Ертіс пен Жайық өзендеріндегі кемелер мен барлық сауда флоты.
Әскери коммунизим саясаты-1918-1921 жылдары азамат соғысы кезіндегі Кеңес одағының ішкі саясатының аты.Ал азамат соғысы дегеніміз - мемлекет ішінде билік үшін сол ел азаматтарының өзара соғысы,үкімет үшін күрестің жалғасы болды. Азамат соғысында (1918-1920жж) Ақтар большевиктерге қарсы шыққан топ.Алашорда үкіметі ақгвардияшылдармен бір топта болды. 1917 жылы Кеңес үкіметіне қарсы біріккен күштер Алашорда және Ақгвардияшылдар.Кеңес үкіметі 1918 жылдың орта кезінде елдегі барлық материалдық ресурстармен, адам күштерін барынша жұмылдыру,қалаларды ,өнеркәсіп жұмысшыларын, Қызыл Армияны азық-түлікпен қамтамасыз ету, елде еңбек тәртібін орнату мақсатында “Әскери коммунизим “ саясатын енгізілді.
3.«Әскери коммунизм» саясатының салдары. Азамат соғысы мен «шаруалар соғысының» (азық-түлік салғырты, дүние-мүлікті тәркілеу, кулактармен күрес) апатты салдарлары, осы кезеңге тура келген табиғи апаттар (қатты құрғақшылық т.б.), тиімсіз экономикалық саясат, әкімшілдіктің өрістеуі ауыл шаруашылығын аса ауыр жағдайға әкеп соқтырды. Соғысқа дейінгі уақытпен салыстырғанда жыртылатын жер көлемі екі еседен аса, жиналған астық мөлшері үш еседен аса азайды. Мал шаруашылығы саласы бұдан да ауыр жағдайға ұшырады. Қызылдардың және ақтардың тарапынан малды үнемі реквизициялау (тартып алу) және жұт мал басының шұғыл кемуіне әкеп соқты. Бұл жылдар ішінде малдың барлық түрлерінің саны 10,5 миллионнан астам басқа кеміді.
4.Азық-түлік салғырыты .
“Әскери коммунизим” саясатының ең ауыр салдарының бірі -1920 жылдардағы Қазақстандағы жаппай аштық.Азамат соғысы барысында 1919 жылғы қаңтар айында азық-түлік салғырты енгізілген кез.Қазақтар бұл кезде көп малынан айырылды.Азық-түлік салғырты артық өнімді ғана емес,қарудың күшімен шаруалардың соңғы үнеміне дейін сыпырып алды.Мұның өзі шарулардың қарулыларға қарсылығын тудырды.Азық-түлік саясатының жүргізілуі шарулар көтерілісіне әкеліп соқтырды.Мұндай көтерілістер Ақмола, Семей ,Орал облыстарында болып өтті.Азық-түлік салғырты ауыл шаруашылығын дамуды тежеді,егістіктің көлемі мен өнімділігі төмендеді ,мал саны азайды.1921 жылғы наурызда басталған Жаңа экономикалық саясатқа байланысты Азық-түлік салғырты, Азық-түлік салығымен алмастырылды.
