Күннің негізгі сипаттамалары Тексерген: Тұрарбекова Айнұр
жүктеу/скачать 1,41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоспар
- Назарыңызға рахмет
Күннің негізгі сипаттамаларыТексерген: Тұрарбекова АйнұрОрындаған: Аптықай ҚазыбекТобы: Еп 20-14к1ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ Шымкент 2023ж Жоспар
Барлық жұлдыздар тәрізді Күн — қызған газ шар. Негізінде ол 10% (атомдардың санына қарай) гелий қоспасы бар сутегінен тұрады. Өзге элементтердің бәрін қоса алғандағы атомдарының саны шамамен 1000 есе кіші. Сөйтседе, масса жағынан осы ауырырақ элементтерге Күн массасының 1-2%-і келеді.Күндегі заттар күшті иондалған, яғни атомдар өздерінің сыртқы электрондарынан айрылған. Ол электрондар иондалған газдың - плазманың еркін бөлшектеріне айналады.Барлық жұлдыздар тәрізді Күн — қызған газ шар. Негізінде ол 10% (атомдардың санына қарай) гелий қоспасы бар сутегінен тұрады. Өзге элементтердің бәрін қоса алғандағы атомдарының саны шамамен 1000 есе кіші. Сөйтседе, масса жағынан осы ауырырақ элементтерге Күн массасының 1-2%-і келеді.Күндегі заттар күшті иондалған, яғни атомдар өздерінің сыртқы электрондарынан айрылған. Ол электрондар иондалған газдың - плазманың еркін бөлшектеріне айналады.Күн затының орташа тығыздығы r1400 кг/м³. Осы мән су тығыздығымен шамалас та, Жер бетіндегі ауа тығыздығынан мың есе артық. Дегенмен, Күннің сыртқы қабаттарында тығыздық орташа тығыздықтан миллион есе кіші де, ал центрінде 100 есе артық. Күннің центріне бағытталған гравитациялық тартылыс күштерінің әсерінен оның қойнауында зор қысым пайда болады.Егер Күн ішіндегі зат біркелкі таралған және тығыздық барлық жерде орташаға тең болса, онда ішкі қысымды есептеу оңай болар еді. Осындай тереңдіктегі F=1g ауырлық күші ауданы S болатын биіктігі 1/2радиал бағанның ішіндегі заттың массасымен, сонымен қатар радиусы 1/2сфера бетіндегі мәнімен анықталатын болады.Осындай бағандағы күн затының массасы мынаған тең болады:Егер Күн ішіндегі зат біркелкі таралған және тығыздық барлық жерде орташаға тең болса, онда ішкі қысымды есептеу оңай болар еді. Осындай тереңдіктегі F=1g ауырлық күші ауданы S болатын биіктігі 1/2радиал бағанның ішіндегі заттың массасымен, сонымен қатар радиусы 1/2сфера бетіндегі мәнімен анықталатын болады.Осындай бағандағы күн затының массасы мынаған тең болады:өйткені көрсетілген сфераның көлеміне тең және тығыздық тұрақты болОсын. Осыдан р»6,6 1013 Па болады,ЯҒНИ ОЛ атмосфералық кысымнан миллиард есе артық. Газ заңдарына сәйкес қысым температура мен тығыздыққа пропорционал болады. Бұл Күн қойнауларындағы температураны анықтауға мүмкіндік береді.Күннің қазіргі эволюция кезеңіндегі Күн энергиясының көзі болып табылады. Соның нәтижесінде Күннің орталық атыраптарында гелий мөлшері біртіндеп артады да, сутегі мөлшері кеми береді. Күн центрінің өзінде Күн қойнауларында пайда болатын энергия ағыны сыртқы қабаттарға беріліп, барған сайын үлкен аудандарға тарала береді. Температураның мәніне қарай және онымен анықталатын процестердің сипатына қарай, бүкіл Күнді шартты түрде 4 аймаққа бөлуге болады
3) конвекциялық белдеу - «сәулелік» белдеудің үстіңгі жағынан Күннің дәл көрінетін шекарасына шейінгі аралық. Мұнда температура Күннің көрінерлік шекарасына жуықтаған сайын тез кемиді де соның нәтижесінде зат алмасуы (астынан жылытқан ыдыстағы сұйықтың кайнағаны сияқты конвекция) жүріп жатады; 4) атмосфера, бұл бірден конвекциялық белдеуден басталады да, Күннің көрінетін дөңгелек жүзінің шегінен аулаққа таралып кетеді. Атмосфераның төменгі қабатына газдардың жұқа қабаты кіреді де, біз оны Күннің беті ретінде қабылдаймыз. Күн-Жер байланысы Жерде болып жататын құбылыстарға Күн зор ықпалын тигізеді. Жер атмосферасының жоғарғы қабаттарындағы ең маңызды физикалық және химиялық процестер Күннің қысқа толқынды сәулелеріне тәуелді. Көрінетін және инфрақызыл сәулелер Жерге негізгі жылу «берушілер» болып табылады. Әртүрлі елдерде, оның ішінде біздің елде де, күн энергиясын шаруашылық және өнеркәсіп мақсаттарында кеңінен мақсаттарында кеңінен колдану бағытында жұмыстар жүргізілуде (электр энергиясын алу, үйлерді жылыту және т. б.). Күннің қысқа толқынды сәулесі менатмосферасының жоғарғы қабатының (ионосфераның) иондануын күшейтеді, ал бұл радиотолқындардың таралу жағдайына күшті әсер етіп, кейде радиобайланысты бұзады. Күндегі процестер Жердің атмосферасы мен магнит өрісіне әсер ете отырып, жан жануарлар әлемі мен өсімдіктер әлемінің органикалық әлемнің күрделі процестеріне де жанама ықпал жасайды екен. Бұл ықпалдарды және оның механизмін қазіргі кездерде ғалымдар зерттеу үстінде. Қорыта айтқанда келешекте Күн сәулесінің энергиясын пайдаланудың артатыны сөзсіз. Күн Жерге жарық беріп және жылытып қана қоймайды. Бірқатар геофизикалық құбылыстар Күн әрекетінің білінуімен қосарласа өтеді.Оталыстарда үдеген зарядты бөлшектердің ағыны Жердің магнит өрісіне әсер етеді де, магнит дауылдарын туғызады, ал бұлар зарядталған бөлшектерді атмосфераның төменірек қабаттарына енгізеді де, осыдан полярлық жарқыл туады. Күннің қысқа толқынды сәулесі мен жарқыл туады. Назарыңызға рахметжүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|