Әдістемелік нұсқауды бекіту парағы

 

Әдістемелік нұсқауды 

бекіту парағы 

 

Нысан 

ПМУ ҰС Н 7.18.1/05 

 

                   

 

БЕКІТЕМІН 

ФМжАТФ деканы 

_________ Ж.Қ. Нұрбекова 

     (қолы) 

      

2010ж.. 

«___»_____________    

                                                        

 

 

 

      Құрастырушы: аға оқытушы _________ Ж.Б.Исабеков.  

                                                           (қолы) 

 

Есептеу техникасы және бағдарламалау кафедрасы 

 

 

«Алгоритмдік тілде бағдарламалау» пәні бойынша  

050704 «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтама» 

Мамандығының студенттеріне арналған  

зертханалық сабақтар үшін 

әдістемелік нұсқау 

 

 

 

Кафедра отырысында ұсынылған 

2010 ж. «___»__________, №__хаттама 

 

Кафедра меңгерушісі _________ О.Г. Потапенко 

                                                (қолы) 

 

ӘК құпталған «ФМжАТФ» факультеті 

2010 ж. «___»__________, №__хаттама 

 

ӘК төрағасы ____________ А.Т. Кишубаева 

                                  (қолы)   

Зертханалық сабақтың мазмұны 

 

 

5 Тақырып 

Сызықтық алгоритмді программалау 

 

 

Тапсырмалар: 

I. 

Трапецияның  а,Ь  қабырғалары  және  һ  биіктігі  берілген. 

Трапецияның ауданын анықтау қажет. 

2

)

(

h

b

a

S





 

II. 

Тіктөртбұрыштың  a,b  қабырғалары  берілген,  оның  ауданын  S=a*b 

және периметрін P=2*(a+b) анықтау. 

III. 

Берілген  қабырғалардың  а,b,c  ұзындығы  бойынша  үшбұрыштың 

биіктігін есептеу керек. 

)

)(

)(

(

2

c

p

b

p

a

p

p

a

h

a









 

)

)(

)(

(

2

c

p

b

p

a

p

p

b

h

b









 

)

)(

)(

(

2

c

p

b

p

a

p

p

c

h

c









 

Мұндағы,  р=(а+Ь+с)/2,  қабырғалар  өлшемі  a,b,c  пернетақтадан  енгізіледі 

және a

IV. 

Массалары  ml,  m2,  mЗ  және  координаталары  (xl,yl),    (х2,у2), 

(хЗ,уЗ) 

материалдық 

нүктелерінің 

ауырлық 

центрлерінің 

координаттарын табу керек. 

3

2

1

3

3

2

2

1

1

0

3

2

1

3

3

2

2

1

1

0

,

m

m

m

y

m

y

m

y

m

y

m

m

m

x

m

x

m

x

m

x





















 

V. 

Берілген  АВ  кесіндісінің  nl:n2  қатынасы  арқылы  бөлінетін   

нүктенің координаттарын есептеу қажет. 

,

1

,

1

2

1

2

1

t

ty

y

y

t

tx

x

x













 мұндағы 

2

1

n

n

t 

 

VI. 

Қабырғалары a,b,c үшбұрыштың медианаларын табу керек. 

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

5

.

0

2

2

5

.

0

2

2

5

.

0

c

a

b

m

b

c

a

m

a

c

b

m

a

b

a



















 

VII.  F=g(x-y) функциясының t=7 болғандағы мәнін табу керек, мұндағы 

g=5x+sin2y, y=x

2

+5x+lnx, x=0.02t

3

-25 

VIII.  Мұндағы  функциялардың  х=3,2  болғандағы  мәнін  табу  керек: 

q=cosx-tgx,  w=lg(5+x

3

+2x

2

),  e=sin(x-5)

2

,

 

   t=cos(2x-5)

3

 

IX. 

Табан  дөңгелегінің  радиусы  R,  биіктігі  һ  болатын  цилиндірдің 

толық  беті  мен  көлемін  табу  S=2R(R+h);  V=R2h,  мүндағы  R  және  һ  

пернетақтадан енгізіледі, ал, =3,14 

X. 

Шаршының  қабырғалары  берілген,  оның  ауданын  S=a

2

  және 

периметрін Р=4*а  анықтау 

XI. 

Z=5xy+x  функциясының  t=2  болғандағы  мәнін  табу  керек, 

мүндағы у=5х-2;   x=0.2t

2

+2t 

XII.  F=z(x-y)  функциясының  t=0.02  болғандағы  мәнін  табу  керек,   

мұндағы z=5xy+sin

2

2y, y=x

2

+5x+lg4x,  x=0.2t

3

+2t 

XIII.  Шеңбердің  радиусының  өлшемі  берілген,  оның  ауданын  S=r

2

 

анықтау қажет. 

XIV.  Шардың көлемін аныктау V=4

3

 

XV.  Негізі  үшбұрыш  болатын  пирамиданың  көлемін  анықтау.  V=Sh/3    

мүндағы S - үшбүрыштың ауданы, һ-пирамида биіктігі. 

 

Бақылау сұрақтары: 

1.  Алгоритм 

дегеніміз 

не? 

Олардың 

құрылымы 

жағынан 

түрлерін атаңыз. 

2.  Программа 

дегеніміз 

не? 

Программаның 

негізгі 

элементтері. 

3.  Turbo Pascal тіліндігі  программа, оның жазылу ережесі. 

4.  Turbo 

Pascal 

тіліндегі 

программаның 

құрылымына 

тоқталыңыз. 

5.  Программалаудың 

кезеңдерін 

атаңыз, 

олардың 

ерекшеліктері? 

6.  Блок-схема 

дегеніміз 

не? 

Блок-схемадағы 

белгілеулерді 

айтыңыз? 

7.  Блок-схема 

арқылы 

программаның 

қандай 

құрылымда 

екендігін түсіндіріңіз. 

8.  Оператор дегеніміз не? 

9.  Turbo  Pascal  тіліндегі  меншіктеу  операторы,  оның  жалпы 

жазылуы, орындалуы қандай? 

10.  Берілгендер мәнін енгізу операторы. 

11.  Мәліметтерді экранға шығару операторы. 

 

6 Тақырып 

Шартты және таңдау операторлары 

 

Тапсырмалар: 

Берілген  х  аргументі  үшін  у  функциясының  мәндерін  есептеудің  блок 

схемасын программасын жазыңыз: 

1. 



























2

,

3

1

2

2

,

2

sin

2

2

4

2

sin

x

x

x

x

x

e

e

y

x

x

 

 

2. 

























66

.

1

,

4

cos

4

17

61

66

.

1

,

5

2

sin

2

2

2

2

x

x

x

x

x

x

x

y

 

3. 

























4

,

2

,

lg

)

4

sin

(

4

,

2

,

2

2

x

x

x

x

x

e

e

y

x

x

 

4. 







































3

,

sin

3

1

,

cos

cos

sin

1

,

lg

)

1

(sin

sin

2

x

x

e

x

x

x

x

x

x

x

y

x

 

5. 



































4

,

lg

5

3

1

,

5

2

1

,

cos

sin

5

2

2

x

x

y

x

e

x

x

x

y

x

y

x

 

 

6. 

















2

,

3

2

lg

2

,

lg

x

x

x

x

x

x

y

 

7. 



































1

,

lg

4

,

0

1

,

cos

2

4

,

0

,

sin

1

5

x

x

e

x

x

x

x

x

x

y

x

 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  Тармақталу алгоритімі, оның блок-схемасы. 

2.  Шартсыз көшу операторының жазылуы, орындалуы. 

3.  Шартты көшу операторының жазылуы орындалуы. 

4.  Шартты оператордың жазылу нұсқалары. 

5.  Таңдау операторының жазылуы, орындалуы. 

 

7 Тақырып 

Параметрлі цикл операторы 

 

Тапсырмалар: 

1. 

10

9

...

3

2

1











 

2. 

n

2

1

...

8

1

4

1

2

1

1











 

3. 

3

3

3

50

1

...

3

1

2

1

1









 

4. 

)

1

(

1

...

4

*

3

1

3

*

2

1

2

*

1

1











n

n

 

5. 

)

1

2

)(

1

2

(

1

...

7

*

5

1

5

*

3

1

3

*

1

1













n

n

 

6. 

)

1

4

)(

1

4

(

1

...

13

*

11

1

9

*

7

1

5

*

3

1













n

n

 

7. 

)

1

...(

1

...

)

1

...(

3

*

2

1

...

2

*

1

1













l

n

n

l

l

 

8. 

2

2

2

1

...

3

1

2

1

1

n









 

9. 

4

4

4

1

...

3

1

2

1

1

n









 

10.  

4

4

4

4

)

1

2

(

1

...

5

1

3

1

1

1











n

 

 

Бақылау сұрақтары: 

1.  цикл опертаорының қызметі қандай? 

2.  for  цикл  операторында  логикалық  өрнек  бірден  жалған  болса 

программаның циклдік бөлігі орындала ма? 

3.  for  операторының  циклдік  бөлігінде  цикл  параметрін  программалық 

жолмен өзгертуге бола ма? 

4.  for операторында цикл параметрінің өзгеру қадамы неге тең? 

 

8 Тақырып 

Циклді процестерді ұйымдастыру 

 

 

Тапсырмалар: 

Қатардың  қосындысын  есептеудің  блок-схемасын  және  программасын 

жазыңыз. 

1. 

!

20

2

...

!

3

3

.

0

!

2

2

.

0

!

1

1

.

0









 

2. 

!

10

...

!

6

!

4

!

2

1

10

6

4

2

x

x

x

x











 

3. 

n

2

1

...

8

1

4

1

2

1

1











 

4. 

2

2

2

1

...

3

1

2

1

1

n









 

5. 

17

*

15

1

...

9

*

7

1

7

*

5

1

5

*

3

1

3

*

1

1











 

6. 

)

1

)(

1

(

1

...

5

*

3

1

4

*

2

1

3

*

1

1













n

n

 

7.   

)

2

)(

1

(

1

...

4

*

3

*

2

1

3

*

2

*

1

1











n

n

n

 

 

8. 

2

2

2

1

...

3

1

2

1

1

n









 

 

9. 

2

2

2

2

)

1

2

(

1

...

5

1

3

1

1

1











n

 

10. 

4

4

4

1

...

3

1

2

1

1

n









 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  Қайталану  алгоритмдерін  программалауды  ұйымдастыру  қалай 

жүргізіледі? 

2.  "Цикл-әзір"  және  "Цикл-дейін"  құрылымдарының  айырмашылығын 

блок схема арқылы түсіндіріңіз. 

3.  Алдын ала шартты тексеру операторы. 

4.  Repeat  операторының жалпы жазылуы және орындалуы. 

5.  Циклдің денесі дегеніміз не? 

6.  Күрделі циклдер туралы айтыңыз. 

 

9 Тақырып 

Ішкі 

программалар: 

процедуралар 

және  

функциялар 

 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  Ішкі программа дегеніміз не? 

2.  Ішкі  программаны  процедура  түрінде  жазғандағы  ерекшеліктерін 

көрсетіңіз? 

3.  Формальды және іс жүзіндегі параметрлер айырмашылғы? 

4.  Процедураны параметрсіз құруға бола ма? 

5.  Глобальдық және локальдық мәндер дегенді қалай түсінесіз? 

 

Тапсырмалар: 

1.  Төмендегі  мәліметтері  бойынша  берілген  үшбұрыштың  сүйір 

бұрышының мәнін анықтаңыз: 

a)  Катеттерінің ұзындығы бойынша; 

b)  Катеті мен гипотенузасының ұзындығы бойынша. 

2.  Емдеу  мақсатындағы  емделушінің  салмағы  30  күнде  96  килограмнан 

60  килограмға  түсті.  Күнделікті  салмағының  азайуы  дене  салмағына 

пропорционал  екндігі  анықталады.  Емделушінің  ашығуының  2-ші,  3-ші, 

... ,29-шы күндергі салмағын анықтау керек. 

3.  a және b нақты сандары берілген. Анықтау керек: 

u=min(a,b),   v=min(ab, a+b),    min(u+v

2

, 3.14) 

4.  Нақты сан у берілген. Есептеу керек: 

)

1

(

6

)

1

(

2

)

25

,

0

(

7

,

1

2









y

t

y

t

t

  мұндағы   















10

0

2

10

0

1

2

)!

2

(

)!

1

2

(

)

(

k

k

k

k

k

x

k

x

x

t

 

 

 

12 Тақырып 

Массивтер 

Бір өлшемді массивтер. Массивті толтыру алгоритмі. 

 

 

Тапсырмалар: 

1.  Берілген  массивтін  теріс  элементтерінің  қосындысын  есептейтін 

программа құру. Массив элементтері бүтін сандар. Массив А[20]

 

2.  Берілген  массивтің  оң  элементтерінің  қосындысын  есептейтін 

программа құру. Массив элементтері бүтін сандар. Массив: В[15]

 

3.  Берілген  массивтің  теріс  элементтерінің  көбейтіндісін  есептейтін 

программа құру. Массив элементтері нақты сандар. Массив: А[12]

 

4.  Берілген  массивтін  оң  элементтерінің  көбейтіндісін  есептейтін 

программа құру. Массив элементтері нақты сандар. Масив: С[25]

 

5.  Массив элементтерінің арифметикалық ортасын есептейтін программа 

қүру. Массив элементтері нақты сандар. Массив: D[17]

 

6.  Массив  элементтерінің  теріс  сандарының  ең  үлкенін  анықтайтын 

программа құру. Массив элементтері нақты сандар. Е[11]

 

7.  Массив  элементтерінің  оң  сандарының  ең  үлкенін  анықтайтын 

программа күру. Массив элементтері нақты сандар. Массив: А[9]

 

8.  Массив  элементтерінің  теріс  сандарының  ең  кішісін  анықтайтын 

программа құру. Массив элементтері бүтін сандар. Х[13]

 

9.  Массив  элементтерінің  тақ  сандарының  ең  кішісін  анықтайтын 

программа құру. Массив элементтері бүтін сандар. Массив: В[17]

 

10.  Массив  элементтерінің  жұп  сандарының  ең  кішісін  анықтайтын 

программа құру. Массив элементтері бүтін сандар. Массив: D[25]

 

 

Бақылау сұрақтары:

 

1.  Массив дегеніміз не?

 

2.  Turbo  Pascal  программалау  тілінде  массивті  қалай  ұйымдастыруға 

болады?

 

3.  Массивтің қандай түрлері бар?

 

4.  Программалауда  массивтерді    қолдану  арқылы  қандай  жетістіктерге 

қол жеткізуге болады?

 

5.  Массивтерді сипаттаудың қандай ерекшеліктері бар?

 

6.  Массив   типіне   қандай   типтерді   қолдануға болады?

 

7.  Массив элементтерін қалай енгізуге болады?

 

8.  Массив  элементтерін  қалай  баспаға шығаруға болады?

 

9.  Массивке тұрақтыларды қолдануға бола ма?

 

10. 

 

Массивтің  мәндерінің  өзгеруін  қадам  бойынша  қалай  тексеруге 

болады?

 

11. 

 

Меңзер  орналасқан  қатарға  дейін  программаны  орындауға  жіберу 

функционалдық пернесі қандай?