1.Философия тарихындағы еркіндік ұғымы
2.Адам және оның еркіндігі (Б.Спиноза).
3. М.Хайдеггердің шығармаларындағы еркіндік пен шындықтың байланысы.
4. Бостандық пен жауапкершілік (Ж. П. Сартр). Еркіндік және абсурд (Альбер Камю).
1.Философия тарихындағы еркіндік ұғымы
Философиялық тұрғыдан қарағанда еркіндік ұғымы, үш бөлікте қарастырылады: әрекет еркіндігі мәселесі, таңдау еркіндігі мәселесі және ерік еркіндігі мәселесі. Оның үстіне ерік бостандығы мәселесін зерттеуге, яғни біздің іс-әрекеттеріміз бен қимылдарымыздың соңғы негіздерін зерттеуге баса назар аударылады. Еркіндік ұғымы философияда орталық мәселе болып табылады. Ерік еркіндігін адамның өз іс-әрекеттерінде өзін-өзі анықтауға негізделе отырып түсіндіруге болады. Ерік еркіндігінің проблемасы адам даралығы мен әмбебаптықтың қарым-қатынасы немесе ішінара, бірлік болмыстың жалпы тұтастықтан тәуелділігі мәселесіне негізделеді. Нақты еркіндік-адам болмысының шығармашылық және конструктивті жағы, ол саналы ерік-жігерді жүзеге асырады.
2.Адам және оның еркіндігі (Б.Спиноза)
Еркіндік — адамның немесе жеке ұлттың, халықтың өз мүдделері мен мүмкіндігіне сай әрекет етіп, өз қалауын жүзеге асыруы. Жеке адам мен ұлттың еркіндік дәрежесінің артуы тұтастай алғанда қоғамның ілгерілеу үрдісінің өзекті өлшемі болады. Оның әлеуметтік кедергілерге қарсы күресі, жалпы алғанда, қоғамның алға басуының қуатты қозғаушы күші болып табылады.
Шынайы еркіндік — адамдар арасындағы мәдени қарым-қатынастардың кепілі. Ендеше оның ғылыми мәні мен мазмұнын әрбір азаматтың айқын түсінуіне қол жеткізу ұлттық идеология мен саясаттың басты міндеттерінің бірі болып табылады.
Қарапайым түсінікте еркіндік біреудің үстемдігінсіз өмір сүру, қалаған әрекетін іске асыра алу қабілеті болып саналады.
Еркіндік — нақты және салыстырмалы ұғым. еркіндік мәселесін саясаттану жағынан алып қарайтындар оны азаматтардың және тұтас бір ұлттың қоғамдық құрылым мен басқару түрін таңдауы деп түсіндіреді. Экономика саласында еркін базар, еркін бәсекелестік принциптері негізінде өндіргіш күштер дамитыны, адамдардың еркіндік аясы кеңейе түсетіні рас. Әр адамның, әр ұлттың еркіндік дәрежесін олардың табысы мен меншігінің көлемі ғана емес, сонымен бірге олардың материалдық және рухани игіліктерді өздерінің таңдауы мен орынды жұмсай алу мүмкіндігі анықтайды. Саясатта еркіндік мәселесі ұлттың құқықтық мемлекет құру идеясымен байланысты. Жеке адам мен ұлт еркіндігінің шектелуі немесе тежелуі әр түрлі объективті және субъективті себептерге байланысты. Мыс., тоталитарлық, авторитарлық жүйелердің үстемдігі, яғни демократтық құқыларға, саяси бостандықтарға (сөз, жиналыс, бірлесу, сайлау және сайлану, т.б.) қысым жасалуы, сондай-ақ, материалдық жоқшылық, рухани жұтаңдық, шектен тыс эгоизм және т.б.
3. М. Хайдеггердің шығармаларындағы еркіндік пен ақиқаттың байланысы.
Хайдеггер шындықты классикалық түсінуді білім мен шындықтың таныс сәйкестігі деп жариялайды және одан кетеді. Оның ақиқат тұжырымдамасы "субъектінің эпистемологиясындағы" шындықты түсінудің тарихи және философиялық көзі болып табылады. "Шындықтың мәні туралы"еңбектерінде, "Платонның ақиқат туралы ілімі" және "Көркем жаратылыстың бастауы" ол танымдық әдістерді түсіну арқылы адамның шындыққа деген көзқарасына айналдырады. Нәтижесінде субъективті-жеке және онтологиялық ерекше байланыс пайда болады.
М.Хайдеггер "көркем туындының бастауы" атты еңбегінде ақиқат пен көркем шығармашылықтың байланысын ашады.Затты, өнімді және өнер туындысын салыстыра отырып, ол зат пен форманың өзара әрекеттесуі олардың айырмашылығын көреді.
4. Еркіндік пен жауапкершілік: Ж.П. Сартр. Еркіндік және абсурд: А. Камю. Н.А. Бердяевтің еркіндік концепциясы.
Жауапкершілік пен еркіндік өмірлік маңызды экзистенциалдық категориялар ретінде философия тарихында діни, этикалық, заңдық, тарихи тұрғыда әр қырынан қарастырылып келді. Бұл философиялық ұғымдар адам тіршілігінің маңыздылығын сипаттайды. Еркіндік пен жауапкершілік бақылау, сараптама, тәжірибе жасау нәтижесінде адам білімінің артуына көмектеседі.
Жауапкершілік – еркіндіктің керісінше жағы, оның екінші «мені», ол еркіндікпен үздіксіз байланысқан, еркіндіктің имманентті шектеушісі болып табылады. Адам о баста табиғатпен туылса да, оған берілген еркіндік пен жауапкершілік, оны айналадағы болмысты зерттеп, тануға қызықтырады. Сондықтан бұларды иеленгендер қашанда белсенді позицияда тұрады. Таңдау еркіндігі арқылы әрекеттене отырып, адам тәжірибесін байытады, өзін көрсету мүмкіндігіне ие болады. Олар өз еркімен әрекет етіп, ойлай алатын мүмкіндіктен тұрады.
