Ўзбекистон республикаси
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
| -ганда
шакли. -ганда шакли замон маъносига эга бўлган - гач ва - гунча шакли қаторида алоҳида ўрин тутади. Бу шакл - ган ва - да шакли маъносининг қўшилишидан ҳосил бўлган. Бундай шаклли равишдошда ҳаракатнинг бирор чегараси эмас, балки унинг содир бўлиш пайти ифодаланади . -ганда шаклли қурилмада равишдош ва ҳоким феьл ифодалаган ҳаракатнинг давомийлиги белгиси ва унинг замонда бир- бирига тўғри келиши ҳам ўзига хос. Агар равишдош давомли ҳаракат феъли билан ифодаланса, ҳоким феьл ифодалаган ҳаракат унинг бирор нуқтасига, замондаги маълум “кесма”сига тўғри келади( Мен боғда юрганда у келган эди) . ҳоким феьл давомли феълдан бўлса, равишдош ифодалаган ҳаракат ҳоким феълдан англашилган ҳаракатининг маълум бир қисмига тўғри келади( Мен келганимда у боғда юрган эди ). Равишдош ҳам, ҳоким феъл ҳам давомли ҳаракатни ифодаловчи феъл билан ифодаланган бўлса, унинг бўлиб ўтиш пайти бир-бирига тўғри келади( Мен ухлаётгада у юрган эди). Юқоридагидан хулоса қилиш мумкинки, -ганда шакли луғавий шакл сифатида феълни нутққа олиб кирар экан, асос феълдаги ”ҳаракат” маъноси “сиқилиб”, унинг ўрнини ”пайт” маъно бўлакчаси эгаллайди: 1. Айни ўрик г у л л а г а н д а қора совуқ бўлиб ҳаммаёқни қақшатиб кетди (Ў.Ҳош.). 2. Бироқ арава яқинроқ к е л г а н д а похол шляпасини бостириб олган семиз одамни илғадиму ҳаммасини англадим (Ў.Ҳош.). - ганда шакли бўлишсизлик кўрсаткичи билан қўлланганда, яъни бўлишсиз кўринишда бўлганда, асос феълда «пайт» маъносига қараганда 331 «шарт» маъноси бўёғи кўпроқ воқеланади: 1. Балки Мунаввар б ў л м а г а н д а Шерзод билан уришиб қолмасмидик (Ў.Ҳош.) . 2. Йўлдошхон қўлимдан тутиб қ о л м а г а н и д а отардим (Ў.Ҳош.)]. - ганда шаклидаги «содир бўлиб ўтиш пайти» маъноси феъл бир- бирини тақозо этувчи ҳаракатни ифодалаганда ҳам «шарт» маъноси билан қоришади : Август охида планни б а ж а р г а н и н г и з д а салом берамиз (Ў.Ҳош.). - жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|