8-апта Етістіктің лексика-грамматикалық сипаты. Етістіктің лексика-грамматикалық категориялары. Етістіктің ерекше тұлғалық түрлері. Етістіктің грамматикалық категориялары
жүктеу/скачать 17,05 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2-тапсырма.
- 4-тапсырма. Етістіктердің қандай тұлғада жіктелгенін анықтаңыз
- 5-тапсырма.
- 7-тапсырма.
|
8-апта Етістіктің лексика-грамматикалық сипаты. Етістіктің лексика-грамматикалық категориялары. Етістіктің ерекше тұлғалық түрлері. Етістіктің грамматикалық категориялары 1-тапсырма. Берілген мысалдардан етістіктердің негізгі және туынды түрлерін ажыратыңыз (түбір, қосымша белгісін үстінен қойыңыз). Туынды етістіктердің қай сөз табынан жасалғанын қасына көрсетіңіз. Ойла -ой (дерексіз зат есім) жасар – жаса етістік таппа- тап етістікке болымсыз жұрнақ жалғану арқылы жасалып тұр. баспа-бас етістікке болымсыз етістіктің жұрнағы жалғану арқылы жасалып тұр. Ақта- ақ (сын есім) өтін- өт етістік аса- сырлас- сыр деген түбір зат есім . Бірлес- бір (сан есім) шомыл- молай- мол жұмса- Жоғарыла- жоғары (сын есім) ойбайла – ой гуле-гу еліктеуіш жарқыра- жарық түбір сөз. Атқар- ат (зат есім) пайдалан-пайда түбір сөз күтті- күт етістік ақылдас- ақыл (зат есім) 2-тапсырма. Сөйлемдерден негізгі және көмекші етістіктерді ажыратып, жасалу ерекшелігін көрсетіңіз. Ана бүкшиіп қана отырды да, сөне бастаған шоқтай кішірейіп, өңсіздене бастады. Баласының жібек шатырынан өз туған елін, елінің қаласын көріп отыр. Аздан соң күн батып, қаланы қараңғылық орап алды, қайғысы қайта басты (Ғ.Мүсірепов). 3-тапсырма. Тіркесті түбір етістіктер (күрделі етістіктер) мен етістіктің аналитикалық форманттарын ажыратып, ерекшеліктерін көрсетіңіз. Бұл сөздер көңіліне сонша жаққандықтан, Дәркенбей Абайға бұлжытпай баян етті. Михайлов Абайдың чиновниктер мінезін білмейтін аңқаулығын айтып берді. Нағашылар жақындасып келгенде, Абайлар барлық жігіттермен сәлем беріп, түсіріп алысты (М.Әуезов). Мен жалғыз жүріп кеттім. Жіңішке сүрлеу мені жаудан аман алып қалып, шөлде тезек жинап, от жағып отырған достарыма алып келе жатыр (М.Жұмабаев). 4-тапсырма. Етістіктердің қандай тұлғада жіктелгенін анықтаңыз Отан үшін отқа түс, күймейсің (Б.Момышұлы). Бұл етістік 2 тұлғаға жіктеледі. Себебі, сен есімдігі жасырын тұр. Атаңның баласы болма, Адамның баласы бол (Абай). Сен есімдігі жасырын тұр. Етістіктің 2 жақта жіктеледі. Ол екеуін айтыстыр. 3 жаққа жіктеліп тұр. 5-тапсырма. Етіс түрлерін ажыратып, 4 бағанға бөліп жазыңыз (жұппен) 1. Сөз осыған байланды (І.Жансүгіров). 2.Дастарқан қайта жайылды. Ойын-сауық қайта жалғасты (Ә.Кекілбаев). 3.Қонақтарға келген бойда кесе-кесе қымыз ұсынылып, шөл басысты (Ә.Кекілбаев). 4.Биылғы қыстың ұйытқыған бораны мен ақырған аязы, би аға, елді қатты жұтатып кетті. Жұтқа ұшыраған мал қатты қырылды, - деп шаруа жайын қынжыла әңгімеледі жас бала («Ел аузынан»). 5. Жастық мені шыңдады, шынықтырды, Жастық шіркін өмірді шын ұқтырды (М. Мақатаев). 6.Бір бағланды сойғызып, Іргеге жастық қойғызып, Үйіне болыс кеп отыр (М. Жұмабаев). 6-тапсырма. Сөйлемдердегі салт және сабақты етістіктерді бөліп жазыңыз (жұппен). Күй төгіп, кернейлетіп ағады Ертіс, салт етістік Лебімен балқытады даланы Ертіс. (Қ.Аман)сабақты Түседі еске жалаң аяқ күндерім, салт Ақ сүйекті ала қашқан түндерім. (Қ.Аман). сабақты Суреттен және көрдім жүзі жарқын, сабақты Ойладым: “Оңдырған-ау бақ қан халғын!” салт Соншама құны толық, пұлды түйме, саалт Артында қалдырмас па «жақсы даңқын!» (С.Тор). салт 7-тапсырма. «Оқы» етістігін көсемше тұлғаларына салып жіктеңіз. Оқыса, оқып, оқығалы, оқығанша. 8-тапсырма. Кел етістігін есімше тұлғаларында тәуелдеңіз, септеңіз, жіктеңіз Мен келгенмін. Сен келгенсің. Ол келген.Біз келдлік.Олар келер. Олар келмек. жүктеу/скачать 17,05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|