120
4. Локальді – қалалар, агломерациялар өндірістік тораптар,
территориялар мен демографиялық шаруашылық қатынаста маңызды.
5. Детальді – жеке объектілердің карталары пландары схемалары.
«Атамұра» және «Кітап» баспаларынан педагогика ғылымының
кандидаты, оқулық авторы Ұ. Есназаровтың 8-9 сыныптарға арналған
Қазақстанның геграфиялық атластары жарық көрді.
Комплекті атлас тар географиялық ортаның барлық ерекшеліктері
туралы толық берілген. Бұндай атластар Жердің тек қана географиялық
білімін ғана емес, белгілі бір мемлекеттердің карта географиялық
өнімдерін ғана білу үшін емес, сонымен қатар осы географиялық
атлас
шығарылған ғылыми және мәдени дамудың өлшемі ретінде қызмет
етеді.
Біртұтастық кез-келген атластық ерекше қасиеттері – ол оның
толықтығы мен ішінара тұтастығымен анықталады.
Егер де онда керекті және толық анықтамалар, барлық сұрақтар
мен тақырыптар табылса, онда Атлас толық болып есептеледі: Егер де
мысалыға Әлемнің физика-географиялық атласын алсақ, онда ол осы
орайда біріншіден , ол барлық планеталардың картасын сақтау қажет,
екіншіден, географиялық ортаның негізгі компоненттерін сипаттауы
керек.
Атласты толтыру үшін ғана көптеген карталарды көбейту,
тақырыптарды арттыру географиялық картаның масштабының
азаюына соқтырады. Сонымен бірге жекелеген мемлекеттердің
карталары және кейбір тақырыптар ірі масштабты талап етуі мүмкін.
Осы қарама қайшылықтан шығу қатал түрде оның жеке
тақырыптарды, керегі шамалы тақырыптарды алып тастап, бір картаға
белгілеу керек. Атластың ішкі бірлігі оның өзара толықтыруы, өзара
келісімділігі және салыстырмалық.
– Проекциялық нақты таңдап алынуы, лажы болса көп емес.
– Қолданылған масштабтардың көп емес мөлшері.
– Пайдалы көрсетілімдердің пайда болу түрлері.
– Генерализациялық бірыңғай қағидасымен.
– Белгілі бір датаға атластың мағанасының келу.
Атластағы карталардың тура мақсатта қолданылуы арлық
карталардың, атластардың мазмұнына бірыңғай талап, жекелеген
карталарға деген қызығушылық, онда карталар мен тұрғылықты
жерлердің жағдайы.
Атласты тағайындау оның белгілі бір орнығуына: атластың
берген хабарламаларының мазмұны, карталардың орналасуының
кезегі бөлімдерінің құралуы. Мысалы, 5-6 кластардағы географиялық
атластарда.
122
кішігірім территориялардың атласы (Қырымның оңтүстік жағалауы,
байкал көлінің атласы).
Достарыңызбен бөлісу: