Павлов бойынша ұйқы: • белсенді - ұзаққа созылған тітіркендіргіштердің әсерінен пайда болады - бесік жыры, пойыз дөңгелектерінің дыбысы • пассивті – адам өздігінен ұйықтайды.
Ұйқы физиологиясы
Сана - жеке адамға тән дара қасиет.
Жер бетіндегі тіршілік эволюциясының қолы жеткен ең жоғарғы жетістігі – ойлай білетін адамның дүниеге келуі.
Адам еңбектің көмегімен өзін айнала қоршаған табиғатты ғана өзгертіп қойған жоқ, сонымен бірге өзі де өзгеріп дами берді.
Сананың пайда болу шарттары, ұжымдық еңбек қызметі және сөйлеу
Сана мен əрекет бiрлiгiнiң мəнi: тұлғаның санасы мен барша психикалық қасиеттерi əрекетте көрiнiп қана шектелмей, сол əрекет процесiнде қалыптасады.
Л.С.Рубинштейн:
«Іс-əрекет жəне сана - назар аударылған объекттiң əртүрлi бағыты емес, олар табиғи бiртұтас, бiрлiк" деп жазған.
Сананың және қызметтің бірлік принципі
Жоғары психикалық функциялары – психикалық процестер және әлеуметтік шығу тегі, оның құрылымы бойынша жанама, реттеу еркін сипаты мен бір-бірімен жүйелі байланысты.
• Әлеуметтік туынды – тікелей әсерімен өмірде қалыптасады. • Құрылым бойынша – оларды жүзеге асырудың ішкі құралы – мәдени белгілер. • Реттеу сипатына – адам оларды саналы түрде басқара алады.
Л.С.Выготский: «Адамның психологиялық табиғаты дегеніміз ішке енгізілген және жеке адам функциясы мен оның құрылымының формалары болған қоғамдық қарым-қатынастар жиынтығы» деп жазды.
Жоғары психикалық функциялардың әлеуметтік, ерікті және жанама сипаты
А.Н. Леонтьев:
«Сана өзінің тікелей жағдайында субъектіге ашылатын дүниенің суреті, оған өзі, оның іс-әрекеті мен күйі кіреді»
Адам санасының пайда болуы
Жоғары ақыл-ой функциялары –қоғам мен адам мәдениеті арқылы анықталады.
1. Әлеуметтік туынды – бұл процестер мәдениет (отбасы, мектеп және т.б.) тікелей әсерімен өмірде қалыптасатын құрылым.
3. Құрылым бойынша – оларды жүзеге асырудың ішкі құралы – мәдени белгілер болып табылады. Мәдениетте қабылданған және түсінікті нәрсе туралы идея.
2. Реттеу сипатында - адам сана құрылымын саналы түрде басқара алады.
Өзіндік сана – адам өзін саналы тіршілік ретінде танып-білуі, яғни адамның өзін және жеке қасиеттерін түсіну.
Қоғамдық және өзіндік сана
Фрейд психика үш қабаттан тұрады - саналы, санаға дейінгі және бейсаналық, онда тұлғаның негізгі құрылымдары орналасады деп есептеді. Сонымен қатар, бейсаналық мазмұны, Фрейд бойынша, санаға ешбір жағдайда дерлік қол жетімді емес. Сана алдындағы қабаттың мазмұнын адам жүзеге асыра алады, бірақ бұл одан айтарлықтай күш-жігерді қажет етеді.