Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
Риккерттің (1863-1939 жж.) еңбектерінде жүйелі жалғасын тапты. «Ұғымдардың табиғи ғылыми жолмен жасалу шегі»
жүктеу/скачать 1,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «генерализациялаушы»
| Риккерттің (1863-1939 жж.) еңбектерінде жүйелі жалғасын тапты.
«Ұғымдардың табиғи ғылыми жолмен жасалу шегі» деп аталатын еңбегінде «құндылықтар әлемі трансцендентті (тылсым) мағыналардың патшалығын жасайды» деп пайымдайды. Құндылықтардың ақиқатқа қатынасын анықтау философияның ең басты міндеті деп есептеді. В.Виндельбанд сияқты Н.Риккерт те ғылымдарды әдістеріне қарап ажырату керек деп, ол әдістердің екі түрі болатынын айтады. Кез келген ғылыми ұғым зерттелініп отырған құбылыстың қайталанатын, біртектес, жалпы белгілерін тануға бағытталады. Иә болмаса керісінше, оның қайталанбайтын, бір рет болатын, дараланған, жеке ерекшеліктерін тануға бағытталуы мүмкін. Алғышқысы жаратылыстану ғылымымен байланысты болса, екіншісі тарихпен байланысты болады. Г.Риккерт жаратылыстану әдісін «генерализациялаушы» (жалпылаушы), ал тарихтың әдісін – «даралаушы» деп атайды. Екі жағдайда да ғылыми ұғымдар мәнді нәрсені мәнсізден ажыратуда зерттеуші басшылыққа алатын теологиялық ұстаным бойынша сұрыпталу жолымен жасалып, шындықты «түсінуді жеңілдендіретін» ұғымдар ретінде қарастырылады. Егер логика ілімінде Риккерт ұғымның бұл екі түрін формалды түрде ӛзара тең ұғымдар десе, онтологиялық тұжырымдама бойынша ол номинализмнің жақтаушысы болды: жалпы болмыста ӛмір сүрмейді, жеке мен ерекшенің ғана мәні бар деді. Бұл номиналистік тұжырым жаратылыстану ғылымдарының құзыретін шектеп, тарих ғылымдарының алдында «маңызын тӛмендетті». Тарих мәдениетпен бірге ӛмір сүретіндіктен, Риккерт үшін құндылықтардың зерттелінуі мәселесі ерекше мәнге ие болды. Оның ойынша, біз үшін кейбір заттар құнды, ал кейбіреулері құнсыз болатындықтан, біз олардың бірін байқасақ, бірін байқамаймыз. Неокантшылдық ХІХ ғасырдың соңында марксизмнің философиялық негіздерін қайта қарау мақсатында қолданылған болатын. Мәселен, ІІ Интернациалдың идеологтары Э. Бернштейн мен М. Адлер және К. Форлендер неокантшылдық пен марксизмді біріктіруге тырысты. Философиялық ревизионизмге деген ұмтылыс Г. В. Плехановтың («Философиялық ревизионизмге қарсы»), В.И.Лениннің («Марксизм және ревизионизм») тарапынан сынға ұшырады. Неокантшылдықтың әсері қазіргі заманғы идеалистік философиялық ағымдардан да байқалады. Ол әсіресе құндылықтар теориясын мәселесінде кӛбірек айтылуда. жүктеу/скачать 1,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|