Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
nkipiHe карсы шьщты. Мухацныц со циалиспк реализмд1 коргаушылардыц 6ipi
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| nkipiHe
карсы шьщты. Мухацныц со циалиспк реализмд1 коргаушылардыц 6ipi болып келгендитн бетке басып, «Ал, Мука, ci3 шыгармалар жинагыцызды усына калсацыз, окырмандарыцызды езвдз nip туткан «эдювдз- бен» «каруланган» дуниелервдзден баска немен куантар едвдз?» - деген ауыр сауал тастады. Сейтш, социалиспк реализм aflici туралы талкылауда б1рнеше niKip бой керсетп. Бул эд к 6i3re керек, оньщ кемшшкп жактарынан арьшсак, колдана беруге болады деген пшрмен катар оган мулдем карсы шыккандардыц да болганын KepeMi3. Сонымен 6ipre осында айтылган басты мэселе эдште емес, шыгармашылык шеберл1кте» (З.Кабдолов) деген n k ip re жиынды кортындылаган С.Кирабаев катысушылардыц назарын аударган. Ф.Оразаев «Реализм ушш дауыс берем» («Казак эдебиеп», 15.02.1991) - дед). Ол реа лизм, социалистк реализм туралы айта келш, «Корыта айтканда, еткенге салауат, соцреализм деп бурын зерттеп, сез eTin келгешм1з сол еткен шак кушнде кала берер. Сен солай едщ деп жагадан алып, кезге шукып кайтем{з, онсыз да кез1м1зге шукылап, кезтуртю болып жургеш- Mi3 аз емес кой. Ещцп мэселе бугшгшщ, ертецгшщ камы болса керек. Кандай 6ip теория болмасын, ол кол-аякты байлап-матайтын болса, ой, идея ерющцгше кедерп келпрер болса, ол имге керек?!.. 0 з басым реалистк эдебиет, реалистк эдебиетгану гылымы, сыны упин дауыс беремш» - деген n k ip iH бищ рдь Ш.Елеукеновтщ «Социалистк реализмнен бас тартамыз ба?» («Акикат», 1991, №10) та- кырыбындаш макаласы да осы 6ip эдюнамалык тургыдан аса мацызды мэселенщ гылыми, шыгармашылык жакгарына кещнен токгалды.Ол когамньщ езгеру1мен 6ipre «куш кеше аузы- мен кус пстеп турган социалистк реализм эдici де бугшдер 63iH тугызган эюмшшк-эм1р- шщщк системамен 6ipre аты еше бастагандай» болганымен де казак эдебиетшщ озык туын- дыларыныц осы кездерде eMipre келгенше назар аударады; «оньщ innci зандарьш терец сезшген талант талай асыра сштеулерге оншалыкты бой алдыраган жок». Fалымныц пайымдауынша, «юлтипан кагиданьщ екшпп бeлiмщдe дер ед1м мен. Ойткеш онда шарт койылады: не жазсац да оны иш экелш, ецбекшшерд1 идеялык женшен кайта езгергш, социализм рухьшда тэрбиелеуге багыштауыц керек. Ягни, социалистк реализм шыгармасы окушыны социалист, коммунист eTin баулуы тшс. 1с жузшде бул 3Mipfli талап неге экелш сокканын бэз жаксы бшемгз». Шерияздан «социалистк реализмнщ ipi туындьшары эдебиет тарихынан тшсп орын алатыны даусыз. Бул эдютщ келешеп, эрине, ел1м1здеп социалимнщ будан былайгы тагдырына кеп байланысты болатыны кумэн келпрмеске керек. MeHinuie, Ka3ip калай сыналып-мшелш жатса да социалиспк идеал, коммунистк мурат алдагы уакытта да адамдардыц ой-сез1мш тербеп, адамдардыц санасына канат б т р е д к .С е з жок, социалиспк идеал курымайды, оны бурмалау куриды.Сонымен 6ipre жалган, жасанды шыгармалар жойылады» - деп бшедь Ко гамдык OMipfli жащъфту максатында журпзшп жаткан кайта куру, жариялылык, демократияны жетщцре тусу саясаты сексеншнп жылдардьщ соцына карай каркын алып, элеуметтк- 368 Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ мэдени eM ipre айтарлыктай езгергстер экелдЬ Откеннщ эдеби мураларын, жазыксыз жаза- лауга ушыраган котам, мэдениет, эдебиет кайраткерлерш актау мэселеа кетерше бастады. Жазыксыз жазалангандардьщ ш ш де алдымен акталган Шэкэр1м Кдаайбердиев болды. Кд- закстан Компартиясы Орталык Комитет! «Акын Шэкэр1мнщ творчествольщ мурасы женшде» арнайы мэселе карал, эдеби жэне гылыми журтшылыктыц тшегше орай курылган комиссияныц оны актау туралы усынысын кабылдады. Каулыда «Шэкэр1мнщ эдеби творчествосы идеяльщ- такырыптык мазмуныньщ аукымдылыгымен, эсерл1 де керкем дк куатыньщ молдыгымен ерекшелендь Жалпы алганда, оньщ творчестволык мурасы мол да, магыналы да жэне ол XIX гасырдыц басындагы казак эдебиетшен ерекше орын алады. Бул мура узак жылдардагы «уназдк» пен накак ясаладан кейш халыкка оралуга тшс» - дей келш, «улы Абайдьщ талантгы шэюрн жэне оныц реалиста дэстурш жалгастырушы Шэкэр1мнщ шыгармаларын сыншылдык тургыдан карай отырып игеру, сейтш оларды халыкка жеттазу женшде оньщ «Турк, кыргыз, казак Ьэм хандар шеж1ресЬ> жэне «Мусьшмандьщ шарты» аталатын ютаптарынан баска барльщ шыгармалары ецбекшшер тэрбиесше зардап ти пзерлк зиянды идеялардан мулдем ада екеш ез адцына, олардыц когамымызды рухани байыту iciHe, оныц гуманистк жэне адамгершшк муратгарын беютуге кызмет ететшдггш» атап еткен («Казак эдебиетЬ, 15.04.1988). «Казак эдебиетЬ) газеп Ш.Кудайбердиевн актаган каулымен 6 ip re К-Мухамеджановтыд «Шэкэр!м» атгы келемш макаласьш да катар жариялапты. Казак эдебиетшдеп Абай мекгебшщ 6uirip 3eprreym ici Шэкэр1мд1 «Абай шэюртгершщ ш ш де кеп жасаганы да, кеп жазганы да - Шэкэр1м. Ол - 9pi лирик, 3pi эпик акын жэне прозаик, ол - композитор жэне музыкант, орыс жэне шыгыс классиктер1мен казак окушыларын таныстырган шебер аудармашы, ол - терец ойшыл 9pi бармагынан Mepi тамган сепз кырлы енерпаз - улкен мэдениет кайраткерЬ) - деп багалаган. М.Магауиннщ «Абайдыц акын im ci» («Жулдыз», 1988, 8) атгы келемд1 макала сында да Шэкэр1мнщ азаматтык тагдыры, шыгармашылык кырлары кещнен эцпмелещц. Т.Кэкшев «Кагидага айналган кателер тузелсе» («Жулдыз», 1987, №11) - деп, казактыц мэдени-эдеби тарихында коммунистк партияльщ саясаггы журпзудщ салдарынан орьш алган кемшшктерд1 жоюга шакырды. F.EciM «Жацаша ойлау - диалектикалык ойлау» («Жулдыз», 1987, №10), «Жацаша ойлау жэне «эдебиет» («Жулдыз», 1988, №8), Б.Дэр1мбетов «Эдеби мурага киянат болмасын!» (Алматы акшамы», 1.09.1988) макалаларын жазып, эдебиетке бу- riHri кун талаптары бшгшен карау мэселесш кетердЬОсылардыц ш ш д е Р.Берд1баев пен М.Базарбаевтыц алгысез1мен газеттщ «Жариялылык мшбесЬ) айдарында «niKip алысу ретш де» жарияланган Батырханныц макаласы мэселет батыл, encip коя бшу1мен кезге тусп. Ав тор каз1рге дейш Казакстан тарихын, казак эдебиетшщ тарихын есю кезкараспен карастырып келе жатканымызды тезпсв жагдай санай отырып, алаш эдебиетш, оньщ ш щ де МЖумабаев- ты актау мэселесш кетередЬ Магжанньщ акталуына С.Мукановтыц 1932 жьшы жарык кер ген «XX гасырдагы казак эдебиетЬ) ецбепнде тужырымдалган успрт тужырымдардыц куш жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|