Физиологические свойства мышц и нервных волокон. Учение Н. Е. Введенского о парабиозе

жүктеу/скачать 1,63 Mb.

Дата	25.11.2023
өлшемі	1,63 Mb.
	#127644

Тақырып: «Жүйке талшықтарының физиологиялық қасиеттері. Парабиоз».

Дәріс жоспары:

1. Жүйке талшығының құрылымдық және физиологиягиялық ерекшеліктері.

2. Қозуды өткізу заңдары. Жүйке талшығының қажымауы.

3. Жүйке талшығы бойымен қозудың тарауы.

4. Қозудың таралу жылдамдығы.

5. Парабиоз, оның кезеңдері.

Жүйкенің құрылысы

Жүйке талшығының физиологиялық қасиеттері

Қозғыштық.
Өткізгіштік.

Жүйке бойымен қозудың өту заңдары

Жүйке талшығының анатомиялық және физиологиялық бүтіндігі.
Қозудың екі жақты таралуы.
Қозудың жеке өтуі.

Жүйке талшығының салыстырмалы қажымайтындығы

Энергия шығыны аз
Ресинтез жылдам

Азотты атмосферада жүйке қажиды

Жүйке талшығы бойымен қозудың өту механизмі

I. Миелинсіз талшықтар бойымен қозу тегіс таралады.

II. Миелинді талшықтар бойымен қозу секірмелі, яғни сальтаторлы таралады.

Жүйке талшығының қозуды өткізу жылдамдығы

Талшықтар типі	Талшықтар диаметрі (мкм)	Өткізу жылдамдығы (м/с)
А Аα Аβ Аγ Аδ В С	12-22 8-12 4-8 1-4 1-3 0,5-1,0	70-120 40-70 15-40 5-15 3-14 0,5-2

Парабиоз және оның кезеңдері

П а р а б и о з (para – жуық, bios – өмір) – бұл тітіркендіргіш (химиялық зат) әсерінен, оның қозғыштығы мен лабилдігінің төмендеуі.

← Қалыпты жағдай.

Парабиоз кезеңдері:

1. Теңестіру кезеңі;

2. Парадоксалды кезеңі;

3. Тежелу кезеңі.

Толық парабиоз кезеңінде, яғни тітіркендіру аймағында қозудың жайылу үрдісі тарамай бір жерде тұрақталады («стационарлық қозу»).

Синапс – қозудың жүйке талшығынан жүйкеленентін жасушаға өтуін қамтамасыз ететін құрылым

Синапстың құрылысы

1. Пресинапстық мембрана

2. Синапс саңылауы

3. Постсинапстық мембрана (рецепторларымен).

Рецепторлар: холинорецепторлар (М және N холинорецепторлар),

адренорецепторлар – α және β

Медиаторлар

Ацетилхолин, норадреналин, гамма-аминомасляная кислота (ГАМК), глицин, гистамин, серотонин, дофамин.

Ацетилхолин – қозуды

ОЖЖ жасущалары арасында,
преганглилік симпатикалық талшықтан гангли жасушаларына,
парасимпатикалық талшықтан эффекторға,
қозғалтқыш талшықтан көлденең жолақты бұлшықетке өткізеді.

Норадреналин қозуды симпатикалық постганглилік талшықтан эффекторға өткізеді

Синапстардың жіктелуі

1. Орналасуны байланысты

- аксон-аксондық

- аксон-дендриттік

- аксон-сомалық

- жүйке-ет

2. Әсер сипаты бойынша: қоздырушы, тежеуші.

3. Сигналды өткізу тәсілі бойынша:

- электрлік

- аралас

Химиялық синапста қозудың өту механизмі
Қоздырушы синапста:
Қозу серпінісі → жүйкенің ұшы → пресинапстық мембрананың деполяризациясы (Са++ кіруі және медиатордың шығуы) → медиатордың синапстық саңылауға өтуі → постсинапстық мембранада медиатордың рецептормен байланысуы → ҚПСП → ӘП генерациясы.
Тежегіш синапстарда :
пресинапстық мембрананың деполяризациясы → тежегіш медиатор бөлінеді → постсинапстық мембрана гиперполяризацияланады ( К+ иондардың қатысуымен) → ТПСП.

Қозу химиялық синапстарда медиатор арқылы өтеді.
Қозу бір жақты өтеді.
Тез шаршайды (медиатордың азаюынан).
Лабильдігі төмен 100-125 имп./сек.
Қозудың жинақталуы
Із салу
Синапстық кідіру (0,2-0,5 м/с).
Фармакологиялық заттарға іріктеп сезімталдығы .
Температуралық өзгерістерге сезімталдығы.
Іздік деполяризациясының болуы.

Синапстардың физиологиялық қасиеттері:

Электрлік синапстардың (эффапс) физиологиялық қасиеттері

Қозуды электр тоғы арқылы өткізеді
Қозуды екі жаққа өткізеді
Ләбилдігі жоғары
Синапстық кідіру жоқ (саңылау тар)
Тек қозуды өткізеді