Ғылыми жетек аға оқыт, Қарту ескенова Г. Б
жүктеу/скачать 34 Kb.
|
|
ӘӨЖ 622.831.3 Орақбай И. - студент ҚарТУ (гр ГД-19-3) Ғылыми жетек.- аға оқыт, ҚарТУ Ескенова Г.Б. ЖОҒАРЫ ТАУ-КЕН ҚЫСЫМЫ ЖАҒДАЙЫНДА КЕН ОРНЫНЫҢ ҚОРЛАРЫН АНЫҚТАУ ТӘСІЛІ Пайдалы қазбаларды тиімді және қауіпсіз өндіру үшін тау жыныстарының массивіндегі табиғи кернеулердің пайда болу заңдылықтарын және оларды құрылған жер асты құрылымдарында қайта бөлу заңдылықтарын білу қажет. Бұл жағдайда қуыстардың мөлшерін, пішінін, түзілу тізбегін және жұмыс технологиясын өзгертуге, олардың тұрақтылығын қамтамасыз етуге немесе табиғат күштерінен кешірім сұрауға және Кола супер терең ұңғымасында болғандай шегінуге мүмкіндік бар. Онда 12 км-ден астам тереңдікте массивтегі жұмыс кернеуі оның беріктік сипаттамасынан асып кетті, массив құлады, бұрғылау снарядын қысып, оны кесіп тастады, ұңғымада қалды, 8-9 км тереңдіктен қайта-қайта бұрғыланды, 12 км-ге жетті және тағы да апат болды [1]. Жерасты тау-кен жұмыстарын жүргізу тереңдігінің тұрақты өсуі және тау қысымының динамикалық түрдегі көріністерінің күшеюі тау соққыларымен күресу мәселесі бойынша арнайы геомеханикалық зерттеулер жүргізуді анықтайды. Жоғары кернеулі жағдайда кен орындарын игеру кезінде тау-кен қысымы көріністерінің сипаты мен қарқындылығын алдын-ала талдау зерттелген кен орындарын үш негізгі топқа бөлуге мүмкіндік берді. Бірінші топ-тау-кен-тектоникалық соққыларға дейінгі кез келген қарқындылықтың динамикалық көріністері тау-кен-дайындық (ГПР) және тазарту жұмыстарының (ОР) барлық технологиялық процестерімен бірге жүретін кен орындары. Екінші топ-өнеркәсіптік кенденудің үлкен тереңдігі бар кен орындары, мұнда күрделі және тау-кен дайындық жұмыстары кезінде әлсіз энергетикалық түрдегі динамикалық көріністер (тау жыныстарының атылуы мен қабыршақтануы, қарқынды шыңдалуы) байқалды. Үшінші топ-өнеркәсіптік кенденудің үлкен тереңдігі бар кен орындары, онда динамикалық көріністер жоқ, бірақ кендер мен жыныстардың физикалық-механикалық қасиеттерінің параметрлері бойынша массивтің динамикалық түрде жойылуға бейімділігі анықталған. Бірінші топ кен орындары үшін геомеханикалық зерттеулердің негізгі міндеті нақты кен орнының соққы қауіпті жағдайларында тау-кен өндірісі процестерін регламенттейтін" тау соққыларына бейім кен орнында тау-кен жұмыстарын қауіпсіз жүргізу жөніндегі нұсқауларды " әзірлеу болып табылады [2]. Жүктеудің "қатты" және "жұмсақ" режимдері ұғымдары жүктеме жүйесі мен жүктелетін тау құрылымы материалдарының қаттылық арақатынасымен шектелмейді, өйткені мұнда бастысы статикалық және динамикалық жүктемелердің әсерінен олардың өзара деформацияларының қатынасы болып табылады. Жүктеудің" қатаң " режимі жүктеме жүйесі материалының механикалық қаттылығы жүктеме құрылымы материалының қаттылығына тең немесе одан көп болуы мүмкін және жүктеу процесінде жүктеме жүйесінің деформациясы жүктеме құрылымының деформациясына тең немесе аспайды (деформацияның берілген мәнінің режимі). "Жұмсақ" жүктеме режимінде жүктеме жүйесі материалының механикалық қаттылығы жүктеме құрылымы материалының қаттылығынан аз болады, ал жүктеме кезінде жүктеме жүйесінің деформациясы жүктеме құрылымының деформациясынан асып түседі (Жүктеменің берілген мәнінің режимі). Тау жыныстарының бұзылуының статикалық формалары кез-келген жағдайда байқалатындығын ескере отырып, жүргізілген геомеханикалық зерттеулердің ерекшелігі тау-кен жұмыстарының өмірі үшін ең қауіпті және тау-кен өндірісі процестерінің айтарлықтай қымбаттауы ретінде тау-кен қысымының динамикалық көріністерінің пайда болу немесе болмау жағдайларына назар аударылды. Қолданылған әдебиет 1. Бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлерін және Карьерлердегі борттардың тұрақтылығын басқару / н.п. Снитка [және т. б.] Ташкент: Фан, 2017. 288 б. (русский) 2. Ракишев Б. Р. Тау жыныстарының механикалық бұзылуының энергия сыйымдылығы. Алматы: Баспагер, 1998. 210 б. 3. Рақышев Б. Р., Винокуров Л. В. Пеленгация көздерін ауытқу массивтегі тау бойынша род. Алматы: "Ғылым" ҒЗО, 2002. 236 б. жүктеу/скачать 34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|