Криптографиялық қорғау әдістері Шатастыру шифры (Шифры перестановки) Орнына қою шифры (Шифры замены (подстановки)) Құрамдас шифры (Составныешифры)
Кадыр Олжас СИБ-21
Криптография туралы түсіндіру.
Криптография деректер мен хабарлардың әлдеқайда қауіпсіз сақталуы мен таратылуы үшін оларға код тағайындауға арналған стандарттар мен хаттамалар жиынтығы. Таралым ортасы сенімсіз болса, сіз өз сезімтал файлдарыңызды шифрлау үшін криптографияны қолдана аласыз — басқа адамның оны түсінуі мүмкіндігі азаяды және деректердің біріктірілуі олардың құпиялығын сақтау сияқты қамтамасыз етіледі.
Криптографияның екі іргелі әрекеті шифрлау және шифрды анықтау болып табылады. Шифрлау түпнұсқа ақпаратты шығара алмайтындай етіп деректі кодтау болып табылады. Ал шифрды анықтауда кодталған дерек криптографиялық кілттерді пайдалана отырып түпнұсқаға қайта оралады.
Криптографияның екі іргелі әрекеті шифрлау және шифрды анықтау болып табылады. Шифрлау түпнұсқа ақпаратты шығара алмайтындай етіп деректі кодтау болып табылады. Ал шифрды анықтауда кодталған дерек криптографиялық кілттерді пайдалана отырып түпнұсқаға қайта оралады.
Цезарь шифры
Цезарь шифры - ең жеңіл және кеңінен тараған шифр әдісі. Оны Цезарь коды, Цезарь жылжытуы немесе жылжыту шифры деп те атайды.
Шифр орнына қоюдың бір түрі деп те атауға болады. Шифрде әрбір таңба ашық мәтінде әліпби бойынша тұрақты көлемде оңға немесе солға жылжытылып отырады.Мысалы, жылжыту саны 3 болатын шифрде А әрібі В, Ә әрібі Г ауыстырылады.
Шатастыру шифр
шатастыру шифрында ашық мәтіннің символдары жолдар бойынша ғана емес бағандар бойынша да шатастырылады. Мұндай операцияларды жоғарыда берілген кестемен қолданып орындағанг ыңғайлы
"Шифрқазақ" сөзінің бірінші белгісін аламыз, місалы, "Ш" - сөздің басындағы белгі. Місалы, "Ш" белгісінен кейінде "и", "ф", "р", "қ", "а", "з", "ақ" белгілері келеді.
Орнына қою шифры
Шифрін таңдау:
Кіріспе сөзінің бір өзге терминін (сөздердің салыстырма белгілерін) кіріспе сөзімен ауыстырдық. Мысалы, "КЕЛІН" сөзіні "АҚҰЯР" сөзімен ауыстырдық.
"Орнына қою шифры"ні жасау үшін белгілерді орнатқан кесте жасау керек. Мысалы, алфавиттің барлық белгілерін орнататын және сөздерінің салыстырма белгілерін кіріспе сөзімен ауыстыратын кесте құрсақты болады.
Сыртқы мәліметтерді дешифрлау:
Соңында, декрипттен алу үшін сыртқы мәліметтерді біріктіріп белгілерді қайта жалғастырып. Мысалы, "АҚҰЯР" сөзіні "КЕЛІН" сөзіне қайта ауыстыруга болады.
Белгілердің жоспарын қолдана отырып, мәтінді шифрлау әдісі. Мысалы, "АБВ" сөзіні "ҚЫР" туралы ауыстырсақ, алгоритмді артықшылықты сапалау үшін "А" деп жазылған сөзді "Қ", "Б" деп жазылған сөзді "Ы", "В" деп жазылған сөзді "Р" ретінде шифрлауға болады.
Қарым-қатынас құрамдас шифрі
Бірнеше қадамда алгоритмді жасау және қарым-қатынас арқылы белгілерді шифрлау әдісі. Мысалы, бірнеше алфавиттерді қосу мен басқару кезінде бір алгоритмді жасау.
Тамашалау құрамдас шифрі
Белгілерді шифрлау алгоритмінің алдын алуына тамашалау белгілерін қосу арқылы басады. Мысалы, бір мәтінді шифрлау үшін кіріспе сөзінің соңына "КОД" сөзіні қосу.
Құрамдас шифрлар қозғалыс жасаушысына қозғалыстарын жасау, алдын алау және шифрлау үшін алғашқы әдістерді жасау қажет. Бұл әдістер қазіргі кезде сақтау және аудару үшін өзге әдістерге салыстырылады және қошеметті мәліметтерді аман сақтауға мүмкіндік береді.
