Бөлімше Көлемі, бет Ақша-кредит саясатын дамыту
жүктеу/скачать 0,72 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1
«Экономикалық шолу» шығарылымының мазмұны №2, 2006 № Мақаланың атауы Автор Бөлімше Көлемі, бет Ақша-кредит саясатын дамыту 1. Инфляциялық қысымды болжау
моделі (P-star модель) Қоңырбаева Б.М. ЗСД
6 Қаржы секторының жай-күйі жəне даму перспективалары 2. ҚРҰБ мониторингіне қатысушы кəсіпорындарға қайтарылатын ақпаратты қалыптастыру – тұрақты, репрезентативтік іріктеуді қалыптастыру негізі
Керімхан Ж. ЗСД 5 3. Алматы қ. экономикасының нақты секторындағы кəсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметін дамыту Жексембаев Т.К. Алматы қалалық
филиалы 7
4. Қазақстан Республикасы аймақтарының 2006 жылғы 1 тоқсандағы əлеуметтік- экономикалық дамуы (ҚРҰБ аумақтық филиалдарының есептері негізінде)
Сыдықова Қ.С. ЗСД 10
5. Астананың қолма-қол ақша айналымы Сейфуллин М.Х. Орталық
филиал 3
6. Дүниежүзілік банк. Қазақстан Республикасымен əріптестік стратегиясы
Күмісбеков К.Б. Жамбыл
филиалы 5
7. Валюталық реттеудің жаңа бағыт- бағдарлары Гуменюк Т.Ю. Орталық
филиал 8. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі филиалының имиджін нығайту – Батыс Қазақстан облысында БАҚ-пен жұмыс істеудің негізгі əдістері Қалдыбеков Н.С. Батыс Қазақстан филиалы
3 Аса маңызды оқиғалар мен мерейтойлар 9. Болашақ ұрпақтар қорына 5 жыл – ҚР Ұлттық қоры: қалыптасу жəне пайдалану ерекшелігі Жұмабаева Г.И. Қостанай филиалы 6 10. Экономикалық шолудың жарнамалық үлгісі 2 Барлығы 48 2
Инфляциялық қысымды болжау
моделі (P-star модель) Қоңырбаева Б. М., Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Зерттеу жəне статистика департаментінің стратегия жəне талдау басқармасы бастығының орынбасары
таргеттеу қағидаттарына көшуге дайындықты бастағаны туралы жариялады. Инфляциялық таргеттеу қағидаттарына көшудің қажетті шарты - макроэкономикалық көрсеткіштерді, атап айтқанда, инфляцияны болжауға арналған сенімді құралдардың болуы. Əзірленіп, қазір пайдаланылып жатқан трансмиссиялық модельдермен қатар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде балама модельдер əзірлену үстінде. Алдыңғы нөмірде Ходрик-Прескот сүзгісін пайдаланатын əлуетті ЖІӨ моделіне баламалы əлуетті ЖІӨ моделі жарияланды. Трансмиссиялық механизм моделінің құрамына кіретін инфляция моделіне балама модельдердің тағы бірі оқырмандардың назарына ұсынылып отырған инфляциялық қысымды болжау моделі болып табылады.
Орталық банктер (мысалы, АҚШ-та, көптеген еуропалық елдерде, атап айтқанда, Чехияда 1 ) пайдаланатын инфляциялық қысымды болжау құралдарының бірі «P*- инфляция моделі (P-star моделі)» деп аталатын модель болып табылады. Р*-модельдің дəстүрлі инфляциялық қысым модельдерінің алдындағы басты артықшылығы оның шығарылым ауытқуын да, сол сияқты өтімділіктің олардың теңбе-тең мəндерінен ауытқуын да назарға алатындығында. Ұсынылған тəсілдің басқа бір артықшылығы теориялық негізінде жəне салыстырмалы түрде қарапайымдылығында. Модель монетарлық саясаттың ақша ұсынысы жөніндегі шоғырландырылған əсері міндетті түрде баға деңгейінде көрініс беретінін көрсетеді. Яғни, экономика өзінің мүмкіндіктерін толық пайдаланбаған жағдайда, ақша ұсынысының өсуі бағаға жəне болашақ инфляцияға əсер ететін болады. P-star инфляция моделі ақшаның сандық теориясына негізделген жəне оның мəні ұзақ мерзімді баға деңгейін ағымдағы ақша ұсынысымен, əлуетті шығарылымымен жəне ақша айналысының теңбе-тең ставкасымен айқындалатын айнымалы ретінде сəйкестендіру болып табылады. Инфляцияның қысқа мерзімді өзгерістерін бағалау актуальды баға деңгейі Р мен теңбе-тең деңгейі Р* арасындағы айырма (баға «gap»-і) 2
Баға «gap»-і сандық теңдеуді жəне ұзақ мерзімді теңбе-тең баға деңгейінің теңдеуін құрастыру арқылы құрылады:
/ = , (1)
1 Jan Frait, Lubos Komarek, Lumir Kulhanek. P- P-star -Model based analysis of inflation dynamics in the Czech Republic 2 Жалпы, «gap» терминімен қандай да бір көрсеткіштің өзінің теңбе-тең деңгейінен ауытқуын белгілеу қабылданған. Сондықтан, бұдан əрі қысқа айту үшін, осы көрсеткіштердің өздерінің теңбе-тең деңгейлерінен ауытқуларын мегзей отырып, біз ЖІӨ «gap»-і (немесе ЖІӨ ауытқуы), өтімділік «gap»-і (немесе өтімділік ауытқуы) жəне т. б. туралы айтатын боламыз.
3 * * * /Y MV P = , (2) мұнда P жəне P* - актуальды жəне теңбе-тең баға деңгейі, V жəне V* - ақша айналысының өзекті жəне теңбе-тең жылдамдықтары, Y жəне Y* - өзекті жəне теңбе-тең шығарылымдары.
(1) мен (2) бірігіп, мынадай қатынасты береді: * * * V/V
* Y/Y P/P
GAP = = (3) немесе логарифмдік нысанда: ) ( ) ( * * *
v y y p p gap − + − = − ≡ , (4) мұнда р*, р, y*, y, v*, v, gap-пен тиісінше Р*, Р, Y*, Y, V*, V жəне GAP логарифмдері белгіленген. Сонымен, p-p * баға «gap»-і шығарылымның оның y-y * əлуетті мəнінен асып кеткен сомасы жəне ақша айналысы жылдамдығының оның v * -v теңбе-тең мəнінен ауытқуы болып табылады. (4) теңдеу іскерлік белсенділіктің қарқындылығын, яғни экономиканың өнімділік қабілетін пайдалану деңгейін баға деңгейінің өзгерісімен байланыстырады. Бұл ретте экономиканың өнімділік қабілетінің ұзақ мерзімді теңбе-теңдіктен асып кетуі іскерлік белсенділік деп түсіндіріледі. Бұлай болмаған жағдайда іскерлік белсенділіктің төмендегені жөнінде сөз болады. Егер жоғары іскерлік белсенділік (y-y * >0) ақша айналысы жылдамдығының өзінің ұзақ мерзімді теңбе-теңдігінен төмен (v-v *
сұранысымен қабат келсе, онда бағаның деңгейі оның теңбе-тең деңгейінен жоғары болады (p> p * ).
Егер төмен іскерлік белсенділік (y-y *
мерзімді теңбе-теңдігінен асып кетуіне (v-v * >0) əкеліп соғатын төмен ақша сұранысымен қатар жүрсе, онда бағаның деңгейі оның теңбе-тең деңгейінен төмен болады (p< p * ). Жоғарыда атап көрсетілген екі жағдайда да инфляциялық қысым факторы инфляцияны теңбе-теңдік нүктесіне итереді, бірінші жағдайда бұл қозғалыс жоғары қарай, ал екінші жағдайда төмен қарай бағытталады. Барлық басқа жағдайларда ағымдағы инфляцияның теңбе-тең деңгейге қарағандағы деңгейі шығарылым ауытқуы y-y * мен ақша айналысы жылдамдығының оның теңбе-тең мəнінен ауытқуы (v-v * ) арасындағы қатынаспен айқындалатын болады. Осы жағдайлардың кез келгенінде шығарылым ауытқуын y-y * жəне айналыс жылдамдығының ауытқуларын (v-v * ) инфляциялық қысым факторлары деп қарастыруға болады. Jan Frait, Lubos Komarek, Lumir Kulhanek 3 еңбегінде инфляцияның алдыңғы мəні теңбе-тең болды деп болжанған жағдайда, t кезеңіндегі
инфляция π t алдыңғы кезең ішіндегі баға ауытқуының gap t-1
жəне алдыңғы кезең инфляциясының π t-1
функциясы болып табылатын теңдеу құрылады:
π
= π t-1
+ F(gap t-1
)
≡ π t-1 + F( (p*
t-1 - p
t-1 )) ≡ π
t-1 + F(
t t v v y y ) ( ) ( * * − + − ) ( 5)
Бұдан əрі осы еңбекте Чехия үшін мынадай P-star эконометриялық моделі құрылады: π t = a ( ) ( ) ( * * v v y y − + − ) +b π
t-1 + c,
3 P- P-star -Model based analysis of inflation dynamics in the Czech Republic 4 мұнда бірінші мүше нақты шығарылым мен ақша айналысы жылдамдығының олардың тұрақты мəндерінен жиынтық ауытқуы. Яғни, авторлар P-star модельде (y-y*) жəне (v*-v) ауытқулары инфляцияға бірдей ықпал етеді деп болжайды. Біз бұл ауытқулардың салмақтары да əр түрлі болуы мүмкін деп есептейміз. Бұл (y- y*) жəне (v*-v) регрессиялық теңдеуге сома түрінде емес, дербес мүшелер болып кіруге тиіс екенін білдіреді. Яғни, біз регрессияны теңдеу түрінде іздейміз: π t = a 1 (y t-1 - y
* t-1
) + a 2 (v * t-1
- v t-1
) + bπ t-1
+c.
Алынған регрессиялық теңдеудің сипаттамалары 1-кестеде көрсетілген. Теңдеуге екі dummy – 1998 жəне 1999 жылдардағы инфляцияның естен тандырған мəндері кірмеген, ресей дағдарысының жəне СПОК режимін ендірудің ықпалын көрсететін айнымалылар қосылған. Бұдан басқа, GDPGAP нақты ЖІӨ жəне HP-фильтрі арқылы бағаланған əлуетті ЖІӨ арасындағы айырма ретінде (1-сурет), ал VELOC_SM_HP ақша айналысының əлуетті жылдамдығы мен HP-фильтрі арқылы бағаланған ақша айналысының нақты жылдамдығы арасындағы айырма ретінде есептеп шығарылады (2-сурет). 1-кесте.
Dependent Variable: INFSA
Date: 04/07/06 Time: 17:58
Sample (adjusted): 1997Q1 2005Q4 Included observations: 36 after adjustments
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
GDPGAP(-4) 0.004719 0.001680
2.809021 0.0087
VELOC_GAP -2.112111 1.134078
-1.862403 0.0724
INFSA(-1) 0.230374 0.077638
2.967272 0.0059
DUMMY98Q2_99Q3 -2.721504 0.532106 -5.114589 0.0000 DUMMY1999Q2 9.981090 1.218543 8.191005 0.0000
C 1.798628 0.259761
6.924167 0.0000
R-squared 0.850425 Mean dependent var 2.024072 Adjusted R-squared 0.825496 S.D. dependent var 1.921225 S.E. of regression 0.802566 Akaike info criterion 2.549006 Sum squared resid 19.32336 Schwarz criterion 2.812926 Log likelihood -39.88211 F-statistic 34.11375 Durbin-Watson stat 2.425530 Prob(F-statistic) 0.000000
Экзогендік айнымалылар бір ғана жағдайды қоспағанда, мультиколлинеарлылықты көрсетпейді, бұл жағдай: VELOC_GAP(-1) жəне DUMMY-айнымалылар арасындағы мультиколлинеарлылық (корреляция коэффициенті 0,67). Статистикалық тестілер автокорреляцияның, сериялық корреляцияның жəне гетероскедастиялықтың бар екендігін көрсетпейді. Регрессия коэффициенттерінің кейбір тұрақсыздығы бар, бұл модельдің болжамдық қасиеттерін төмендетеді. 3-суретте инфляцияның нақты жəне бағаланған, сондай-ақ теңдеудің қалдық мүшесінің графиктері келтірілген . Болжанатын кезеңге болжамдық есептеулер жүргізу мүмкін болу үшін жасалуға тиіс экзогендік айнымалылардың болжамдары нəтижелерді болашақ кезеңдерге экстраполяциялауға мүмкіндік беретін EVIEWS маусымдық деңгейлестіру рəсімін пайдалану арқылы жасалған. 5 1996 жылдың 1-тоқсанынан бастап қоса алғанда 2008 жылдың 4-тоқсанына дейінгі кезеңдегі нақты инфляция, трансмиссиялық модель бойынша инфляция, P-Star модель бойынша инфляциялық қысымның болжамы, Ходрик-Прескот фильтрі бойынша үрдіс (тиісінше, inf, infsa_0, infsa_1 жəне infsa_hp) 4-суретте келтірілген. Көрнекірек болу үшін, 5-суретте 2001-2008 жылдар аралығындағы кезеңге
арналған инфляцияның трансмиссиялық модель бойынша жəне инфляция қысымының P-Star моделі бойынша болжамдары, сондай-ақ инфляцияның, 2006-2008 жылдарға арналған ақша-кредит саясатының негізгі бағыттарындағы деректердің болжамы (тиісінше, «ағымдағы», infsa_pstar жəне «жоғ.АКС») бөліп көрсетілген. Бұл суреттерде P-Star моделі бойынша есептелген инфляциялық қысымның болжамы трансмиссиялық модель бойынша жасалған инфляция болжамынан жоғары жатқаны көрініп тұр. Бұл фактінің мынадай экономикалық негіздемесі бар. Трансмиссиялық модель бойынша болжам ақша-кредит саясатының реттеуші ықпалын ескерсе, инфляциялық қысымның болжамы Ұлттық Банктің тарапынан қандай да бір ықпалсыз инфляцияның əлуетті өсуін көрсететіндіктен, ақша-кредит саясатының ықпалын ескеретін инфляция болжамына қарағанда жоғары болып шығады.
6
1-сурет
-500 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 19 96 Q 1 19 96 Q 4 19 97 Q 3 19 98 Q 2 19 99 Q 1 19 99 Q 4 20 00 Q 3 20 01 Q 2 20 02 Q 1 20 02 Q 4 20 03 Q 3 20 04 Q 2 20 05 Q 1 20 05 Q 4 20 06 Q 3 20 07 Q 2 20 08 Q 1 20 08 Q 4 мл рд . те ңг е GDP GDPGAP GDP_HP
2-сурет Ақша айналысы жылдамдығының теңбе-тең деңгейден ауытқуы (жылдамдық гэпі) -1,5 -1 -0,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 19 96 Q1 19 96 Q4 19 97 Q3 19 98 Q2 19 99 Q1 19 99 Q4 20 00 Q3 20 01 Q2 20 02 Q1 20 02 Q4 20 03 Q3 20 04 Q2 20 05 Q1 20 05 Q4 20 06 Q3 20 07 Q2 20 08 Q1 20 08 Q4 VELOC_GAP VELOC_SM_HP VELOCITY
3-сурет. Инфляцияның бағаланған, нақты мəндері жəне қалдықтар - 1 . 5
- 1 . 0 - 0 . 5
0 . 0 0 . 5
1 . 0 1 . 5
- 4 0 4 8 1 2
9 7 9 8
9 9 0 0
0 1 0 2
0 3 0 4
0 5 R e s i d u a l A c t u a l F i t t e d
7
4-сурет
болжамдары -5 0 5 10 15 19 96 Q 1 19 96 Q 4 19 97 Q 3 19 98 Q 2 19 99 Q 1 19 99 Q 4 20 00 Q 3 20 01 Q 2 20 02 Q 1 20 02 Q 4 20 03 Q 3 20 04 Q 2 20 05 Q 1 20 05 Q 4 20 06 Q 3 20 07 Q 2 20 08 Q 1 20 08 Q 4 па йы з INFSA_0 INFSA_1 жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|