Ғылым министірлігі
жүктеу/скачать 261,54 Kb.
|
Өрікбай Динара Дінтану
- Бұл бет үшін навигация:
- Шетел философиясының тарихы Жоспар : Шетел философиясының құрылымы Ежелгі қытай философиясы
- Қорытынды ой
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Философия және саясаттану факультеті Дінтану және мәдениеттану кафедрасы БӨЖ Тақырыбы: Шетел Философиясының тарихы Оқытушы:Қошқарбаев Е.Е Студент: Өрікбай Динара Мамандығы: Дін тану Алматы, 2023 ж. Шетел философиясының тарихы Жоспар : Шетел философиясының құрылымы Ежелгі қытай философиясы Ежелгі Үнді философиясы Неміс философиясы Орыс философиясы Жалпы философия Қорытынды ой Шетел философиясына Ежелгі Қытай , Индия , Антикалық , Немістік және т.б философияның түрлері жатады . Олардың әрқайсысына жеке тоқталатын болсақ : Ежелгі Қытай философиясы : Қытай өркениеті – әлемдегі ең көне өркениеттердің бірі. Шамамен бес мың жыл бұрын Қытайда тайпалары Орта Азиядан келген. Бұл тайпалардың егіншілік пен мал туралы түсінігі болған егіншілікпен айналысты, олардың үлкен табындары болды. Олар жергілікті халықты ассимиляциялап, Хуанхэ өзенінің жағасына қоныстанды . 21 ғасырда. мемлекет құрылады, қоғамның таптық құрылымы ретінде қалыптасады алғашқы қауымдық жүйеден құлдық жүйеге көшудің басталуының нәтижесі. Шаң мен Чжоу дәуірінде діни-мифологиялық дүниетаным басым болды. Бекітілген политеизм бар; құдайлар жануар, балық, жартылай жануар, жартылай адам ретінде бейнеленген. Негізгі құдай – Шан-ди, оған барлық басқа құдайлар мен рухтар (табиғат құбылыстары мен жандардың рухтары бағынады өлген адамдар). Ата-бабалар культі кең таралған; ол рухтардың ықпалын бекітуге негізделген (өлген адамдардың рухы) ұрпақтарының өмірі мен тағдыры туралы. Әруақтарға құрбандық шалылады. Ежелгі Қытайдың мифологиялық дүниетанымы қабылданған ежелгі заманда дүние мұңды, пішінсіз болған тұрақты хаос. Содан кейін оның ішінде екі рух пайда болды - Ин және Ян аспан мен жерді құрады. Иньдің басы әйелді бейнеледі, Янның басы - еркектік принцип. Чжоу дәуірінен бастап аспанға айналды Янның бейнесі, ал жер Иньдің бейнесі ретінде қарастырылады. Қаңтар Аспанды билейді, Инь жерді билейді. Ян - жарық принципі, Инь - қараңғы принцип. Философия тарихы басқа елдердегі сияқты Қытайда да қалыптасу кезеңінде екенін көрсетеді Философия көптеген мифологиялық образдар мен идеяларды пайдаланды. 1 мыңжылдықтың басында. Қытайда натурфилософиялық концепция іргелі түрде пайда болуда оның идеялары ұзақ өмір сүрді. Инь және Ян ұғымдары мифологиядан алынған . Кейбіреулер кеңірек түсіндірме алады. Ян, жарық принципі, аспанның қасиеттерін білдірді, оңтүстік, күн, күн, өмір, күш, еркектік мән, тақ сандар. Инь әйелдік принципті бейнеледі, солтүстік, қараңғылық, өлім, жер, ай, әлсіздік, жұп сандар. Инь мен Ян бір-біріне қарсы, бірақ бір мезгілде және бір-біріне тәуелді, бір-біріне ену, бұл белгілі эмблема. Жалпы Қытай философиясының дін мен байланыстырып қарағанда Даосизм , Конфуциянство ұғымдары бар . Оларды жекешелеп қарағанда : Даосизм - байырғы Қытай философиясындағы негізгі бір бағыт. Б.з.д. 4-3 ғасырда пайда болған. Даосизмнің негізгі идеялары «Лао-цзы» және «Чжуан-цзы» трактаттарда берілген. «Чжуан-цзыда» конфуцийшілікке қас идеялар айтылып, табиғат қоғамға карсы қойылады. Адам өзін қоршаған міндеттерден босанып, табиғатқа жақын тұрмысқа қайтса, Дао (әлемнің түпкі негізі, сезімге қонбас сырды, тіршіліктің бүтіндігі) жолына келеді деген ой-пікірді білдіреді. Осынымен бірге Даосизмдегі табиғатты зерттеуге шақырған идеялар Қытайда алғашқы іліми түсініктердің және ойлап табулардың шығуына көмекші болады. «Лао-цзыда» дао түсінігі әлемнің маңызы және жаратылыс себебі деген мағына береді. Адам күрес пен қалаулардан бас тартып, өзі менен өзі болып, саяси істерге қатыспау, өкімет елдің тұрмысына зиян келтірмеуі керек деген көзқарастар айтылады. Қытайдың мемлекеттік діні – конфуцийшілдіктің негізін салушы – Конфуций. Оны Кун-цзы, Құнфу-цзы, Цзоу деп атайды. Ол қазіргі Қытайдың Шандунь провинциясындағы Цюйф қаласында туып, сонда қайтыс болған. Халық арасында ұстаз Кун деген есіммен кеңге танылған. Ол – Қытай ойшылы, философ, тарихшы, мемлекет қайраткері. Өмірге келген ортасы – кедейленген ақсүйектер отбасы. Осы данагөй негізін қалаған ілім (Конфуций идеясы) кейін жапон қоғамының ұлттық жалпы психологиялық, мінез-құлықтық және иде-ологиялық қондырғысы болып қалыптасты. Конфуций ілімін уағыздаушы Хаттари Унакитидің пайымдауынша: «Конфуций – шығыс данышпаны. Дегенмен, қазіргі күні ол бүкіл әлем танитын философқа айналды. Оның ілімі – өмірді танытатын оқулық, таптырмас тәжірибе мектебі». Ұстаз Кун осындай атақ-даңққа қалай жетті, балалық шағы қалай өтті, одан кейінгі өмір жолы қалай болды? Оған жауап іздеп, көптеген басылымдармен танысқанымызда білгеніміз: жас шағында төменгі буындағы шенеунік қызметін атқарып, 22 жасында бала оқыта бастаған. Сөйтіп, Қытайдағы тұңғыш жекеменшік оқу орнын ашып, ұстаз ретінде үлкен абыройға бөленген. Конфуцийдің мектебінде оқытылған төрт пән – ақлақ (адамгершілік), тіл, саясат, әдебиет. Ежелгі Үнді философиясы. Үнді пәлсапасы б.з.д. II және I мыңжылдықтың бас кезінде, арийлердің (малшы тайпалардың) солтүстік-батыстан енуі, олардың елді басып алуы, алғашқы қауымдық құрылыстың құлдырауы ежелгі Үндістанда таптық қоғам мен мемлекеттің пайда болуымен дүниеге келді. Мемлекеттік биліктің басында раджа тұрды, оның билігі егін шаруашылығымен айналысушы ақсүйектердің билігіне және рулық абыздық билікке тірелді. Ежелгі Үндістан қоғамының әлеуметтік стратификациялануын төмендегідей сипаттауға болады: Варналар - топтар Варналардың өкілдері Брахмандар Абыздық варна , Кшатрийлер Әскери ақсүйектер тобының варналары Вайшьялар Егінші-варналар Шудралар Төменгі варна Варналарға бөліну дінмен ерекше қасиетті сипатқа келтірілді. Текті абыздық жанұялар қоғамға айтарлықтай ықпал етті және білімділік пен арнайы білімдерді иеленушілер болды, діни идеологияның дамуына ықпал етті. Варналардың тіршілік етуі (варналарға бөліну) құрбандық шалу формулаларымен, атаулармен, дұғалармен сакрализацияланған еді. Ежелгі үнділіктер ой-толғамдарының алғашқы ескерткіші Ведалар болды. Б.з.д. II және I мыңжылдықтар аралығында пайда болған, және адамзаттың әдеби ескерткіштерінің ең ежелгілерінің бірі болып табылатын ведалар ежелгі үнді қоғамының рухани мәдениетінің дамуына, оның ішінде философиялық ойдың дамуында үлкен анықтаушы рөлге ие болды. «Веда» сөзі санскриттен аударғанда «білім» деген мағынаны береді. Бірақ бұл жай білім емес, ерекше білім. Ведалар әнұрандардан, дұғалардан, дуалардан, құрбандық шалу формулаларынан тұрады. Ведалардың образдық көркем тілімен аса ежелгі діни дүниетаным, адамның өмірі және адамгершілік туралы алғашқы философиялық түсінігі берілген. Ведалар құрамына мына бөлімдер кірді: Ригведа - Діни әнұрандар жинағы. (Б.з.д. 1,5 мың жыл шамасында). Көптеген құдайларға арналған құрбандық әндері, дуалар мен дұғалар. Ригведада Ежелгі Үндістан ойшылдары болмыстың алғашқы бастамасы туралы, әлемнің пайда болуы туралы, оны басқаратын заңдылықтар мен әлеуметтік айырмашылықтардың себептері туралы ой толғай бастайды. Брахмандар - Жол-жора мәтіндер жинағы. Оларға буддизмнің пайда болуына дейін үстем болған брахманизм діні негізделді. Араньяктар - Орман тақуаларының кітаптары. Упанишадтар Б.з.д. I мыңжылдық шамасында пайда болды. Мағынасы - «жанында отыру», яғни өсиет-нақыл тыңдап, ұстаздың аяғының қасында отыру мағынасында; немесе «құпия тылсым білім». Бұл мәтіндерде ең бірінші себептілік мәселесі, болмыстың бастауы мәселесі басым келеді, оның көмегімен барлық табиғат құбылыстарының және адамның пайда болуы түсіндіріледі. Упанишадтарда басты орынға болмыстың ең басты себебі мен алғашқы негізі ретінде рухани бастау - брахман немесе атманды алатын ілімдер ие болады. Упанишадтар мәтіндерінің көпшілігінде брахман және атман рухани абсолют, табиғат пен адамның денесіз ең бастапқы себебі ретінде түсіндіріледі. Упанишадтардағы таным теориясының басты мәселесі білімді екі түрге: жоғарғысына және төменгісіне бөлу. Төменгі білім - эмпирикалық шындық туралы білім. Жоғарғысы - рухани абсолют туралы білім, оған тек мистикалық интуиция, йогтык тәжірибенің көмегімен ғана қол жеткізуге болады. Нақ осы білім әлемге билік ету мүмкіндігін береді. Антика философиясының дәуірі б.з.б. 8 ғасырда басталып, б.з. 5 ғасырында аяқталды. Антикалық философияны жүйелейтін болсақ, мынандай кезеңдерді байқаймыз: Сократқа дейінгі кезең. Бұл кезең б.з.б. VІІ-V ғасырларды алып жатыр. Осы уақытта Милет мектебі пайда болған. Бұл мектептің өкілдері: Фалес, Анаксимандр, Анаксимен. Сондай-ақ, бұл кезде философияда Эфес мектебі және Элей мектептері пайда болған. Эфес мектебінің өкілі Гераклит. Элей мектебінің өкілдері: Парменид, Ксенофан, Зенон. Пифагорлықтар мектебі. Оның өкілі Пифагор. Атомистік мектеп. Оның өкілдері: Демокрит, Эвклид. Классикалық кезең (б.з.б. V-ІV ғасырларда). Бұл кездегі философиялық мектептер: Афиналық мектеп, Софистер мектебі, Мегар мектебі, Киникалық мектеп. Софистер: Протагор, Гипий. Афина мектебінің өкілдері: Сократ, Платон, Аристотель. Киникалық мектеп өкілдері: Антисфен, Диоген. Эллинистік философия. (б.з.б. ІV-ІІ ғғ). Бұл кезеңде Перипатетикалық, Академиялық мектептер жалғастырылды. Сондай-ақ Эпикур мектебі, Стоицизм, Скептицизм (өкілі Перон), Эклектизм (өкілдері: Филон, Антиох) бағыттары дамыды. Рим философиясы (б.з. V ғ.) Сенеканың стоицизм мектебі, Тит Лукреций Кардың эпикуреизм мектебі, Марк Пули, Цицеронның эклектиалық мектебі, неоплотонизм философиясы қалыптасты. Неоплотонизмнің өкілдері: Плотин, Прокл. Неміс философиясы – неміс халқының философиялық білімдер жүйесі. Неміс философиясы дүниежүзілік философиялық ойдың дамуына зор әсер етті. Рухани өмірге терең талдау жасау, тиянақты филос. жүйе құруға бейімділік – неміс ойшылдарының көбіне тән ерекшелік. Германиядағы философияның алғашқы түрі ортағасырлық схоластика болды (Х.Мавр, Н.Немецкий, Г.Сен-Викторский). Соңғы схоластиканың көрнекті өкілі алғашқы христиан аристотельшілерінің бірі Ұлы Альберт болды. Дәстүрлі Неміс философиясы мистикамен тығыз байланыста дамыды. Оның алғашқы өкілдері монах әйелдер – Хильдегарда Бингенская (12 ғ.) мен Мехтильда Магдебургская (13 ғ.). И.Экхарт бұл ілімді одан ары дамыта түсті. 19 ғасырдың 30-жылдары неміс идеализмінің рационалистік философиясына, әсіресе Гегельдің панлогизміне екі түрлі бағыт: иррационалистік (Шеллинг және А.Шопенгауэр) және материалистік (Л.Фейербах) бағыттар қарсы шықты. Шопенгауэр философиясында дүниенің негізі иррационалды санасыз ерік деп танылды. Бұл ілім кейіннен Ф.Ницшеге және Г.Э. Гартманға зор әсерін тигізді. Л.Фейербах неміс классик. философиясының идеалистік сипатын антропологиялық материализм тұрғысынан сынға алып, идеалистік философияның дінмен байланысын ашып көрсетті. 19 ғасырдың 40-жылдарында Германияда марксизм пайда болды. Оның негізгі идеялық тұжырымдамасы В.Либкнехт, А.Бебель, Ф.Меринг, тағы басқа еңбектерінде негізделді. Марксизм ілімі философияны сын тұрғысынан қайта қарап, оның дүниені түсіндіруші ғана емес, өзгертуші күш екендігін көрсетуге тырысты. Оның негізін салушылар: К.Маркс пен Ф.Энгельс өз еңбектерінде дүниеге көзқарастың негізгі принциптерін тұжырымдап, марксизм теориясының негізі қаланды. 19 ғасырында шенінде. Неміс философиясында жаратылыстанудың өрістеуіне байланысты позитивизм бағыты орын ала бастады. Түрлі ғылым салалары – физика, биология, психологияға сүйенген мектептер мен бағыттар пайда болды. 80 – 90 жылдарда жаңа кантшылдықтың марбург және баден мектептері қалыптасты. Марбург мектебінің өкілдері (Г.Коген, А.Наторп, Э.Кассирер, т.б.) логик. мәселелермен шұғылданса, баден мектебі (Г.Риккерт, В.Виндельбанд, Э.Ласк) мәдени-тарихи және аксиология мәселелеріне назар аударды. 19 ғасырда эмпиризм дәстүрін жаратылыстанудың соңғы жетістіктерімен ұштастырмақ болған эмпириокритицизм өкілдері Э.Мах (1838 – 1916) және Р.Авенариус (1843 – 96), имманенттік философия өкілдері В.Шуппе, И.Ремке, тағы басқа болды. 19 ғасырдың соңында Неміс философиясында метафизикаға қайта оралу басталды. Ницше тұсында “өмір философиясы” деп аталатын бағыт жарыққа шықты. Оның басты өкілдері: Г.Зиммель, Р.Эйкен және В.Дильтей болды. 20 ғасырында Неміс философиясында феноменология ілімі дамыды. Ол Ф.Брентано, А.Мейнонг, А.Гефлер, К.Штумпф және Х.Эренфельс еңбектерінде тұжырымдалды. Жеке тұлға философиясы мен қазіргі заманғы құндылықтар этикасын тұжырымдап берген неміс ойшылы М.Шелер (1874 – 1928) Неміс философиясының одан әрі дамуына үлес қосты. Қазіргі заманғы Неміс философисындағы үшінші негізгі ағым – экзистенциализм. С.Кьеркегордың еңбектерінен бастау алып, М.Хайдеггер мен К.Ясперстің шығармаларында айқын көрініс тапты. Неміс философисындағы төртінші негізгі ағым – онтология метафизиканың қазіргі заманғы көрінісі болып табылады. Бұрынғы метафизикаға қарағанда онтология жекелеген ойшылдардың априорлық көзқарастарына ғана емес, метафизика деңгейіне көтерілуге талпынатын жеке ғылымдардың нәтижелеріне негізделеді. Бұл бағыттың қазіргі заманғы философияның көрнекті өкілдерінің бірі – Н.Гартман (1882 – 19ғасыр). Орыс философиясы . Философия тек адамның таза ақыл-ойы әрекетінің өмірі ғана емес, мамандардың шағын ғана тобының нәтижесінде ғана емес, ол ұлттық рухани тәжірибесінің көрінісі, әр алуан мәдениет туындыларынан көрінетін оның интелектуалдық әлеуетінің көрінісі. Ол философиялық және тарихи білімнің синтезі бола отырып, тарихи айғақтар мен оқиғаларды сипаттауды емес, оның ішкі мәнін ашуды мақсат тұтады. Орыс философиясының орталық идеясы адамзат тағдыры мен жалпы өмірдегі Ресейдің ерекше орны мен ролін негіздеу және іздестіру болды. Және бұл орыс философиясын түсіну үшін маңызды, өйткені ол тарихи дамуының өзгешелігіне орай өзінің ерекше белгілерімен көзге түседі. Орыс философиясы қалыптасуының бастапқы кезеңі XI-XVII ғасырлар, өзінің пайда болған кезінен ол әлемдік философиямен байланыстылығымен сипатталады, бірақ сонымен қатар оның тілтумалығын да теріске шығаруға болмайды. Ол Киев Русінде пайда болады және 988 жылы Русьтің шоқынуынан басталған хрестиандыру үдерісімен байланысты болады. Өзінің пайда болуында ол, бір жағынан, славиандық патша табынушылық дүниетанымының бірқатар белгілері мен бейнелерін қабылдаса, екінші жағынан, хрестиандықты қабылдау нәтижесінде Византиямен байланыс орнатып, сол арқылы антик философиясының көптеген идеяларын бойына сіңірді. Мұнан өзге Византиямен қатынас Ресейге шығыстық християндық философия тұжырымдамаларының бекітілуіне ықпал етеді. Осылайша орыс философиясы философиялық ой дамуының негізгі бағытына сай дами отырып, христиандырылған күйінде болса да антиктік, византиялық, ерте болгар дүниетанымы идеяларын бойына сіңірді. Оның үстіне орыс философиясы IX ғасырда Кирилл мен Мефодий қалыптастырған өзінің жеке жазба тілін әуел бастан қолданды. Философиялық білім дүниетанымдық функция мен қатар данышпандық қызметті де атқарады, ал Ертедегі Русьтің рухани өмірі монастырларда шоғырланғандықтан, бұл философиялық ілімнің сипатына өз әсерін тигізді. Жалпы алғанда, философиялық және тарихи ой хрестиандық принципіне негізделді. Орыс философиясының орталық идеясы адамзат тағдыры мен жалпы өмірдегі Ресейдің ерекше орны мен ролін негіздеу және іздестіру болды. Және бұл орыс философиясын түсіну үшін маңызды, өйткені ол тарихи дамуының өзгешелігіне орай өзінің ерекше белгілерімен көзге түседі. Орыс философиялық қызықты ізденістер XVI-XVIII ғасырлар бойында жалғасын тапты және екі үрдістің қарама- қайшылығы негізінде өтті. Мұның алғашқысы орыс ойының тілтумалығына басты назар аударып, бұл тілтумалылықты орыстың рухани өмірі өзгешелігімен байланыстырылады. Екінші үрдіс Ресейге еуропалық мәдениеттің даму үрдісін тануға тырысты. Бұл үрдіс өкілдерінің айтуы бойынша Ресей Еуропаның даму жолына барлығынан кейін түскендіктен, Батыстан көп нәрсені үйреніп сол өткен тарихи жолды қайталауы тиіс. Бұл екі үрдістің айқын теориялық және қоғамдық–саяси тұрғыда қалыптасуы XIX ғасырдың 40-60 жылдары болды. Біріншісін славянофильдер, екіншісін батысшылар білдірді. Осыған байланысты орыс философиялық ойына екі бағыт қалыптасты. Бұл екі бағыттың да қалыптасуына П.Я.Чаадаев (1794-1856) үлкен рол атқарды. Өзінің көзқарастарын ол атақты «Философиялық хаттарында« баяндады. Чаадаев католиктік Батысты дәріптеп, оны Ресейге үлгі тұтты, ал екінші жағынан, Ресейдің Батыстан айырмашылығы оның ерекше «ғаламдық миссиясында" деп айтты. Сондықтан ол Ресейдегі славианофильдіктің де, батысшылықтың да негізін қалаушы болып табылады. Философияның жалпы сипаттамасы .Сонымен, философияның жалпы сипаттамасы өзінің нақты қызметін атқаратын бір-бірін толықтыратын ұғымдар жиынтығы сияқты көрінеді. Жоғарыда айтылғандар философияның басқа ғылымдарға, мысалы, жаратылыстану философиясына және мен басқа мақалаларда айтқан пәндерге интеграциялануымен толықтырылады. Қазіргі уақытта жалпы философияның академиялық түрі бар, ол халық арасында айтылып, жоғары оқу орындарында студенттердің барлық санаттарына сол немесе басқа жолмен оқытылады. Бұл мүмкіндіктің екі негізгі себебі бар. Бірінші себеп – өткен дәуір ойшылдарының еңбектерінде баяндалған философияның қалыптасқан жалпы сипаттамасы. Растауды тапқан жұмыс одан әрі зерттеуге негіз болды, оны таппаған ғылым тарихы ретінде қарастырылады, әсіресе қателердің көпшілігі фактілік білімге жақын болғандықтан, түзетулер немесе аллегориялар қолданылғанда олар шындыққа айналады. Оқушылардың кең ауқымына жалпы философияны оқытудың екінші себебі – білімді қарастыруды егжей-тегжейлі қарастырмау. Курстар теорияларды, гипотезаларды және қорытындыларды тек сипаттамалы түрде немесе профильді тыңдаушыларға қалдырылатын ең аз дәлелдемелік базамен қамтамасыз етеді. Философияның жалпы түсініктері. Жалпы философиямен танысудың алғашқы кезеңдерінің қатарында бұл ғылымның бүкіл тарихында негізгі ұғымдарын қарастыру болып табылады. Философияның негізгі жалпы ұғымдарының кейбірі дүниетаным, дүниетаным, дүниетаным. Дүниетаным - бұл дүниетанымның тасымалдаушысынан абстракцияны алып тастайтын, жеке адамның өзі, қоршаған әлем және оның осы дүниедегі орны туралы жалпы көзқарастары мен пікірлерінің жүйесі. Яғни, қарапайым адам әдетте топтың, жеке адамның немесе мәдениеттің бір бөлігінің «философиясы» деп атайтын нәрсенің шын мәнінде дүниетанымдық көзқарас екенін түсіну оңай. Дүниені қабылдау – қабылдау мен сәйкестендіру кешені, жеке адамның көзқарастары мен пікірлерінің көрнекі немесе дерексіз мысалдар, олардың дүниетанымын түсіндіру стандарттары ретінде әрекет ететін бейнелермен байланысы. Қарапайым тілмен айтқанда, индивид өзін, өзін қоршаған әлемді және соңғы екі құбылыстың өзара байланыстарын осылай қабылдайды. Дүниені қабылдау – адамның дүниетанымын тану, көрсету және түсіндіру, яғни тәндік түйсіктердің тәжірибесі үшін және оның барысындағы сенсорлық ассоциациялар жүйесі. Айта кету керек, дүниені қабылдау әлемді қабылдаумен белсенді түрде әрекеттеседі және бұл өзара әсер ету сипаты көбінесе жеке тұлғаның дүниетанымының түрін анықтайды - не қабылдау басым рөл атқарады, не сезім басым болады. Философиядағы, әлеуметтік және басқа да пәндердегі адамға деген көзқарас жеке мақалаларда қарастырылады. Шешендердің жалпы философиясының тағы үш негізгі концепциясына байланысты анықтайық: тұлға және орта. Тұлға - бұл қоршаған орта үшін, оның ішінде әлеуметтік, жасырын, оның қайталанбас даралығының мәнін тек иесі ғана білетін жеке және ерекше қасиеттер мен қасиеттердің жиынтығы. Көпшілік бұл мәнді не оның жоқтығынан, не өзін-өзі тануының жеткіліксіздігінен әлі білмесе де. Соңғысының арқасында адам жалпы мінез-құлық үлгілерін, пайымдауларды және дүниетанымдық көзқарастарды қабылдайды, соның арқасында ол «адамдар» категориясына кіре бастайды. Қоршаған орта – жеке тұлғаның тұрғылықты, тұру немесе шығармашылық кеңістігі мен орны. Орын міндетті түрде материалдық әлемге сілтеме жасамайды (locus corporalis et spiritis – лат. Материалдық және рухани орын). Психологияда локус термині көбінесе кеңістіктің (материяның) қандай да бір түрінің бөлігі ретінде түсінілетін орынға соншалықты үзілді-кесілді сілтеме жасамайды, сондықтан түсініктемесіз, материалдық емес локализация ретінде қабылданады. Анықтамадан қоршаған ортаны жеке адам жасай алатыны, индивид оның ішінде қала алатыны, сондай-ақ онда (табиғи орта) өмір сүре алатыны анық. Сонымен бірге қоршаған орта тек материалдық кеңістікті ғана емес, сонымен қатар ақпараттық орындарды да қамтиды. жүктеу/скачать 261,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|