«Қазақ тілінің сөзжасам сөздігі» бойынша сөзжасамдық ұя мен тізбекке семантикалық жəне уəждік талдау

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
«Қазақ тілінің сөзжасам сөздігі» бойынша
сөзжасамдық ұя мен тізбекке 
семантикалық жəне уəждік талдау
Қабылдаған:Түгенбайұлы Бауыржан
Орындаған:Оразалы Айбике
Филология факультеті
А.Байтұрсынұлы атындағы қазақ тіл білімі кафедрасы

Сөзжасамдық ұя бір негіз сөзден өрбіген түбірлес туынды сөздердің
жиынтығы десек сөзжасамдық ұядағы әр түбірлес туынды сөз
сөзжасамдық тізбекте орналасады.
Мысалы "Ата" сөзін қарастырайық:
Сөзжасамдық ұя дегеніміз-жаңа сөзжасамдарға негіз болатын, ортақ,
өзек мағына қалыптастыратын сөздердің жиынтығы.
Ата-атадай;
Ата-атала-аталау-аталас-аталастық-аталат-аталату;
Ата-аталық;
Ата-атаман;
Ата-атай;
Ата-атакеш.
1. Туған әке, өз әкесі, үлкен әке, әкенің әкесі; бергі ата. 
2. Адамдардың туыстық, қандастық жігі; ру. 
3. Тегі, нәсілі, шыққан жері, тұқымы. 
4. Ерлі-зайыптылардың қайын әкесі. 
5. Қария, қарт, ақсақал (құрметтеу, сыйлау мағынасында).

"Ата" сөзжасамдық тізбегіне семантикалық талдау:
Сөзжасамдық тізбек- мағыналас ,түбірлес сөздердің уәжділік қатыстағы тобынан
құралатын сөзжасамдық ұяның күрделі бірлігі.Сөзжасамдық тізбек бір сөзжасамдық
тұлғадан таралып ,бірнеше жаңа туынды атаулардан тұрады.
АТА 
дәстүрлі туыстық қатынаста қолданылатын атау. Жеті атадан санағанда ру ішіндегі қандастық жігінде, үшінші буындағы
тектің аталауы. Адам атадан Хауа анадан бері туыстық қандастық жік болып табылады. Ру тармақтарының басы. Әкенің
әкесі. Ерлі зайыптылардың қайын әкесі. Көпшілік қауым тарапынан ақсақал деп ерекше қадірленеді. Дәстүрлі ортада
мұндай кісілерге төрден орын беріп, әрдайым құрмет көрсеткен. Қазақта «Ауылыңда қартың болса, жазып қойған хатпен
тең», «Аталы ел – баталы», – деген мақал бар. Ата сөзі қария, қарт, ақсақал деген сөз қолданысында да кездеседі. Ұрпақ
үшін ол әрқашан А. дәрежесінде бола береді. 
Ата-атақоныс-атақыран-атамзаман-атамирас-атажұрт-атамқазақ-
атамұра;
Жетіата,нағашы ата, шекшек ата,шопан ата,қайын ата,жылқышы ата;
Ата-ана,ата-ене