Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Эдеби сын тарихы
535 «Демек, АллаЬсыз, д ш а з гылым жок. Д ш йз гылым адамзатка бакыт экелмейдЬ) - деген сиякты магынасы терец пшрлер! KiMfli де болса, ойландырары хак. Белгш акын О.Аскар «Казактыц кара елещ» («Казак эдебиеп», 24.12.2004) атты ма каласында осы 6ip ежелден келе жаткан елец Typi туралы кещнен эцпме козгапты. Макала кара еленнщ езш д к ерекшелктер1, оньщ рухани ем!р1м1здеп орны, ултгык поэзиямыздагы езш дк дэстур], жиналып, басыльш шыгуы, зертгелу! сиякты мэселелер сез болган. Кара елец «ежелп ата-бабадан калган, ол ушы-киырсыз кеп, ушан-тещз. Ол - халыкпен б к е кайна- сып, 6ipre жасасып келе жаткан кене мура. Сейтш, елецнщ атыныц езьак оныц казактыц барлык елещнщ атасы екенш дэлелдеп отыр» («Казак эдебиеп», 24.12.2004) - деп жазады. Акьш кара елец туралы ойларын кешн жазган тагы 6ip макаласында да (Кара елец. «Эдебиет айдыны», 24.03.2005) жалгастырады. Казак поэзиясыньщ турл1 мэселелер! А.Эл1мнщ (Жаксысы - жаксы, жаманы - жаман. «Казак эдебиетЬ), 16.02.2001), Э.Балкыбектщ (Болашагы елецнщ ойлантканда. «Казак эде- биетт», 20.07.2001), Е.3шбаевтыц (Ауыз вз!мдш десец де... «Казак эдебиетЬ), 10.08.2001), А.Кец- шшктщ (Акындык тагдыр - ак кайьщ. «Жулдыз», 2001, №4), Т.Тебегеновтщ (Шыгармашы лык болжау психологиясы елендерЬ «Жулдыз», 2001, №8), Э.Балкыбектщ (Журналистика- лык жанр децгешне дешн темендеген поэзия немесе тагы да халтура хакында. «Казак эде биет!», 29.03.2002), М.Райымбекулыныц (Жырларым менщ кунэмнщ кулл1 Ti36eri. «Казак эдебиетЬ>, 04.10.2002), А.Кемелбаеваньщ (Магжанньщ поэзиясы. «Казак эдебиетЬ), 09.05.2003), Л-Коныстьщ (Акьшньщ анты адалдык «Казак эдебиеп», 09.04.2004), ГНиеткалиеваньщ (Есен- гали поэзиясындагы параллелизм. «Казак эдебиетЬ), 04.06.2004), Э.Кэршжантегшщ (Жастар поэзиясы. «Казак эдебиет!», 29.04.2005), О.Егеубаевтыц (Аргы беттеп акындар айтысы. «Эде биет айдыны», 07.04.2005), О.Эбдиманулыныц (Магжан дастандарындагы азатшыл сарын. «Жалын», 2005, №8), Ж.Эскербектщ (Bip елец - 6ip элем. «Казак эдебиеп», 14.04.2006), К-Калмурзаеваныц (Поэзиядагы формалык !зденютер. «Жулдыз», 2009, №1), т.б. макалала- рында эр кырынан сез болды. 9. 0 Л Е Ц ТУРАЛЫ ОЙЛАСУ Жазушылар Одагында, эдеби басылымдарда уйымдастырылган турл1 баскосуларда поэзия туралы, оныц шепимш Kyrin турган зэру проблемалары хакында n k ip алысуларда ой саларлык мэселелер кетерщдЬ Сондай 6ip жиын одактыц поэзия секциясында етп . Онда сез алган С.Иманасов, И.Сапарбай, К-Бегман, КЛлиясов, О.Аскар, К Куныпияулы, З.Елгондиева, Ж.Сэрсек, Э.Кайырбеков, Б.Жакып, Б.Бекетова, К.Эм1рбектер баспасез беттер в д е epic алып бара жаткан ур да жык сындардыц, атап айтканда, Б.Алдамжаровтыц, У.Доспанбетидщ ка зак эдебиетшщ белгш кайраткерлер 1 хакындагы пш рлерш щ дэйекс!з екендкш ортага сал- ды. Баскосуда акын Т.Молдагалиев «Акын жаны - тым н эзк . Болмасыз нэрседен жаракат алып калса, жазыла коюы тым киын. Акынды соцына сын деген и гл айтактап сальш, д ем к и р ш , дерттещцрш коймай, аялап устаган, камкор кецшмен караган жен. Сын да кылыш секшдь К антепсп бастап бере алады, бей бш ш лк те орната алады. Bi3re Keperi бейбнш ш к орнататын, б т м г е бастайтын сын» («Казак эдебиеп», 30.01.2004) - деп, пшрталастыргандарга басалкалы сез айтып, м эж ш си корытындылаган. «Казак эдебиетшщ» жастарга арналган «Жас калам» косымшасы 6ip топ жастыц тэуел- а з д к тусындагы казак поэзиясы туралы niKip алысуын уйымдастырыпты. Катысушылар- дын ойына от тастау максатымен бершген алгысезде «Акындык - казактыц мацдайына б!ткен касиет, 6ipaK нагыз елец кез-келгеннщ кеудесш жарып шыга бермейд!. Поэзия ерккендердщ ермеп емес, оньщ зандары Timi катал. Оныц гажабына суйсшш, азабына кене бшгендер гана бикке кетерше алады. Олец - ем1рдщ e3i десек, ендеше, ол да 6i3 ymiH кым- бат, эр! ыстык жэне касиетп. Алайда, осынау елец атты улкен дуниенщ KaflipiH, Ka3ipri уа- кьггта каншалыкты багалап журм13? Арамызда елец окымайтын да жандар бар... Сонда ол KiM ymiH жэне не ymiH жазылады. Кудайга niyKip, Ka3ipri казак поэзиясыньщ n9pMeHi жа ман емес. Поэзияныц жаца жас буын екшдер! ecin келедЬ Акын жэне оныц Олец! туралы олар не дейд1?» («Казак эдебиеп», 04.10.2002) - деген жолдар бар. Осы баскосу барысында айтылган «еткен гасырларда гумыр кешкен акын-жыраулардыц шыгармаларьшыц б и к децгешне 6i3 ani кунге дейш танкальш келем1з. Олар 6i3 сиякты ананы 536 ДандайЫСКАКуЛЫ 6ip окып, мынаны 6ip окып, еппамге елпсгеген жок. 0Mipfli калай керш кабылдады - солай жырлады. Сондыктан да ол кездеп поэзия таза болды деуге болады... Дегенмен, «елен бы- лай жазылу керек» деген ереже болмау керек... Юм неш калай жазады, ез1 бшеда. ...белгш 6ip калыпка багынбай елен жазу бара-бара стиль больш калыптасуы да мумкш гой. Казактьщ поэзиясы тек кана кара елец емес. Керек болса, ак елец, кызыл елец, коныр елец деген сияк ты елецнщ де турш-тусткм бар. Ал ол жаксы ма, жаман ба - оны окырман esi екшеп алады» (А.Акынбабакызы); «блец 6ipeyre унау ушш жазылмаса керек. Ол 6ip гана адамньщ, ягни акынныц 6ip сэтпк кещл-куш болуы мумкш... Шын акын етарш айта алмайды» (Р.Сешл- хан); «Бугшп б1здердщ eMip суру жагдайымыз мулде баска. Сондыктан елещм1з де езгеше. Кей сэтте агаларымыз шшерш тусшбей де жатады. Kenieri поэзия мен бугш п поэзияньщ арасында айырмашылык бар... Баягыда елецге койылатын белгш 6ip талаптар болган. Ол Ka3ip жок. Бугшп жастар поэзиясы дербес api еркш. Олар бутан дейш калыптаскан дэстур- лерд1 бузып шыкты» (С.Камшыгер) - деген сиякты пшрлерден б упн п жас поэзия екшде ршщ елец, оныц когамдагы орны туралы тусшйсгершщ езгешелеу е к е н д т кершедь Осын дай ойларды Ж.Эпймжан, Е.Жещсулы да жалгастырган. Бугшп жас буынныц поэзиясы хакында дарынды акын Маралтай Райымбекулы оларды «танытатындай тагдырлы туындылар ani жазыла койган жок» - дей келш, «эдебиетке му- тант-кульшшактар келш жатыр... Оркениетгщ емшегшен концентрантты уыз емген урпактын елещ Улттыц топьфагына сщгенше эл! канша уакыт ете тш машм емес» («Казак эдебиеп», 04.09.2002) - депта. Бул пшрлерден жаца заманда эдебиетке араласкан жас буынныц поэзия сында ултгык дэстурмен катар батыстык еркениетпц эсерш де байкаймыз. Кейб1реулершщ ага урпак, Ka3ipri окырман 6i3fli тусшбейд1 дегендершен еткещц менсшбеушшктщ, 6i3fli тусшбейдц мойындамайды деп, кшэлаушыльщтыц салкыны да сезшедь Букш элемд1 жа Ьандану жайлаган, батыстык еркениетгщ ыкпалы к у п т мына заманда эдебиетам1зге келген жас урпактын e3i журетш эдеби жол 1здегенде баска жактарда не боп жатыр екен деп, жат журттарга кез салмауы мумкш емес. Сондыктан да ap6ip жас дарынныц езжолын тапкан- ша, оныц шыгармашьшыгында ел1ктеушшктщ болатынын да туануш ш кпен караган жен. Белгш эдебиетпц Т.Бешскулов «Шетелдщ эуенге шек койыла ма?» («Казак эдебиеп», 28.01.2005) макаласын жазып, каз1рп эндердщ улттьщ топьфактан ажырап, батысшыл болып бара жаткандыгын, ал эн мэтшдершщ мулдем сын кетерм ей п н дтн кeтepдi. Осыган орай, «Казак эдебиеп», газета (04.02.2005) «Казак эш кайда барады?» деген такырыпта niKip алысу, сауалнама уйымдастырды. Сауалнамада усынылган «Оздщше эн мэтшдершщ санасыздыгы тшм1зге каншалыкты Kayinri?» - деген сауалга М.Мацгытаев «Жалпы энге сез жазганда ха лык эндершен улп алган жен», Н.Нусшжанов «Эн мэтшдершщ сапасыздыгыныц Kayni ете улкен. Ол тек тшге гана емес, кулл1 казак мэдениетане, ол мэдениеттщ жастар угымында калыптасуына Kayinri», С.Сыбанбай «Kayni ете зор. BipaK ол Kayinri кеп адам жеткшисп дэрежеде сезше алмай жур», К.Елемес «Ондагы эн мэтшдершщ сапасыздыгы сез жок, тшм1з- дщ керкемдтне улкен залалын типзедЬ>, Б.Жолдаскызы «Ka3ipri эн мэтшдершщ сапасыз дыгы тшм1зге Kayin тещ цретш н жаны «казак» деп ауыратьш азаматтар гана 6uiefli, ал жаны ауырмайтындар мундай мэселенщ бар екенш де бшмейдЬ) - деген жауаптар 6epinri. Акын жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|