Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган



Pdf көрінісі
бет411/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   407   408   409   410   411   412   413   414   ...   780
Байланысты:
Әдеби сын

nkipiMeH 
мулдем кeлicпeйтiндiriн бйщ ре отырып, соцгы кездердеп казак эдебиетшщ елеуш 
табыстарына сынныц да ткелей катысы бар екенш кадап айтты. Kasipri кездеп «сынныц гы­
лыми сипат, гылымныц эстетикалык сипат алгандыгына» назар аударды. Кептеген эдебиет­
шшердщ эдебиеттщ сыны мен гылымында катар ецбек етш келе жаткандыгын жагымды ку­
былыс санады.
Казак эдебиетшщ кешбасшылары М.Эуезовтщ «Мысли разных лет» (1961), «Уакыт 
жэне эдебиет» (1962), С.Мукановтыц « 0 су жолдарымыз» (1960), «Жаркын жулдыздар»
(1964), F.Муслреповт^ц «Суреткер парызы» (1970), Э.Тэж1баевтыц «0Mip жэне поэзия»
(I960), Т.Ахтановтыц «Керуен» (1969) ютаптары жарык кердь Буларда каламгерлк кезбен 
каралган казак эдебиетшщ езекп ещрлер1 хакында кунды nkipnep баршылык. Солай десек 
те, бул ецбектердщ сол кездердщ замана талабына сай идеологиялык тургыда жазылуына 
байланысты 
6yriHri 
бшктен 
Караганда, 
байкалатын кейб1р «эттегенай-лар» да жок емес. 
Мысалы, «Буржуазияшыл, ултшыл жазушылардыц ерекше кезге кершген, акындык таланты 
мен енерш тугел байшылдыкка жумсаган - Магжан Жумабаев. Магжанньщ да «ултым», 
«казагым», «халкым» деген сездер! аз емес, «жер1м», «кел
1
м», «ел1м»-дерд1 кеп уйкастырган. 
BipaK, 
Абай сынап, шенеген мшдерд! ол 6ip елецщде де керген емес. Бай ауылыныц кандай 
кесюш болса да Магжанга идеал: «Keiueri баглан байларым, балпац батырларым» дегенде, 
кемреп каре айрылды. Екшпп, Магжан жырларынан Абай айтатын, жылап журш бай баласын 
жубататын жалшы улын кермейм1з. Абай суреттеген кедей екпршщ сипаттары атымен жок... 
Оныц ец уж ен поэмасы «Батыр Баян» Абылай хан мен оныц батыр билерш дэрштеуге арналган. 
Кенесары, Науандар, Койлыбай сиякты баксылар - Магжанньщ с у й к п геройлары... Магжан 
орыс халкыныц озык ойы мен енерш барынша кубыжык етш керсетуге тырысты» (Э.Тэжь 
баев. 0Mip жэне поэзия. А., 1960, 46-47 беттер) - деген сиякты жолдар сол дэу!рдщ де улы 
акынга берген багасы ек ен дтн е тандануга болмайды.
Б.Кенжебаевтыц, Э.Коцыратбаевтыц, К-Жумалиевтщ, Т.Нуртазиннщ, Ы.Дуйсенбаевтыц, 
М.Каратаевтыц, М.Бежеевтщ, К Мухаметхановтыц, Е.Б1смайловтыц, Э.Тэж!баевтыц, Б.Ша- 
лабаевтыц, Е.Еабд1ровтщ, Ш.Ахметовтщ, М.Табдуллиннщ, М.Хасеновпц, Х.Сушншэлиевтщ, 
Б.Адамбаевтыц, К-Канафиева-Керееваныц, С.Сештовтщ, Б.Наурызбаевтыц, Х.Эд!баевтыц,
В.Ыскаковтыц, А.Нуркатовтыц, К-Нумахановтыц, М.Дуйсеновтщ, С.Кирабаевтыц, Т.Кэ- 
кш евпц, Р.Берд1баевтыц, З.Кабдоловтыц, М.Базарбаевтыц, З.Ахметовтщ, Э.Дерб1сэлиншц,
H.Fабдуллиннщ, Т.Кожакеевтщ, К.Сейдехановтыц, Б.Сахариевтщ, Б.Уахатовтыц, С.Орда- 
лиевгщ, Т.Сыдыковтыц, Ш.Елеукеновтщ, Ш.Сэтбаеваныц т.б. макалалары баспасез бетшде 
жш жарияланды. Казак эдебиетшщ бупнп куйшен бастап, геориясына, тэж1рибесше, тарихьша


292
Дандай ЫСКАКУЛЫ
катысты проблемаларга дешн эдеби сын камтып, эдебиеттану гылымыныц дами тусуше 
алгышарттар жасап жатты.
Елушпп жылдардыц орта шешнде эдебиетке кайта оралган Мухаметжан Каратаев (1910—
1995) эдеби сында белсендшк танытып, кеш басында журдь Оныц казак кецес эдебиетшщ 
турл1 мэселелерше арналган «Казак эдебиетЬ) (орыс тш н д е, 1960), «1лияс Жансупров»
(1961), «Ш еберлк шыцына» (1967), «Казак эдебиетшщ мэселелерЬ (1963), «Кезкарас пен 
шеберлк» (орыс тш нде, 1965), «Социалистк реализмнщ казак прозасында калыптасуы»
(1965), «М.Эуезов» (1967), «Казак совет эдебиетЬ) (1968), «Домбырадан ютапка дейш» (орыс 
тш нде 1969), «Эпостан эпопеяга» (1969), «Эдебиет жэне эстетика» (1970), т.б. сын, зерттеу 
ютаптары жарьщ кердк Ол кецес эдебиетшщ н еп зп керкемдк э д ю социалистк реализмнщ 
казак прозасында калыптасуын зерттеп, гылыми жумыс коргады; академик-сыншы атанды. 
М.Каратаевтыц сын-зерттеу ецбектер1нде керкем эдебиетке бага бергенде партиялык прин- 
циптер тургысынан келу басым жатты.
Т.Нуртазин (1907-1977) казак эдебиетшщ еткеш мен 6yriHrici жайлы жазган ецбектер! 
аркылы танымал болды. Ол 9cipece кецес эдебиетшщ кернекп екшдер! М.Эуезов, F.Mycipe- 
пов, F. Мустафин, казак эдебиетшщ улкещц-юшш акын-жазушыларыныц к еп ш ш п хакын- 
да пшрлер биццрдь С.Мукановтыц эдеби мурасын зерттеп, ею рет (1951, 1958) ютап шыгарды. 
Жазушы жайлы 1зденютерш казак кецес эдебиетшщ даму проблемаларымен байланыстыра 
терендете, тольщтыра Tycin, «Жазушы жэне eMip» (1960) атты келемд1 зерттеуш жазды. Осы 
ецбеп бойынша филология гылымныц докторы гьшыми дэрежесш алды. Тем1ргалидщ тагы 
6ip ipreni eH6eri - «Бешмбет Майлиннщ творчестосы» (1966). Мунда отызыншы жылдары 
кугын-сурпн Kepin, жазыксыз жазаланган, 1957 жьшы акталып, эдебиет1м1зге кайта оралган 
Б.Майлиннщ сан кырлы шыгармашылык жолы жан-жакты гылыми талдаулар нысанына 
айналды. Галым сыншыныц эр кезде жарьщ керген сын, зерттеулер! «Ш еберлк туралы ой­
лар» (1968) деген атпен бсылып шыкты.
Эмбебап эдебиетсш Е.Ысмайылов (1911-1970) казак эдебиетшц барлык саласында дерлк 
калам тартты. Есмагамбеттщ «Сын мен шыгарма» (1960), «Жаца белеске» (1962), «Жацаны 
1здеу жолында» (орыс тш нде, 1987), «Эдебиет жайлы ойлар» (1968) сын-зерттеулер! шык­
кан. Ол Сэкещц алгаш зенттеушшердщ 6ipi болды. «Акын-революционер» (I960), «Сэкен 
Сейфуллин» (1961, 1962, 1963), «Акьш жэне революция» (1964) зерттеулершде С.Сейфуллин­
нщ шыгармашылык жолы жан-жакты зерделендЬ
Казак эдебиеттану гылымыныц аса кернекп екшдер1 Б.Кенжебаевтыц (1904-1907), «1920 
жылдардагы казак совет эдебиетЬ) (1961), «Шындык жэне шеберлк» (1966), Э.Коцыратбаев­
тыц «Эдебиетп окыту методикасыныц очерктерЬ (1962), « Э д е б и е т окыту методикасы»
(1966), К-Жумалиевтщ «Эдебиет терориясы» (1960, 1969), «Стиль - енер ерекшелш» (1968), 
«1лияе Жансупров» (1965), т.б. сын-зерттеу ецбектершщ басылып шыгуы елеул1 окига бол­
ды. Атакты галымдар 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   407   408   409   410   411   412   413   414   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет