Зерттеу бөлімінің өзектілігі

Бір килограмм түйіршіктелген қоспадағы азық өлшемі: буаздығының бірінші жартысындағы саулыққа 0,45-0,50, буаздығының екінші жартысындағы саулыққа 0,56-0,60 және қозылы саулыққа 0,65-0,70 шамасында болса жеткілікті.

Көктем және жаз айларында қозылы саулықтар үшін табиғи қоршалған екпе жайылымдарды, шөбі шабылған жердің көрпекөгі мен балауса шөбін барынша толық әрі орынды түрде пайдалану керек. Бұл кезде қой қажетті қоректік заттармен толығымен дерлік қамтамасыз етіледі, қосымша азықты керекті етпейді. Тек ас тұзы, фторсыз фосфат және микроэлементтер берсе жеткілікті.

Сонымен қатар саулықтарды күтіп-баққанда және одан алынған жалқы қозыларды әдеттегі шалғай жайылымда енесінен бөлгенге дейін немесе 7-8 айға толғанша баққан жағдайында салмағын 30-40 кг-ға жеткізіп, 1-1,5 кг-нан қозы жүнін алуға болады.

2 Зерттеу бөлімі

Қысқы тағамның негізі - шөп. Протеин мен минералдар көп болғандықтан, бұршақ немесе шабдалы шөпін тамақтандыру жақсы.

Диета дәнді дақыл негізінде құрылуы мүмкін. Дегенмен, асқазанның немесе асқазанның азықтары ас қорыту жолында сіңірілмегенін және тіпті өлімге әкелетінін есте ұстаған жөн.

Қойлар кішкентай бұта мен құрғақ құрғақ жүзімдіктерді жейді. Бірақ орманды жем-шөптер немесе шөптерді өсімдіктерден (сабан, қамыс, тұқы) олар жарамайды.

Шөпті сабанмен толтыруға болады. Бидай, көктемгі және сұлы сабан ең қолайлы болып табылады, бірақ оны азықтағанға дейін бумен пісіру керек. Жұқа жүн және жартылай қылшықты жүнді тұқымдарды қарақұмық сабанына беруге болмайды.

Диетаны әртараптандыру үшін, жазда акация, қайың немесе линден сыпырғыш дайындауға болады.

Шоғырландырылған жем ретінде, сұлы таңдаған дұрыс. Арпа малға арналған жем түрінде де рұқсат етіледі, бірақ оны басқа да дәндермен қию немесе араластыру қажет. Арпа малдарының ұзақ уақыт бойы қолданылуы артық майды жинайды, бұл олардың құнарлылығын теріс әсер етеді.

Ет және жүндіктер үшін әртүрлі түбірлік көкөністер жақсы тамақ болады.

Жүннің және жоғары сапалы қой терісін алу үшін, жануарларды сүйек тағамымен, бормен және тұзды тұзбен қамтамасыз ету қажет. Алайда, егер жануарлар жайылымда жайылып немесе жоғары сапалы шөпті алатын болса, бұл шара қажет емес.

Жас жануарлардың рационында, сукнх және соратын аналық көп мөлшерде минералды жем болуы керек.

Қыстың басында, мал жайылымнан қаламға ауыстырылғанда, жануарларды рационның кенет өзгеруі салмақ жоғалтуына жол бермеу үшін жоғары сапалы өрік (саман) берілуге ​​тиіс.

Қойлар улы заттармен, пестицидтермен, улы саңырауқұлақтар немесе басқа улы заттармен ластанған азықпен қоректенсе, ауырып немесе өледі.Кейбір өнімдер дұрыс сақталмаған және пайдаланылса, тамақ улану пайда болуы мүмкін. Мысалы, жоғары ылғалдылық кезінде зығыр торт, клевер және ветч тұзды қышқылдарды шығарады. Ұқсас тамақтанған қойлар әлсіз, тынышсыз, олардың қозғалыстарын үйлестіру бұзылады, конвульсиялар басталады және жүрек ырғағы әлсірейді .

Рационды құру есебі

Еңбекті қорғау

Қажет болған жағдайада алдына резинадан жасалған алжапқыш, аяғына резина етік киеді.

Бұл арнайы киімдерді пункттен басқа тыс жұмыстарға пайдалануға болмайды. Қалпақ пен халаттарды жуған кезде қайнатқан жөн, сонан соң үтікпенбасып кептіреді.

Химиялық дәрілермен жүмыс істеу кезінде қауыпсіздік ережелерін сақ-тау қоғамдық және адамдардың жеке басының денсаулығын қорғау үшін жағдай туғызуға және малдардың ауруларына және өлулеріне жол бермеуге бағытталған аса маңызды шара.

Ферма мен бөлімшелерде қойды тексеруге, емдеуге арнап салынған, жақсы жабдықталған пункттер болуға тиісті

Ауру малдармен, өлекселермен, қилармен жанасу нәтижесінде жұ-мысшыларға кейбір антропозоонозды аурулардың жүғу қауіпі төнеді. Аса қатерлі ауруларға топалаң, маңқа, туберкулез, бруцеллез, құтыру, бұзаутас және тағы басқа аурулар жатады.

Жұмыс біткен соң барлық бөлмелерде жұмыс орындарын тазартып, жинап, ертеңгі күнге дайындап қою керек.

Аптасына бір рет міндетті түрде тазалық күнін өткізіп отыру керек.

Еденді, қабырғаларды, есік-терезелерді мұқият тазартып, 2-3 соданың ыстық ерітіндісімен жуады. Бөлмелерлің қайтадан ақтап отыру керек.

Қой өсіру кешендерін берумен қатар құрылыс және жобалауда зооги-гиеналық принциптерге негізделіп, тиісті құжаттар мен талаптарды пай-далануға, санитарлық гигиеналық талартарға сай технологиялық үдеріс-терді, өндіріс құрал жабдықтарды, жұмысшылардың еңбек жағдайын дұрыс ұйым-дастыру қажет.

Еңбек жағдайын сауықтырудың басты жолы, қой өсірушілердің шар-шап-шалдығуы мен аурушаңдық қаупін төмендету, өндіріс барысын меха-никаландыру мен автоматтандыру мәселелерін жетілдіру.

Барлық технологиялық құрылғылардың бұзылып қалмауы үшін алдын ала жөндеу жұмыстарын бақылау жасап отыру және оны пайдалануға берген жағдайда істен шығып қалғанқұрал жабдықтарды жөндеу, сонымен бірге бір оператор атқаратыніс шаралар міндетті түрде орындалатын жұмыс көлемінің артуына тіпті шектен тыс денеге ауыртпалық және нервтік эмоциялық қауырттылық әкеледі.

Жем тарату кезінде жұмыс жүйелі түрде берілуі тиіс.

«Ауыл шаруашылығы көліктері мен тракторларын жөндеуші» кәсібі субъектінің негізгі қызметін жүзеге асыруға байланысты міндеттерді білуге және атқара білуге міндеттейді: ауылшаруашылық көліктерінің қарапайым, орташа күрделі, күрделі тораптар мен агрегаттарын жөндеу, тексеру, реттеу.

Кәсіби еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында шараларды іске асыру үшін қажетті ресурстарды уақтылы бөлу.

Азық беру цехтарындағы шаңдану мөлшерін азайтуда орынды сериялы жабдықтар орнату, жемнің мөлшерін, араласуын және тасымалдануы бойын-ша процесстерді барынша механикаландыру және технологиялық автомат-тандыру.

Малдар орналасқан жайларда немесе орындарда жылы ауа беріліп тұр-ады.

Жуу мен өздігінен ағу жүйелері арқылы бөлме-жай ішіндегі еден мен еден асты қоқыстарын тазарту арқылы ауада жағымсыз иістердің таралуына жол бермейді.

Қой бағатын бөлмедегі ауаның микроағзалармен ластану деңгейін тө-мендету мақсатында бөлме қабырғаларын ақтайды.

Сонымен қатар ветеринарлық-санитарлық талаптарға сай уақытылы дезинфекция жұмыстары жасалынып отыруын қадағалау қажет.

Қорытынды
Сонымен, жоғарыда қарастырғанымыздай, азықтандыру – қойдың ет өнімділігін сан мен сапасын әсер ететін негізгі факторлардың бірі. Малды дұрыс, толық құнды азықтандыру үшін рациондағы азық өлшемімен таратылатын протеиннің мөлшеріне көңіл аудару керек.

Қой шаруашылығы –өнімді де, табысты сала. Ол халықты сапалы етпен, өндірісті –жүн, тері, елтірі сияқты шикізатпен қамтамасыз етеді. Қой өзінің жаратылысында – жайылым малы, көк шөп оның табиғи азығы. Бұл саланы жайылымсыз өркендету мүмкін емес. Қой тұмсығы мен ерінің, тістерінің ерекшеліктері оның жайылымға бейімделген мал екендігін дәлел-дейді. Қойдың тұмсығы ілгері қарай бағытталған сүйір, күрек тістері өткір, еріндері жұқа, икемді, епті келіп, азу тістері қатты азықты ұсатуға бейім-делген. Ол биіктігі 3-5 сантиметр, тіпті одан да төмен қылтиып шыққан шөпті тістеп жей алады, ал мұндай аласа шөпті басқа мал жей алмайды. Қойдың қоректенетін жусан түрлерінің жер шарында 500 түрі, ТМД бойынша 170 түрі, Қазақстанда 81 түрі кездеседі. Жусанның құрамында қоректік зат мол, эфир майы бар, өзі әсіресе қой мен ешкінің жақсы азығы.Қой жердегі масақты, тіпті түсіп қалған дәнді де, сондай-ақ сояулы шөптер мен бұталар бұтақтарының жапырақтарын да жеп, басқа мал түлігінің ашығатын жайылымында өзіне қажетті азығын тауып, қорек ете береді. Қойлар улы заттармен, пестицидтермен, улы саңырауқұлақтар немесе басқа улы заттармен ластанған азықпен қоректенсе, ауырып немесе өледі.Кейбір өнімдер дұрыс сақталмаған және пайдаланылса, тамақ улану пайда болуы мүмкін. Мысалы, жоғары ылғалдылық кезінде зығыр торт, клевер және ветч тұзды қышқылдарды шығарады. Ұқсас тамақтанған қойлар әлсіз, тынышсыз, олардың қозғалыстарын үйлестіру бұзылады, конвульсиялар басталады және жүрек ырғағы әлсірейді . Қыс айларында қолда-қорада бағылатын қойларды пішендеме, сүрлем, түйіршіктелген азықтардың қосындыларынан тұратын рационмен, тіпті то-лық рационды түйіршіктелген азықтың жеке өзімен де азықтандыруға болады.

Қозылы саулықтарды азықтандыруда беде, дала пішендемесі, шөп пі-шендемесі сұлы, қара бидай пайдалы болып табылады.. Олардың мөлшері норматив бойынша тәулігіне бір басқа берілетін мөлшері есептелді. Есептегенде салмағы 50 кг болатын саулық қойлардың азық мөлшерінде ірі азық мөлшері 35%, шырынды азықтар 25%, концентрленген азық 40% -ды құрады. Оның азықтық өлшем бірлігі 1,9 кг, 1,9 ірі азық-тардың 35%-не көбейтіп оны 100% бөлгенде 0,7 кг ірі азықтың нормативі белгілі болды. Нә-тижесінде беде көгінің азықтық өлшем бірлігі 0,4 кг, дала пішендемесінің азықтық өлшем бірлігі 0,3 кг-ды құрайды.

Оларды норматив бойынша есептегенде 4 айда 20 басты саулық қой-ларға, бір тәулікте 4800 кг беде, 2400 кг дала пішендемесі, 4800 кг шөп пі-шендемесі, 1200 кг сұлы және 480 кг қара бидайы беріліп отырады. Көктем және жаз айларында қозылы саулықтар үшін табиғи қоршалған екпе жайылымдарды, шөбі шабылған жердің көрпекөгі мен балауса шөбін барынша толық әрі орынды түрде пайдалану керек. Бұл кезде қой қажетті қоректік заттармен толығымен дерлік қамтамасыз етіледі, қосымша азықты керекті етпейді. Тек ас тұзы, фторсыз фосфат және микроэлементтер берсе жеткілікті.

Әдетте қозы енесін ажыратылмай төрт ай емеді. Осы мерзімдегі олардың қоректенуін үш кезеңге бөлуге болады. Жаңа туған қозыны енесінің уызына жарытып, алғашқы екі аптада, негізінен, ене сүтімен азықтандырады. 6 – 7 күндігінен бастап қозыны біртіндеп көк шөп пен пішен, жем қоспасы мен жайылым шөбін жеуге үйретеді. Ол үшін қозы тұмсығы жететін жерге майда жапырақты астық тұқымдастар пішенін іліп қойып, сақпанға қосып жайылым отына жаяды. 3 – 4-ші аптада қозылар оған қосымша өсімдік жемшөп жеуге үйренеді де, 5 - 8 – ші апталарда оларды көптеп жейді. 9-шы аптадан бастап қозыны болашақ өнімі мен пайдаланылуын сәйкестендіре азықтандырады. Дұрыс өсіп – жетілуі үшін оларды енесін емізу мен қатар жеңіл қортылатын, диеталық жемшөппен қосымша азықтандарылып отырады.

Есеп бөлімі бойынша қорытынды жазылуы қажет 70%

Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.Алексеев А.В. Мал өсіру негіздері.-Алматы, 1974.

2.Байжұманов А.Б. Мал өсіру.-Алматы: Қайнар, 1987.

3.Бегімбеков Қ.Н., Төреханов А.Ә., Байжұманов Ә. Мал өсіру және селекция / Оқулық.-Алматы: Бастау, 2006.-592 б.

4.Ірі қара шаруашылығы: Оқулық / А.Ә.Төреханов, Ж.К.Каримов, Ш.Д.Даленов, Д.К.Найманов.-Алматы.:Триумф «Т», 2006.-408 б.

5.Ермеков М., Бақанова Е. Қазақстан қойларының жоспарлы тұқымдары.- Алматы, 1958.

6.Кравченко Н.А. Разведение сельскохозяйственных животных.-М.: Колос, 1973.

7.Красота В.Ф., Лобанов В.Т., Джапаридзе Т.Г. Разведение сельскохозяйственных животных.- М.: Агропромиздат, 1990.

8.Зоотехния негіздері. Оқулық. –Астана: Фолиант, 2007.-456 б.

9.Левин А.Б. (Аудармашылар Ә.Ермаханов, Ә.Жұмашев) Мал шаруашылығы негіздері.-Алматы, 1985.

10.Омарқожаұлы Н., Әкімбеков Б.Р. Мал шаруашылығы: Оқулық.-Астана: Фолиант, 2007.-424 б.

11.Омарқожаұлы Н.,Шуркин Р. Мал шаруашылығы практикумы.-Астана, 2007.

12.Сәбденов Қ., ҚұлатаевБ. Қой шаруашылығы және жүн, қаракөл мен қой етін өндіру технологиясы.-Алматы, 1998.

13.Сәбденов Қ., Абдуллаев М., Құлатаев Б. Қой шаруашылығының технологиясы: Оқулық.-Астана: Фолиант, 2008.-304 б.

14.Садыкулов Т.С., Байжуманов А.Б., Бегимбеков К.Н. Мал өсіру пәнінің практикумы.-Алматы, 1998.

15.Садыкулов Т.С. Разведение и селекция сельскохозяйственных животных.-Алматы,2003.

16.Тойшибеков М.М.,Ертаев Е.Е. Генетика и биотехнология животных.-Алматы, Ғылым, 1995. Т.1.