Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган



Pdf көрінісі
бет467/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   463   464   465   466   467   468   469   470   ...   780
Ke6ipeK 
жазуымыз кажет... Не жазсак та, окушыныц жтерше 
жiгep косатын мураттар айкын кершее... 1.Есенберлин «Kahap» романында кей!пкерлер!н!н 
мшез-кулык ерекшел1ктершен 
repi 
тарихи деректерге кеб!рек суйенген».
М.Атымов: «Санап отырсак, Ka3ip 250-ден асатын казакша романымыз бар екен... Ал 
бугшп романдарга ортак олкылыктар жайына келеек, алдымен такырып аясыньщ тарлыгын 
айтар ед!м... Содан сон, романдагы конфликт атаулы OMip;iiH e3iHeH туындап жатпаса, Kefloip 
колдан жасалган жасанды кактыгыстар окушыны сен/аре бермейд!. Сюжет ширактыгы мен 
композиция тутастыгына да авторларымыз мэн бермей журген секищ».
Д.Доспанов: «Бурын кейде «унамды», не «унамсыз» кейшкер атаньш, олар дай-дай айтысып 
жататын, акырсында унамсыздар омакасып, унамдылар жецш шыга келет!н схематизм улпе1 
кездесер ед!. Ал бупнп романдар кей!пкерлер! ондай калыпка куйылган мшез-кулыкпен емес,


334
Дандай ЫСК^ЩЛЫ
шыгарманыц ен бойында ecin, езгерш, Kypecin, кейде кателесш те отыратын кэд1мп шындьщ 
аясында кершедЬ. Рас, 6i3flin буьш жазган ормандарда кемшшк жок деу асыгыстьщ болар едЬ>.
М.Эуезов: «Менщше, тарихи такырыптарда жазылган романдарымыз кептеген кер­
кемдш олкыльщтарына карамастан, эдебиепм1здщ соцгы жылдардагы едэу1р табыстары 
катарына косылады. Ещц 
Kenineni 
дэу1рд1 артка тастап, бугшп кала 
eM ipm e 
уйренш алган, 
гылыми-техникалык революцияны бастан 
Keniipin 
отырган замандастарымыздьщ п рш ш гш
жан-жакты, кец планда суреттейтш романдарга зэру болып отырмыз».
Т.Токбергенов: «Б1здщ эдеби сынымызда, менщше, теория, шолу, жалпылап айту жагы­
нан кем дк жок. Ал накты талдау, бага беру кеп емес... Сощ ы романдардан эуел1 суреттердг 
кестел1 тивд керем1з. 
BipaK 
неге оныц ешкайсысын эдебиепм1зге косылган комакты табысы- 
мыз ретшде атай алмай жYpмiз?.. Б1здщ эдебиепм1здщ енегел1 озык дэстурлер1 бар».
Керкем шыгармалардыц жанрлык жагынан келгенде, жетшсшпп жылдарда роман жай­
лы кеб1рек жазылып, турл1 пш рлер бой керсетп. С.Макпыровтыц «Ботакездщ белестерЬ) 
(«Жалын», 1979, №1), Б.Сарбалаевтыц «Кызыл жебе» («Жалын», 1979, №3), Х.Эд1баевтыц 
«Кан мен тер» хакында» («Казак эдебиеп», 21.04.1972), «Кешпендтердщ керкем шеж1ресЬ>, 
(«Жулдыз», 1978, №10), Б.Сахариевтщ «Жастьщтыц ез1 - жайсац жыр» («Казак эдебиетЬ),
26.05.1972), ¥.Доспанбетовтщ «Болбыр тш, боркем к дуниелер» («Жулдыз», 1972, №6), 
Т.Токбергеновтщ «1пш шр1мдер» («Казак эдебиеп», 4.05.1973), Ж.Сомжурековтщ «Жастьщ 
жыры» («Жулдыз», 1973, №6), А.Сейд1мбековтщ «Тундктщ бауы тертеу» («Жулдыз», 1973, 
№9), Р.Берд1баевтыц «Ш еберлк сабагы» («Жулдыз», 1974, №1), Х.Эд
1
баевтыц «Кансонарды» 
окыганда» («Жулдыз», 1974, №3), Ш.Елеукеновтщ «Адам деп ат койган соц» («Жулдыз»,
1974, №9), К.Смайыловтыц «Эщцрк: - езекп такырып» («Казак эдебиеп», 27.05.1977), 
К-Жумэдшовтщ «Жанр купиясы кандай?» («Казак эдебиетЬ), 28.10.1977), Т.Токбергеновтщ 
«Тыц тулга, соны туынды» («Казак эдебиеп», 1.09.1978), С.Досановтыц «Курдел1 жанрдыц 
курмеу1 катты» («Казак эдебиеп», 15.09.1978), Ж.Дэдебаевтыц «Эсерл1 шыгарманыц эттеген- 
айы» («Казак эдебиетЬ), 15.09.1978), «Тарихи жэне керкемдк шындьщ» («Казак эдебиеп»,
8.12.1978), Т.Сыдьщовтыц «Жэлел бейнесщде жудеушшк бар» («Казак эдебиеп», 15.09.1978), 
Т.Журтбайдыц «Тарихи шындьщ жэне керкем дк шындьщ» («Жулдыз», 1978, №11), т.б. 
макалаларда казак романыныц мэселелер! жан-жакты талкыланды. Керкем шыгарманыц 
шыгармашылык туу тарихын баяндаган Э.Нуршайьщовтыц «Махаббат, кызьщ мол жылдар» 
ютабы калай жазылды?» («Жалын», 1978, №4), Х.Есенжановтьщ «Ак Жайьщ» калай жазылды» 
(«Казак эдебиетЬ), 29.06.1973), «Ак Жайьщтыц» жазьшу тарихынан» («Жулдыз», 1974, №4), 
М.Каратаевтьщ «Кан мен тер» калай аякталды?» («Жулдыз», 1974, №10), Э.Нурпешсовтщ 
«Кан мен тер» калай жазылды?» («Жулдыз», 1976, №3), т.б. макалалары жарьщ кердЬ
«Казак эдебиетЬ) (2.03.1979) газеп 6ip жылдьщ 5 романы - З.Акышевтщ «Жаяу Муса», 
Т.Эл1мкуловтыц «Ел мен жер», Ш.Муртазаныц «Кызыл Жебе», С.Сматаевтыц «Ел1м-ай», 
М.Сундетовтщ «Кызьш ай» романдары туралы Ж.Молдагалиев пен Р.Ниязбековтщ «Алыс- 
ка атылган жебе», Б.Элiмжановтын «Табысы да шалые басуы да бар» макалаларын 6epinri.
Казак романдары жайлы жазылган макалалардыц к е п ш ш п н д е жеткен женстктерд1 
керсету басым болганымен кемшшктер де батыл айтылып жатты. Мысалы, ¥.Доспанбе- 
товт1ц «Болбыр тш, боркемк дуниелер» («Жулдыз», 1972, №6) атты макаласында Р.Токта­
ровтыц « Т е р к т к шугыласы», С.Досановтыц «Кыран калгымайды», К-Найманбаевтыц 
«Коштаскым келмейдЬ), Т.Эбдковтщ «Кузп жапырактар» сиякты итаптары rm i, керкем- 
дЫ жагынан катал сынга ушырады.
Осындай 
niKip 
алысулардыц барысында кызды-кыздымен артык-кем кепскен жерлер де 
бой керсетш калды. Мысалы, З.Серккалиев 1лияс Есенберлиннщ «Алмас кылыш» романын 
тшдк, керкемдк жагынан тукке жаратпай тастайды. Ол романньщ кез-келген бетш ашады да, 
ш п аларлык дурыс сейлем таба алмай киналады. Сейтш, «Алмас кыльпп» романыньщ эдеби 
шыгарма екендкше кумэнданады: «Алмас кылыш» керкем роман емес, тарихи деректерд1 
ел, заман тагдыры жайлы ацыздармен сабакгастырып, кайтадан мазмундап шыккан, тарихты 
белетризациялаган, ягни мактаганда, гылыми ецбектердщ, архив материалдарыныц кеппп- 
лкке арналган, ыкшамдалган, эдеби енделген варианты гана («Жулдыз», 1972, №5, 17-бет). 
Бул жерде, эрине, романньщ керкемдк жагынан кемшшктерш керсеткеш дурыс, 6ipaK та 
оны мулдем керкем туынды емес деп, к к е алгысыз eiyi артьщтау. Осындай сындарга кара-


Эдеби сын тарихы
335
мастан «Алмас кылыш» романы ю рейн «Кешпендшер» трилогиясы казак окырманыныц 
кеп окитын туындыларыньщ 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   463   464   465   466   467   468   469   470   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет