Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
niKipre ден койды. Б.Кенжебаев казак эдебиетшщ кене дэу1рш зерттеу жолындагы гьшыми 1здешстерш Typni
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| niKipre
ден койды. Б.Кенжебаев казак эдебиетшщ кене дэу1рш зерттеу жолындагы гьшыми 1здешстерш Typni киындыктарга карамастан жалгастыра бередЬ Университетте д э р к оки журш, шэюрттер тэрбиеледЬ Бейсекецнщ гылыми концепциясыныц ем1ршец екендшне кез] жеткен кептеген галымдар оны колдап, катары куннен кунге кебейе бердЬ Етшген ецбек еш кетпед1 Казак эдебиетшщ тарихын жацаша кезкараспен мулдем баскаша баяндаган «Кене эдебиет туралы» (1969), «Ертедеп казак эдебиеп хрестоматиясы» (1967), «Казак эдебиеп тарихыныц мэселелерЬ) (1973) сиякты ipreni зерттеулер eMipre келдь Б.Кенжебаевтыц казак эдебиетш щ тарихы бойынша ж урпзген зерттеулерше б и л к басындагылар, эдебиет пен гылым басшылыгыныц касында жургендер кырын карады. Оныц казак эдебиетшщ тарихын терецнен бастаймыз деген niKipiHe н еп зп оппонент болган Х.Жумалиевпен, XX гасыр басындагы, оньщ ш ш д е Султанмахмуг туралы зерттеулерше келше бермейтш Ы.Дуйсенбаевпен кеп таластарга баруына тура кeлдi. Енд1 Б.Кенжебаевтыц С.Торайгыров хакындагы пшрлерше дау айткан Ы.Дуйсенбаев пен С.Сештовтщ «Эдебиет тарихы гылыми терец зерттелсш» («С оциалиспк Казакстан», 3.02.1963) атты келемд1 макаласына назар аударайык. Казакстан Компартиясы Орталык Комитетшщ баспасез органында басьшган бул макалада В.И.Лениннщ, шмпартияныц идеологиялык нускауларына суйене отырьш, Б.Кенжебаевтыц XX гасырдыц бас кезшде жасаган казактыц кернекп акыны С.Торайгыров туралы зер ттеулерш деп «жацсак пшрлер, жалган топшылаулар, шалагай тужырымдар» идеялык тургыдан катац сынга алынган: «Сондай-ак, б1здщ кейб1р эдебиетшшер Султанмахмуттыц буржуазиялык-ултшылдык сарында жазылган елендерш («Алаш ураны», «Таныстыру», «Нурекеце») Typni сьштаумен актауга тырысып, кешнп басылуларына енпзуге эрекет жасап жур. Мэселен, «Нурекеце» деген елецдеп б1рнеше рет кайталанып айтылатын «Алаш» деген сезд! кейб1р эдебиетшшер, атап айтканда, Б.Кенжебаев пен К.Шэменов жолдастар ездершше бурмалап туЫщцрмек болды: бул арада акын «Алаш партиясын» емес, жалпы казак халкын айтып отыр деп ceHfliprici келед1 олар. Аныгында бул елендеп «алаш» деген сезд1 дэлелдеп жатудыц кажеп жок, ейткеш мундагы «алаштыц» баска ешнэрсе де емес, тек Алашорда партиясы екеш шыгарманьщ букш мазмунынан, рухынан ап-ащын кершш тур». Авторлар Б.Кенжебаевтыц Султанмахмуттыц «Еайса й м ? » елещ не, «Социализм» макаласына берген талдауларымен де келюпещц. «Амал не, Б.Кенжебаев жэне кейб1р баска эдебиетшшер бул мэселеде приципп позиция устамай, KepiHin турган жацсак пшрлерд1 жаба токыгысы келедЬ) - деп, айыптайды. «Социализм» макаласындагы «каскырлар юм? Милиция юмнщ милициясы?» - деп саясат дурбшмен сыгалап карайды. «Бул арада акынныц Алашорда партиясына буйреп бурганы, езшен 63i KepiHin тур емес пе?!» - деп, саяси кырагылык танытады. Макала «казак халкыныц рухани жагынан дамуы жолында акындык сез1мен аянбай кызмет еткен суреткер Султанмахмуг Торайгыровтыц творчествосын маркстк-лениндк ш м тургысынан байсалдьшыкпен зерттеп, ол женшде шын мэншде толык, дурыс гылыми ецбек беретш уакыт жетп» («Социалистк Казакстан», 3.02.1963) - деген сейлеммен аякталган. Осы соцгы 6ip гана сейлемнщ e3i Б.Кенжебаевтыц С.Торайгыров туралы узак жылгы зерттеулерш идеялык жагынан 6ip-aK жокка шыгаргандай зй щ , сызданып тур. Сонымен алпысыншы жылдардагы казак эдебиетшщ сыны мен гылымы компартияныц XX курылтайынан кешн когамда калыптаса бастаган колайлы элеуметтк ахуалды raiMfli пайдаланудыц барысында жандана тусш, 6ipcbinbipa жепспктерге жетп. Социалистк реализм теориясына непзделген эдеби сын керкемдк удерюп саралауда кыруар жумыстар аткарды. Ал улттык эдебиеттщ тарихын зерттеуге келгенде, устемдк курып турган к о м м у н и с т идеология курсауга алып, кыспактан шыгармай турды. Эдеби oй-пiкipлepдiц аякка салынган тусаудан босап, ерюндкке шыгуы ушш эл1 де 6ipa3 киындыктар кутш турды. |