Меркіттер Орталық Азияда 7-10 ғасырларда жүргізілген саяси қоныстану аумағы болып табылады
жүктеу/скачать 11,67 Kb.
|
|
73)Керейіттер, наймандар, меркіттер мен жалайырлар Орталық Азияда тарихи жүзбесінде аса маңызды еткен ескертпелер. Бұл ерекше этносынамен байланысты аналитикалық деректерді жалпы мәліметтермен ұсынуға мүмкіндік бар емесіне қарамастан, бірақ келесі кейбір ескертпелердің бірнеше тарихи мәні бар: - Керейіттер тілдік мәселелер бойынша Моңғол түріндегі бір етностың тарихымен байланысты. Олар Қараханлик патшаларының арасында саяси күшті болды. - Наймандар, Моңғолстан мен Маньчжурстан аймағының батысында өмір сүрді. Олар 10-11 ғасырларда хан ережесіне ие болды, Моңғол империясының еңбегіне қатысады. - Меркіттер Орталық Азияда 7-10 ғасырларда жүргізілген саяси қоныстану аумағы болып табылады. - Жалайырлар тарихы Қараханлик, Моғолстан және Меркіт хандықтарының қатарында болып келеді. Оңтүстік-Шығыс Қазақстандағы наймандардың саяси гегемониясы тарихи құрылымдардың бірі болып, олар Қазақстан мен Орталық Азия аймағында саяси күш көрсетті. Алайда, тарихи құрылымдар мен кездестіргі тұлғалар арасында күш-қуат аспектілік мәліметтермен жұмыс істеу керек. 74)20-шы ғасырдың басындағы Қазақстанда көші-қон саясаты және столыпиндік жаңғырту қазіргі ғасырдағы қазіргі құрамды қазақ қоғамының дамуына толық асер еткен тарихи событиялар. Ауылдардың тұрғындары мен егінші мещандарды қоныстандыру жайындағы уақытша ереже (1904 ж.) жетекші ретте араласуды, олардың жұмысқа орналастырылуы мен тіркелуі бойынша қоныс алуы кезінде ауылдардың мемлекеттік саясатына толық жеткізуіне және жоғары орындауына көмектескен жүйелі құрылыстар болып табылады.ХХ ғ. басындағы Қазақстандағы көші-қон саясаты және столыпиндік жаңғырту. Ауыл тұрғындары мен егінші мещандарды қоныстандыру туралы уақытша ереже (1904 ж.). Қазақстанда көпұлтты қоғамның қалыптасуы. Қазақстанның XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасыр басындағы этнодемографиялық құрамының өзгеруіне қоныс аудару қозғалысы зор ықпал етті. Патша өкіметінің көші-қон саясатының әлеуметтік-саяси салдары өте ауыр болды.Қазақстан тарихында қоныс аудару қозғалысының кезеңдері туралы бір жақты пікір жоқ. Дегенмен қоныс аудару қозғалысын шартты түрде үш кезеңге бөліп қарауға болады: 1861—1885 жылдар; 1886—1905 жылдар; 1906—1917 жылдар.Жүз мыңдаған орыс, украин, беларусь шаруаларының Сібір, Қазақстан және Орталық Азияға қоныс аударуы Ресейдің аграрлық саладағы саясатымен тығыз байланыста дамыды. Ресей самодержавиесі жер мәселесін помещик-дворяндардың пайдасына шешіп берді. Помещиктер шаруаларды «азат ету» барысында олардың бұрын пайдаланып келген жерінің басым бөлігін тартып алды. Себебі 1861 жылғы реформадан кейін помещиктер өз пайдасына шаруалардың реформаға дейін өңдеп келген жерінен үлес алуға құқықты болды. Кейбір губернияларда шаруалар жерінің 1/3, тіпті 2/5 бөлігін помещиктер тартып алды. Сонымен қатар жер үлесі үшін тым жоғары өтемдік төлемдер талап етілді. Жер тапшылығынан шаруалар помещиктерден, қазынадан жерді жалға алуға мәжбүр болды. Жер тапшылығының шиеленісуі, «азаттық» алған шаруалардың қайыршылық күйі, құрғақшылық, орта шаруалардың кедейленуі, өтемдік төлемдер мен салықтардың ауыртпалығы шаруалардың туған жерлерін тастап, Оралдың арғы жағынан жер мен «жақсы өмір» іздеп кетуге мәжбүр етті. Зерттеуші А.А.Кауфман қоныс аударудың басты себебін жаңа шаруашылық жүйесіне бейімделе алмаудан, жер құнарлылығының төмендігінен деп түсіндіреді. Ал шаруаларда топырақтың құнарлылығын тыңайтқышпен қайта қалпына келтіруге қаржы да, құрал-сайман да жоқ еді. Әуелгі кезде патша үкіметі шаруалардың шет аймақтарға қоныс аударуына карсы болып, шектеулер койып көрді. Алайда 1891— 1892 жылдардағы Ресейдегі аштыққа байланысты өз бетімен еркін қоныс аудару көлемінің өсуіне орай, патша үкіметі қоныс аударуды заңдастырып, өз ырқында ұстауға тырысып бақты. Жетісу облысының губернаторы Г.А.Колпаковскийдің басшы- лығымен 1868 жылы «Жетісуға шаруаларды қоныстандыру туралы уақытша Ережелер» жобасын жасады. Ереже бойынша жан басына (ер адам) 30 десятина мөлшерде жер белгіленіп, 15 жылға алым- салықтардан босатылды. Ал 1883 жылы қабылданып, 1885 жылы бекітілген Ережеде Жетісу облысына жаңа келушілер мен Шығыс Түркістаннан қоныс аударған үйғырлар мен дүнгендер үшін жаңа нормалар бекітілді. Енді жан басына берілетін жер үлесі 30 десятина емес, 10 десятина болып белгіленді, біркатар жеңілдіктер енді 3 жылға дейін ғана сақталды. Ресми деректер бойынша 1861—1885 жылдары Орал арқылы 300 мың қоныс аударушы келген.1889 жылғы 13 мамырдағы «Уақытша Ережеде» ауыл тұрғындары мен мещандарын Тобыл, Том губерниялары мен Жетісу, Ақмола, Семей облыстарына өз еркімен қоныстандыру белгіленді. Үкімет қоныс аударуға шектеулердің кейбіреулерін алып тастады. Дегенмен ресми түрде қоныс аударғандардан гөрі өз бетімен келгендердің ағыны үздіксіз арта түсті. Шаруаларды қоныстандыру Ақмола, одан соң Жетісу, Семей, Орал, Торғай облыстарында XIX ғасырдың 60-жылдарының ортасынан басталып, 1892 жылы Сібір темір жол комитеті құрылғанға дейін жалғаса түсті. Ақмола облысында 1870—1895 жылдары 87 шаруа қоныстары пайда болып, отырықшы халық саны шаруа-қоныс аударушылар есебінен 2 есеге артты. XIX ғасырдың соңғы ширегінде Еуропалық Ресей мен Украинадан қоныс аударушылардың келуі есебінен халықтың ұлттық құрамы өзгерді. Қазақ, қырғыздармен бірге орыс, украиндар, татарлар, тәжіктер, түрікмендер, башқұрттар, чуваштар, қараноғайлар, армяндар саны өсе түсті. 75)ҚазАқпарат - Егемендіктің елең-алаңындағы 1991 жылдың әрбір күні ұлт тарихындағы аса маңызды парақтармен қатталғаны белгілі. Әсіресе 1991 жылдың желтоқсан айы қазақ үшін тарихи сәттерді бастан кешті. Соның ішінде үлкен өзгеріске бастаған қадам ретінде 1 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Президентін сайлау күнін айтуға әбден болады. Бұл күн - қазақ халқының алғаш рет еркін білдіріп, өз билігін өзі таңдап, дербестігін демократиялық сайлау арқылы мақұлдаған күн. Расында да дәл осы күні Қазақстан тарихында алғаш рет нағыз демократияға сәйкесетін бүкілхалықтық сайлау өтті, халық өзінің болашағын, мемлекеттің болашағын Президентке сеніп тапсыра алатынын алғаш рет сезінді. Осылайша, 1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстанның мемлекеттік тарихында жаңа қоғамдық-саяси кезеңге қадам жасалды. Сайлау нәтижесі де Қазақстанның Тәуелсіздікті жариялауын күн тәртібінің кезекті маңызды мәселесі ретінде шығарды. Яғни, Тәуелсіздік тарихындағы ең шешуші қадамның бірі - Тұңғыш Президент сайлауы еді.1991 жылдың 16 қазанында Жоғарғы Кеңес «Қазақ ССР Президентін сайлау туралы» заңды қабылдады. Осы заңмен бірге 1991 жылдың 1 желтоқсанын Қазақ ССР Президентін сайлау күні ретіндей белгілеген қаулы да шықты. Осылайша Қазақстан тарихында тұңғыш рет Республика басшысын жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы таңдауға жағдай жасалды. Айта кетерлігі, Президент лауазымына үміткер ретінде сайлауға 3 кандидат ниет білдірген болатын. Олар: Нұрсұлтан Назарбаев, Олжас Сүлейменов және Хасен Қожа-Ахмет. Кейіннен сайлау күніне аз қалғанда ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов Нұрсұлтан Назарбаевты қолдайтынын мәлімдеп, сайлаудан өз кандидатурасын алып тастады. Ал Хасен Қожа-Ахмет өзін қолдайтын сайлаушылардың ең төменгі шегін жинай алмай, Орталық сайлау комиссиясы оны тіркеуден бас тартты. Осылайша, Нұрсұлтан Назарбаев іс жүзінде бірден-бір кандидат болып шықты.«ҚазАқпарат» Халықаралық ақпарат агенттігі Тренд Ақорда Тағайындау Оқиға Басты Бет Барлық жаңалықтар 08:00, 01 Желтоқсан 2017 | GMT +6 1991 жыл 1 желтоқсан. Тұңғыш Президент сайлауы қалай өтті None None АСТАНА. ҚазАқпарат - Егемендіктің елең-алаңындағы 1991 жылдың әрбір күні ұлт тарихындағы аса маңызды парақтармен қатталғаны белгілі. Әсіресе 1991 жылдың желтоқсан айы қазақ үшін тарихи сәттерді бастан кешті. Соның ішінде үлкен өзгеріске бастаған қадам ретінде 1 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Президентін сайлау күнін айтуға әбден болады. Бұл күн - қазақ халқының алғаш рет еркін білдіріп, өз билігін өзі таңдап, дербестігін демократиялық сайлау арқылы мақұлдаған күн. Расында да дәл осы күні Қазақстан тарихында алғаш рет нағыз демократияға сәйкесетін бүкілхалықтық сайлау өтті, халық өзінің болашағын, мемлекеттің болашағын Президентке сеніп тапсыра алатынын алғаш рет сезінді. Осылайша, 1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстанның мемлекеттік тарихында жаңа қоғамдық-саяси кезеңге қадам жасалды. Сайлау нәтижесі де Қазақстанның Тәуелсіздікті жариялауын күн тәртібінің кезекті маңызды мәселесі ретінде шығарды. Яғни, Тәуелсіздік тарихындағы ең шешуші қадамның бірі - Тұңғыш Президент сайлауы еді. «ҚазАқпарат» ХАА осынау тағдыршешті сайлау барысына шолу ұсынады. Ескере кететін жайт, шолуға 1991 жылдың желтоқсан айындағы елдің басты газетінде жарияланған ҚазТАГ ақпараттары және ҚР Президенті Кеңсесінің бастығы Махмұд Қасымбековтің естеліктері пайдаланылды. * * *
1991 жылдың 16 қазанында Жоғарғы Кеңес «Қазақ ССР Президентін сайлау туралы» заңды қабылдады. Осы заңмен бірге 1991 жылдың 1 желтоқсанын Қазақ ССР Президентін сайлау күні ретіндей белгілеген қаулы да шықты. Осылайша Қазақстан тарихында тұңғыш рет Республика басшысын жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы таңдауға жағдай жасалды.
Айта кетерлігі, Президент лауазымына үміткер ретінде сайлауға 3 кандидат ниет білдірген болатын. Олар: Нұрсұлтан Назарбаев, Олжас Сүлейменов және Хасен Қожа-Ахмет. Кейіннен сайлау күніне аз қалғанда ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов Нұрсұлтан Назарбаевты қолдайтынын мәлімдеп, сайлаудан өз кандидатурасын алып тастады. Ал Хасен Қожа-Ахмет өзін қолдайтын сайлаушылардың ең төменгі шегін жинай алмай, Орталық сайлау комиссиясы оны тіркеуден бас тартты. Осылайша, Нұрсұлтан Назарбаев іс жүзінде бірден-бір кандидат болып шықты. Тұңғыш Президенттің сайлауалды бағдарламасы Сайлауға кіріскеннен бастап Нұрсұлтан Назарбаевтың сайлауалды бағдарламасы жария етілді. Онда халық осынау күрделі кезеңдегі қордаланған мәселелер бойынша негізгі әрі көптеген сұрақтарға жауап алған болатын. Президенттің сайлауалды бағдарламасындағы тезистер мыналарды қамтыды: 1. Біздің өркениетті қоғамға қадамымыздың басты тетігі - мемлекеттік егемендікті жүзеге асыру, бәсекелестік пен әртүрлі меншік формасына негізделген әлеуметтік нарықтық экономиканы қалыптастыру, сонымен қатар, терең реформалар және өміріміздің басқа да қырларын демократияландыру. Қазақстанның мемлекеттік егемендігін нақты мазмұнмен толықтыру - прогрессивті қайта құру мен бүкіл республика халқының әл ауқатын жақсарту. 2. Қазақстанның егемен тәуелсіз мемлекеттермен достастықта болуы көпұлтты халқымыздың мүддесіне жауап береді. Дәл сондықтан да келешек саяси одақтың негізін қалыптастыруға көп күш жұмылып отыр. 3. Өткен кезеңнің оқшаулану жағдайынан шығып, әлемдік қауымдастыққа жақындап, етене араласу - республиканы дамытудың және бір маңызды шарты. Қазақстанның сыртқы саясаттағы негізгі бағыттарының бірі барлық көршілермен және шет мемлекеттермен достық қарым-қатынасты нығайту, бірыңғай еуразиялық экономикалық, интеллектуалдық және мәдени кеңістік құруға белсене қатысу, мемлекеттік және аумақтық тұтастықты қамтамасыз ету, республика территориясы мен экономикасын демилитаризациялау болып табылады. 4. Нарықтық қатынастарға көшу - біздің стратегиямыз бен экономикалық дамуымыздың негізгі бөлігі. жүктеу/скачать 11,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|