Лексикология 1 деңгей Фонетика тіл білімінің дыбыстар жүйесін зерттейтін саласы
жүктеу/скачать 15,14 Kb.
|
|
Лексикология 1 деңгей Фонетика – тіл білімінің дыбыстар жүйесін зерттейтін саласы Дыбыс – сөздердің мағыналары мен тұлғаларын (формаларын) ажырататын ең кіші тілдік бірлік. Әріп – дыбысқа берілген шартты таңба. Фонема – тілдің мағына ажыратқыш ең кіші бірлігі. Фонология(гректің пһоне –дыбыс, логос – сөз, ілім) – тіл білімінің тілдің дыбыстық жүйесінің құрылымдық және функционалдық заңдылықтарын зерттейтін саласы. Әліпби (алфавит) – әріптердің белгілі бір тәртіппен орналасқан жиынтығын, рет тәртібі. Графика дегеніміз – әріптерді таңбалау, бейнелеу, айшықтау тәсілі, нобайлау амалы. Графема – тілдің графикалық (жазу) жүйесіндегі ең кіші бірлік. Транскрипция дегеніміз – тілдегі дыбыстарды дәл бейнелеу әрекеті, ісі. Буын дегеніміз – сөйлеу кезіндегі (сөзді айтқан кездегі) ауаның шығу толқыны. Бунақ дегеніміз – бірнеше сөздің тұтасқан шоғыры Екпін — сөйлем ішіндегі кейбір сөздердің немесе сөз ішіндегі кейбір буын, дыбыстардың басқа тілдік бөліктерден ерекшеленіп, көтеріңкі айтылуы Буын үндестігі (сингармонизм) – бір сөздің буындары арасындағы үндестік. Дыбыс үндестігі – бір сөз ішіндегі немесе сөздер аралығындағы қатар тұрған (көрші жатқан) екі дыбыстың бір-бірімен үндесіп, жуықтасып айтылуы. Метатеза – сөз ішіндегі қатар келген екі дауыссыздың орындарын алмастыруы (ауыстыруы). Лексика – 1. Белгілі бір тілде қолданылатын барлық сөздердің жиынтығы. 2. Жеке ақын-жазушы шығармаларында қолданылатын барлық сөздердің жиынтығы. Фразеология – 1. тілдегі тұрақты тіркестерді қазіргі және тарихи даму тұрғысынан тексеретін тіл білімінің саласы; 2. бір тілдегі тұтас фразеологиялық қор. Термин сөздер – ғылыми ұғымды атау үшін арнайы қолданылатын сөздер мен сөз тіркестері. Бейтарап сөздер – ешқандай стильге қатысты болмай, жалпы түрде, барлық стильдерге ортақ қолданылатын сөздер тобы. Тарихи сөздер – заманның өзгеруімен қоса сол заманға тән заттар мен олардың атауларының бірге жоғалуы. Төл сөздер – қазақ тілінің өзіне ғана тән сөздері. Вариант сөздер – мағыналары бірдей, бірақ тұлғалық құрылымы жағынан азды-көпті өзгешеліктері бар бір тілдегі сөздер. Синонимдер – ұғымы (мағынасы) бір-біріне өте жақын, бірақ тұлғасы жағынан басқа-басқа сөздер. Антонимдер – түбірлері бөлек-бөлек, мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер Эвфемизмдер – тура, ашық айтуға қолайсыз немесе ұят саналатын дөрекі, тұрпайы, әдепсіз сөздерді басқа, сыпайы сөзбен ауыстырып қолдану арқылы жасалған сөздер. Лексикография – сөздік жасаудың теориясы мен ұстанымдары, сөздік жасау ісі мен тәжірбесі. Фразеология – тіл білімінің тұрақты тіркестерді зерттейтін саласы. Фразеологизм – тілдегі тұрақты тіркестер. Фразеологизм – тіркес құрамындағы сөздер әуел бастағы негізгі, тура мағыналарынан айырылып, бәрі жиналып бір ғана ұғымды білдіретін тілдік бірліктер. Идиома – өзінің мағынасы жағынан бүтінді құрайтын элементтердің мағыналарымен сәйкеспейтін тілдік единицалардың тіркесі. Фразеологиялық мағына – әр уақыт тек келтірінді, ауыс, бейнелі, экспрессивтік мағынада қолданылатын түйдектік мағына. Мақал – өмір құбылыстарын жинақтайтын және типтендіретін, бір немесе екі бөлімнен құралып, алдыңғысында шарт немесе жалпы байымдау, соңғысында қорытынды, түйінді пікір айтатын бітімі бекем, өте ықшам, бейнелі әрі ырғақты халық нақылы. жүктеу/скачать 15,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|