Хажым Жумалиев. Эдебиет теориясы. А., 1938, 55-бет

Эдеби сын тарихы
135
«Эдебиет теориясыньщ мэселелервде» керкемдк тэсшдщ 6ipi ретшде социалистк реа­
лизм эдшшщ н еп зп кдгидаларына арнайы токталып еткен. Автор социалистк реализмд1 
еткен эдеби дамулардыц нэтижел! жемгс! деп карайды. Е.Ысмайлов социалистк реализм 
туралы нактылай эцпмелесе, Х.Жумалиевтщ «Эдебиет теориясында» кыскаша тусш кте- 
piMeH сипатталган. Ею ецбекте де социалиспк эдебиет теориясыныц н еп зп мэселелер! жу- 
йел! турде эцпмеленедь
Казак эдебиетш деп алашкы теориялык ецбектердщ 6ipi болгандыктан, 3pi Ka3ipri 
тургыдан 
Караганда, 
ею ютапта да кемшшктер кездеспей коймайды. Олардыц кандай си- 
патта болгандыгын стиль туралы эцпмелегешм!зде жогарыда ацгартып еток. Ею ютаптыц 
да 
кунды жактарыныц 6ipi деп, олардагы елец курылысына арналган бел!мдерд1 атар едк. 
Хажым да, Есмаганбет те казак елецшщ курьшысын теориялык жагынан жуйелеуде кеп ецбек 
ciHipreH. 
Казак поэзиясыныц мысалдарына суйене отырып, кунарлы ойлар айткан, теория­
лык топшылаулар жасаган.
Сейтш, согыска деш нп дэу1рде казак эдеби сынында эдебиеттщ теориялык мэселелер! 
кещнен кетершдй Бул женшде жекелеген шыгармаларды талдау барысында да, арнайы 
жазылган теориялык макалаларда да керкемдк эд1стщ мацызды кагидалары жайлы пш рлер 
айтылды. Осындай 1здешстердщ нэтижесшде келемд1 окульщ-зерттеулер жазылып, казак 
эдебиетшщ теориялык непздер1 жасалына бастады.
8. ЭДЕБИ ФОЛЬКЛОРЛЬЩ М¥РА ЖЭНЕ СЫН
Казакстанда еткен заманныц эдеби мураларына назар аудару согыска деш нп дэу1рде ку­
шейе тусп. Осы кездерде казак эдебиетшде фольклористика гылымы калыптасты. Ауыз 
эдебиетш жинау, зерттеу ктерш е мемлекеттк мацыз берш п, мэдени курылыстагы аса зэру 
мшдеттердщ б1ршен саналды.
Эдеби мураларды зерттеу, тану ютершде марксизм-ленинизм LiiMi н еп зп басшылыкка 
алынды. Маркстщ, Энгельстщ, Лениннщ тагы да баска м аркстк ш м екщ дерш щ халык 
творчествосы, эдеби мура жайлы айткан пш рлерш совет фолышористер1 кещнен пайдала- 
нып отырды. Эдебиеттану гылымыныц дамуында, acipece, В.И.Лениннщ эдебиет, енер 
жайлы айткан пш рлерш щ мацызы айрыкша болды.
Кенес уюметшщ бастапкы кездершде мэдениет майданында эдебиет пен енердщ келешек 
даму жолдары кандай болмак, есю эдеби мураларга катысымыз капай болуы керек деген секищ 
мэселелер кетерйщ. Keft6ip эдебиетшшер Шзге, еткен заман эдеби мураларыныц кажет1 жок, 
ейткеш олардыц бэр1 де халыкка жат капитализмнщ туындьшары, пролетариаттыц эдебие­
тш жацадан жасауымыз керек деп даурыкты. Бурынгы замандарда жасаган акын-жазушылар- 
дыц бэрш де буржуазия екшдерше жаткызды. Сейтш, жацадан дамып келе жаткан проле­
тариат эдебиетш езш щ жем1си дэстуршен, кунарлы топырагынан айыруга тырысты.
В.И.Ленин пролеткультшылдардыц мундай Tepic багыттарына карсы шыкты. Ол мэдени 
дамудагы бугшп мен еткеннщ озык дэстурлер
1
арасында болатын органикалык байланыс, 
мираскершшк идеясын усынды. Ол пролетариат мэдениет1 б1рден жасай салатын нэрсе 
емес, еткендеп эдебиеттщ озык дэстуршщ жалгасы деп аныктады. Жаца эдебиет еткенде 
жасалынган бар нэрселерд! сол кушнде алып пайдалана салудан, немесе тек жаксы жактарын 
жай кабылдай салудан жасалынбайды, оларды маркстк-лениндк дуниетаным тургысынан 
тексер1п игеру, сын кез1мен карай отырып халыктьщ рухани и гш п н е жарату деп тусщгйрйщ. 
Социалистк мэдениет б1рден пайда бола салмайды. Ол адам баласыныц заманалар бойгы 
гасырлар тунегшде канауда журш жасаган, мэдени дэстурлершщ зацды жалгасы, нэтижесь 
Сондыктан да «капитализм калдырган мэдениеттщ барлыгын кабылдап, содан социализм ор- 
нату керек. Еылымныц, техниканыц, бш мнщ , енердщ барлыгын алу кажет. Буларсыз ком- 
мунистк когам кура алмаймыз»280.
Сейтш, пролетариат мэдениетш жасау халыктьщ еткенде жасаган эдеби мураларын 
игерумен тыгыз байланыстырылды. Адамзаттыц гасырлар бойы мэдениет, эдебиет гылым са- 
ласында жеткен ж епстктерш мецгеру Heri3ri м в д ет ретшде алга койылды. Мэдени дамудыц 
езш дк ерекшелктер1 дурыс тусш ш п, ecKi замандш екен деп асьш нэрселерд1 коксыкпен

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: