226
+ OH
HCO
3
+ H
2
O
H
2
CO
3
NaHCO
3
Түзілген гидрокарбонаттар буферлік жүйедегі қатынысты ӛзгертеді (1/25,
1/30 және т.б.).
Фосфат буфер жүйесі дәл бикарбонаттық буфер сияқты әсер етеді: қышқыл
метаболиттер бӛлімімен әрекеттесіп, ал негіздік метаболиттер алымымен
әрекеттеседі. Сонда не NaH
2
PO
4
, не түзіледі Na
2
HPO
4
, ал олардың ара
қатынасының (1/4) тұрақтандырылуы бүйрекпен реттеледі.
Белок буферінің әсері белок амфотерлігіне байланысты. Қышқылды заттар
түскенде аминтоптарымен, сілтілі заттар түскенде – СООН-тобымен
әрекеттеседі. Арақатынасы фосфатты буфер арқылы қайтадан қалыптасады.
Егер қанға қышқылдық немесе сілтілік заттар түскенде, ал компенсаторлы
механизмдер рН-тың жылжуын тоқтата алмаса, онда қышқыл-сілтілі тепе-
теңдігі бұзылады, ацидоз (қышқылдану) немесе алкалоз (сілтілі ортаның
қалыптасуы). Қышқылдық-негіздік тепе-теңдіктің ӛзгеруінің даму механизіне
байланысты респираторлық (газдық) және метаболиттік ацидоз бен алкалоз
болып бӛлінеді. Олар теңетілген және теңелтілмеген болуы мүмкін.
Қышқылдық-негіздік тепе-теңдіктің теңелген жағдайдан ауытқуы буферлік
жүйелер қатынасының ӛзгеруін физиологиялық және химиялық факторлар
кӛмегімен қалыпты мӛлшерге келтіруге болатын жағдайда байқалады.
Теңелтілмеген бұзылыстар – артериялық қанның рН-ның 7,35-7,45
шекарасынан шыққан кезде пайда болады. Организм бұл ӛзгерісті қалпына
келтіре алмайды.
Достарыңызбен бөлісу: