Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
peni арта тусетшдитне сешм бщцрдо. М.Каратаев «эдеби сьш туралы сезден кке кешу ушш, бул каутгы 6i3re
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| peni
арта тусетшдитне сешм бщцрдо. М.Каратаев «эдеби сьш туралы сезден кке кешу ушш, бул каутгы 6i3re басшыльщка алатын документ екеш сезаз... Мен ез басьм сьш майданында кептен кызмет етш, оныц ыстыгына куйш, суыгына тоцып дегендей араласьш келген адам болгандыктан, еткендеп кемшшктерд1 де, ещц алда турган жаца, мацызды мшдеттер1м1зд1 де жаксы ту- ciHin отырмын» - деп, эрштестерш ортак icii кетеруге шакырды. «Кдзак эдебиетЬ) (14.04.1972) газетше берген сухбатында Габиден Мустафиннщ сьш туралы кезкарастары анык керш ш п: «Сынныц езш де сынайтын кез жеткен ед1, журт кептен куткен ед£. Сын бар да, сынсымак бар. Екеуш айыра бшу керек. Сын Tiperi - кашан да кара кылды как жарган эдщдк, терец бшм, устаздык тэсш, экелк камкорлык. Нагыз сьш кисыкты тузейда, сьшсымак тузудщ езш кисайтады... Жаксы сынньщ шарапаты, жаман сынныц кесапаты бас пасез бетшде мывды, баспасыз б1рен-саранды гана шарпиды... Заты сын тузелмей, мш ту- зелмейдь.. Жазушы ецбеп - халыктыц рухани азыгы. Халкымыз ток, талгамы жогары, усынганыцды кабылдай бермейдЬ дэмдщен дэмд! 1здейдЬ.. Аласадан караган адасады... Шыгарма - автордыц колында турганда гана автордыц мулю, кептщ ортасына тускен сон кептщ мулю. Осы сана билесе, толып жаткан шылык-былыктан арыламыз, жагдай да тузеле- дЬ> - деген жазушы туеiне бшген адамга магынасы терец, таглымы мол пш рлер бЬадршн... Осы каулыдан кешн, жалпы жетшешпп жылдарда эдеби сынныц жай-куш удайы назарда усталды. Баспасез бетшде жарык керген макалалар осыны ацгартады. Э.Ж эмш евтщ «Сын муратын сез етсею> («Жалын», 1972, №4), Т.Нуртазинныц «Мшдеттер мухитгай...» («Лениншш жас», 2.2.1972), Р.Берд1баевтыц «Эдеби сынныц ауыр жугЬ> («Казак эдебиеп», 25.01.1973), М.Каратаевтыц «Уш таган» («Казак эдебиеп», 8.06.1973), Е.Кайырбековтщ «Асыл парыз» («Казак эдебиетЬ), 25.01.1973), Т.Токбергеновтщ «Сын туралы сез» («Казак эдебиеп», 31.05.1974), А.Нагыметовтщ «Сын жэне эдеби процесс» («Жулдыз», 1976, №1), «0рел1 epic» («Казак эдебиетЬ), 26.03.1976), С.Эпимбаевтыц «Сыншыл ой сипаты» («Казак эдебиеп», 26.03.1976), «Сыры терец сын керек» («Казак эдебиетЬ), 25.05.1979), К-Куттыбаевтыц «Терец- д к те, ш еберлк те керек» («Казак эдебиетЬ), 30.03.1979), Д.Ыскаковтыц «Сындагы соны сипаттар» («Жулдыз», 1979, №9), т.б. макалаларында агымдагы эдеби сынныц табигаты, оны жаксарту жолдары жайлы пайдалы пш рлер баршылык. Т.Нуртазин: «...акын мен сыншыныц табигатында айьфым бар. Акын заман тынысын, де- мш, талабын, арманын кебшесе туйекпен кабылдап, акылмен пайымдайды, сыншы акылмен кабылдап, ой-толганые таразысынан еткерш таниды, шеппм, тужьфым жасайды. Суреткер де, сыншы да кеп бшуге мшдетп. Суреткер кеп бшу аркылы туьшдысына кат-кабат eMip кубылы- сын терец уялатады; сыншы кеп, терец бшепн дуниесш салгастырып, шеппм, KeciM туйедЬ.. Эдебиет пен сьш халыктыц жанымен, рухымен, MopaniMeH, cemMiMeH, арман-талабымен, аскак идеалымен байланысты»; С.Эппмбаев: «...сьш енер1м1зде эл1 интеллектуалдык-философияльщ бшк ере ж етке бермейдЬ Логиканыц теревдпт, интеллект 6Hiirriri, ойдыц ушкьфлыгы мен байлыгы, талдау, nkip айту жацалыгы, фактшер молдыгы мен проблема мацыздылыгы сиякты касиетгерд1 Kefi6ip сыншылар бойынан табу киын. Сондай-ак, б1здщ сынымызда белгш 6ip эдеби кубылысты сез еткенде, оны Одактык, дуниелк эдебиет факгшер1мен салыстыра карау, эдебиеттердщ 6ip-6ipiHe 9cepi мен ыкпалын ашу, полемикалык niKip кактыгыстарына беру жагы аз. Кептеген сын макалаларымызда турлк, жанрлык 1здешстщ 131 де байкалмайды, сол 306 Дандай ЫС%АК,¥ЛЫ эл1мсактан белгш таптаурын болган мазмун талдаудан аса алмаушылык бар»; ККуттыбаев: «Ец алдымен белш айтпагымыз - сынньщ да керкем эдебиеттщ 6ip саласы ек е н д т , оньщ да керкемдк категорияга жататындыгы... BipaK сол материалдардыц денше аузыц тущып, айызыц канбайды... Неге десещз, онда жанга лэззат аларлык, керкем ойывды, рухани дуниещц байытарлык сикырлы куат жетюпейдг Сен бшмейтш бейтаныс дуниенщ езгеше гажайып сырын ашып, оньщ бойындагы бары мен жогын сарапшыдай талдап, керкемдк-эстетикалык эсер-куатын жаркырата керсетш бере алмайды». Жетшсшып жылдары эдеби сынньщ теориялык, практикалык мэселелер! баспасез бетгерш- де кещнен талкыланды. Сынньщ мвдеттер! Жазушылар Одагыныц турл1 пленумдарында, шыгармашьшык жиындарында козгалды. Баспасез органдары да каламгерлердщ басын ко- сып, сынга арналган n k ip алысулар уйымдастырып жатты. «Жулдыздыц» сырласу клубын- да» С.Муканов, М.Каратаев, ТНуртазин, Т.Эл 1 мкулов, Р.Берд1баев, Э.Жэмнпев, Ж.Эбд 1 рашев сын туралы сырласкан («Жулдыз», 1973, №5). «Жалын» журналы 6ip топ жазушыдан казак эдебиеи жайлы сауалнама сурактарына жауап алыпты. Он сурактан туратын сауалнамада казак эдебиетшщ езекп мэселелер! 6ipuia- ма камтылган десе де болгандай: 1. 1974 жьшы жарык керген эдеби кггаптардыц, газет-журналдарда жарияланган эдеби шыгармалардыц кайсысы сэтп шыккан деп санайсыз? 2. Жас жазушьшардыц шыгармаларын кадагалап окисыз ба? Олардыц кандай шыгармасы унады, не унамады? 3. Замандас бейнесш жасаудагы киындык неде?.. 4. Сынныц басты мшдеп не? Сынныц азд щ творчествоцызга кемек берген кез1 бар ма? 5. Соцгы кезде казак эдебиетшде тарихи такырыпка бетбурыс бары байкалады. Ci3 осы- ган калай карайсыз?.. 6. Балалар эдебиетшщ алдында турган мшдеттер кандай?.. 7. Керкем аударманыц алдында турган мшдеттер кандай? 8. Ортакол шыгармалардыц таскынын токтату ушш кандай шаралар кажет деп 6uieci3? 9. Жазушыныц калада, элде ауылда турганын калайсыз ба? 10. С1зге 1974 жылы «Жалында» жарияланган кандай дуние унады?» («Жалын», 1975, №1). Сауалнамага М.Каратаев, Т.Ахтанов, С.Кирабаев, Б.Сокпакбаев, К-Мырзалиев катыскан. Ец кыска жауап берген) Кадыр да, калгандары мэселеш толыгырак ашуга тырысыпты. Бершген жауаптарда казак эдебиетшщ турл1 жактарын ацгартатын п ш рлер баршылык: «Сыннын тубегейл1 мшдетшщ 6ipi эдебиеттеп терец кубылыстарды ашу, сол кубьшыс болып келген шыгармаларды тани бшу... Б1здщ аргы тарихымыздыц кемесю жерлер1 кеп-ак Тарихшылар соны жуйелеп, кепшшкке тартымды дэрежеде баяндап бере алмады. Ал окушы кауым ез та рихын жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|