Педагогикалық қарым-қатынас туралы педагогика, психология саласын зерттеген зерттеушілердің еңбектерінен түсініктемелер Н.Ф. Маслов Е.М. Крутов Қарым-қатынастың
-
«демократиялық»
жəне
«авторитарлық» екі түрлі стилін анықтады.
А.А. Бодалев Қарым-қатынастың кəсіби түрінде стилдің үшінші -
«либералдық» түрін анықтады.
Л.В. Путляева Қарым-қатынаста оқушылардың сенім, еркіндік, топтағы
өзара түсіністік, көңілді ахуалды көрсетеді.
А.С.Макаренко «Қарым-қатынаста педагогикалық шеберлігі тəрбиешінің
дауысынан да, бет-əлпетін меңгеруінен көрінеді» деген.
Психолог М.И. Лисина «Қарым-қатынасты - ортақ нəтиже мен шешімге жету
мақсатында орындалған екі не одан да көп адамдардың
өзара байланысы» деп түсіндіреді.
К.К. Левин Авторитарлық қатынас - қол астындағылармен қатал
қатынаста болу, орындаушылар рөлін атқарады.
Демократиялық қатынас - ұжым алдындағы міндеттерді
талқылап бірлесе шешім қабылдауға мүмкіндік тудырады.
Либералдық қатынас - жетекшілікпен ғана шектеледі, бұл
жағдайда талап қоюшылық, бір жүйе байқалмайды.
Педагогикалық қарым-қатынасты зерттеуші А.Б.Орлов «мұғалімнің
тұлғалық центрациясы» деген терминді қолданды (центрация - бір мезгілде
мұғалім мен оқушының субъективті (тұлғалық) өсу нəтижесі) (3.3-кесте).
3.3-кесте Педагогикалық іс-əрекеттің негізгі жеті центрациясы (А.Б Орловтың жіктеуі бойынша) Эгоистік (өзімшілдік) Өзінің
«Мен»
мүддесінде,
қызығушылығында
айқындалады.
Бюрократтық Әкімшілік, бастықтардың мүдделерінде көрініс табады.
Конфликтік (қақтығыстық) Әріптестерінің қызығушылығында, əріптестерінің
мүддесінде байқалады.
Авторитетті (беделдік) Оқушылар ата-аналарының сұраныстарынан көрінеді.
Танымдық Оқыту жəне тəрбиелеу құралдарының талаптарында
айқындалады.
Альтруистік (қамқорлық) Оқушылардың қызығушылығына (қажеттеліктеріне)
бағытталады.
Гуманистік (сүйіспеншілік және құрмет) Қатысушылардың - оның ішінде əкімшіліктің,
əріптестердің, ата-аналардың, білімалушылардың өзара
түсініктерінің ортақ болуы .
40
Педагогикалық қарым-қатынаста ізгілік, үстемділік, альтруистік пен
