керкем бершуше назар аударды. Абайтану бшпрлершщ 6ipi К-Мухаметханов акын поэзиясыньщ эл1 де анык- тай тусудо кажет ететш мэтш дк тустарына уциад. Абайтанудан алгаш гылыми диссертация коргаган О.Жиреншин А.Кунанбаевтын eMip жолы, шыгармашылыгы, акындык MeKTe6i, дуниетанымы, орыс эдебиепмен байланысы сиякты курдел1 мэселелер тещрегшде сэтп гы лыми (здешстер жасады. Откен гасырладагы казак эдебиеп, оныц кернекп екшдер1 жайлы Е.Бекмахановтыц «Ы.Алтынсарин аса кернекп педагог 3pi агартушы» («Казакстан мугал 1 мЬ>, 1954, 9 желток сан), Э.Дербюэлиннщ «Ыбырай Алтынсарин» («Социалиспк Казакстан», 1954, 30 маусым), «Ы.Алтынсарин жэне балалар эдебиетш («Казакстан пионерш, 1954, 31 шшде), «Ы.Ал- тынсариннщ творчествосын зерттеудеп ушкары пшрлерге карсы» («Казак эдебиетш, 1955, 10 маусым), Э.Ахметовтщ «Шокан Петербургте» («Эдебиет жэне искусство», («Эдебиет жэне искусство», 1955, №10), Е.Бекмахановтыц «Шокан Уэлиханов - кернекп агартушы, эр! демократ» («Казакстан мугал1мЪ>, 1955, 1 мамыр), О.Есназаровтыц «Эдеби муралар басылып шыгатын болсын» («Казак эдебиеп», 1955, 13 мамыр), Б.Кенжебаевтыц «Казак эдебиеп тарихыныц кейб1р мэселелерш («Казак эдебиетш, 1955, 18 акпан), «Султанмахмут Торайгыровтыц дуниетанымы туралы» («Лениншш жас», 1955, 2 желтоксан), «Э йрам Галы- мов» («Казак эдебиеп», 1955, 18 караша), СМукановтыц «Галым, агартушы, демократ» («Со- |